Thương mại điện tử hướng tới phát triển xanh

Thương mại điện tử Việt Nam được đánh giá là một trong những thị trường năng động nhất khu vực. Năm 2024, quy mô bán lẻ trực tuyến B2C đạt 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm trước và chiếm gần 10% tổng doanh thu hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng cả nước. Trong vòng một thập kỷ, từ 2,97 tỷ USD năm 2014, thị trường tăng trưởng trung bình 20 - 30%/năm, đưa Việt Nam lên vị trí thứ ba Đông Nam Á về quy mô và nằm trong nhóm năm quốc gia tăng trưởng nhanh nhất thế giới.

Sự bùng nổ này tạo sức hút lớn đối với các nhà đầu tư quốc tế, đồng thời mở ra cơ hội cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Nhờ tận dụng nền tảng số, hàng hóa Việt Nam có thể tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng toàn cầu. Người mua sắm cũng hưởng lợi khi chỉ với một cú nhấp chuột đã có thể tiếp cận vô số sản phẩm trong và ngoài nước.

Tuy nhiên, thương mại điện tử càng mở rộng thì hệ lụy môi trường càng rõ rệt. Mỗi đơn hàng trực tuyến gắn liền với bao bì giấy, nhựa, xốp và một chuyến giao hàng. Khi số lượng đơn tăng lên hàng triệu, lượng chất thải từ bao bì và khí thải từ vận chuyển phình to thành gánh nặng.

Kinh nghiệm quốc tế là lời cảnh báo. Ở Hàn Quốc, rác thải từ thương mại điện tử cao gấp 4,8 lần so với mua sắm truyền thống. Tại Mỹ, mua sắm trực tuyến tiêu thụ giấy các-tông gấp bảy lần. Năm 2020, Trung Quốc phát sinh tới 70 tỷ kiện hàng, sử dụng 11 triệu tấn bao bì giấy và nhựa, trong đó gần 2 triệu tấn là nhựa thải.

Diễn đàn Kinh tế Thế giới từng dự báo, nếu không can thiệp, đến năm 2030, khí thải CO₂ từ vận chuyển thương mại điện tử có thể tăng thêm 6 triệu tấn, còn ùn tắc giao thông đô thị gia tăng hơn 21%, khiến mỗi người mất thêm trung bình 11 phút di chuyển mỗi ngày.

Tại nước ta, trong quá trình giám sát tối cao việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường, Đoàn giám sát của Quốc hội đã nhận diện rõ tác động tiêu cực của thương mại điện tử đến môi trường. Bên cạnh đó, thời gian qua, các chính sách kinh tế số và thương mại điện tử vẫn thiên về thúc đẩy tốc độ tăng trưởng. Vì vậy, việc thiết kế chính sách phát triển thương mại điện tử xanh và bền vững vào dự thảo Luật Thương mại điện tử là hết sức cần thiết. Thương mại điện tử xanh, bền vững không chỉ giúp giảm áp lực môi trường mà còn nâng cao uy tín và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế. Người tiêu dùng toàn cầu ngày càng ưu tiên sản phẩm thân thiện môi trường, doanh nghiệp có trách nhiệm xã hội, do đó, "xanh hóa" thương mại điện tử là xu thế không thể đảo ngược.

Dự thảo Luật Thương mại điện tử khuyến khích các dự án đáp ứng tiêu chí xanh, thúc đẩy giải pháp bảo vệ môi trường và áp dụng dấu hiệu nhận diện “xanh”, “bền vững” cho hàng hóa, dịch vụ đạt chuẩn. Bên cạnh đó, dự thảo Luật cần bổ sung quy định khung về trách nhiệm mở rộng của nhà cung ứng, doanh nghiệp logistics và cả nhà sản xuất; còn Luật Bảo vệ môi trường và các văn bản dưới luật sẽ quy định chi tiết và chế tài thực thi.

Thương mại điện tử đã chứng minh sức mạnh khi thay đổi diện mạo bán lẻ và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Nhưng để động lực này trở thành nền tảng lâu dài, cần bước chuyển từ “phát triển nhanh” sang “phát triển xanh”. Đây là con đường chiến lược để Việt Nam xây dựng một nền kinh tế hiện đại, trách nhiệm và bền vững.

Hà Lan