Thương mại toàn cầu gặp rủi ro khi căng thẳng leo thang ở Biển Đông

Trong những tháng gần đây, các cuộc giao tranh đã leo thang ở Biển Đông vốn có nhiều tranh chấp - một vùng biển nhỏ ở Tây Thái Bình Dương, là tuyến đường thương mại quan trọng đối với Trung Quốc, Nhật Bản và Ấn Độ, ba nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Trong khi đó, căng thẳng giữa Trung Quốc và Philippines đã trở thành cuộc đụng độ, làm dấy lên lo ngại về một sự cố có thể làm gián đoạn thương mại toàn cầu.

Ảnh: CNBC.

Theo Marko Papic, chiến lược gia địa vĩ mô toàn cầu tại BCA Research, những diễn biến này ở Biển Đông nên nằm trong tầm ngắm của các thị trường và chuỗi cung ứng toàn cầu do tầm quan trọng của các tuyến đường thủy này đối với thương mại quốc tế.

“Biển Đông là tuyến đường vận chuyển có giá trị nhất thế giới xét về giá trị thương mại đi qua đây", ông đồng thời lưu ý rằng xung đột ở đó gây ra những rủi ro rõ ràng đối với vận chuyển toàn cầu.

Ngoài ra, tuyến đường biển này đặc biệt cần thiết cho hàng hóa và hàng hóa đầu vào đi qua đó để đến Trung Quốc, sau đó hàng hóa sản xuất tại Trung Quốc sẽ đi qua tuyến đường này đến các nơi khác trên thế giới.

Các cuộc xung đột trong khu vực đã dần thu hút sự chú ý của các chính phủ trên toàn thế giới, bao gồm cả Hoa Kỳ, quốc gia đang bị ràng buộc bởi một hiệp ước phòng thủ chung với Philippines.

CNBC không thể theo dõi dữ liệu về quy mô chính xác của hoạt động thương mại đi qua Biển Đông. Tuy nhiên, Dự án Sức mạnh Trung Quốc của CSIS ước tính rằng 3,4 nghìn tỷ đô la thương mại đã đi qua Biển Đông vào năm 2016, chiếm 21% thương mại toàn cầu.

Trong khi đó, Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển ước tính rằng 60% thương mại hàng hải đã đi qua châu Á cùng năm đó, trong đó Biển Đông vận chuyển khoảng một phần ba lượng vận chuyển toàn cầu.

Nằm ở phía tây Thái Bình Dương, Biển Đông nằm giữa Trung Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Philippines, Việt Nam, Indonesia, Thái Lan, Malaysia và Campuchia, nhiều quốc gia trong số đó có các yêu sách tranh chấp trên vùng biển này.

Tuy nhiên, Trung Quốc nói riêng đã tuyên bố hầu hết Biển Đông là của riêng mình theo "đường chín đoạn", bác bỏ phán quyết năm 2016 của tòa án trọng tài quốc tế tại The Hague, Hà Lan, không tìm thấy cơ sở pháp lý hoặc lịch sử nào cho các yêu sách của Bắc Kinh.

Điều này đã dẫn đến sự leo thang căng thẳng với nhiều nước láng giềng của Trung Quốc, những nước tin rằng lực lượng bảo vệ bờ biển của nước này đã xâm phạm vào vùng đặc quyền kinh tế của họ.

Đầu tháng này, Philippines đã cáo buộc tàu tên lửa Trung Quốc truy đuổi tàu Philippines và chiếu tia laser vào máy bay tuần tra gần Bãi Trăng Khuyết đang tranh chấp. Theo các quan chức Philippines, sự việc này diễn ra sau các cuộc đụng độ khác liên quan đến va chạm tàu thuyền, vòi rồng và thương tích cho thủy thủ nước này.

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. đã nhấn mạnh vấn đề này tại một hội nghị thượng đỉnh khu vực vào thứ Năm (10/10), yêu cầu đẩy nhanh các cuộc đàm phán về bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông, đồng thời cáo buộc Bắc Kinh quấy rối và đe dọa.

Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Việt Nam gần đây cũng lên án hành động của Trung Quốc ở Biển Đông, cáo buộc các tàu Trung Quốc thực hiện "cuộc tấn công bạo lực" vào tàu cá của họ.

Tuy nhiên, trong khi các chuyên gia cho rằng rủi ro địa chính trị ở Biển Đông đang gia tăng, họ nói thêm rằng vẫn còn rất nhiều lý do để tất cả các bên liên quan tránh xung đột lớn hơn.

Khi khẳng định các yêu sách của mình, Trung Quốc bị cáo buộc đã sử dụng những gì các nhà phân tích gọi là chiến thuật “vùng xám”, thường được gọi là các hành động cưỡng bức không phải là xung đột vũ trang nhưng vượt ra ngoài các hoạt động ngoại giao thông thường.

Trong khi đó, vận chuyển qua Biển Đông cũng có lợi cho cả hai bên về mặt kinh tế đối với các quốc gia tham gia vào các cuộc đụng độ.

Theo Abdul Yaacob, nghiên cứu viên Đông Nam Á tại Viện Lowy, nếu Trung Quốc bắt đầu tiến hành các hoạt động ảnh hưởng đến quyền tự do hàng hải, chẳng hạn như tuyên bố một số khu vực của Biển Đông là khu vực cấm đối với tàu thuyền dân sự, Hoa Kỳ có thể sẽ can dự nhiều hơn.

Lê Na (Theo CNBC)