Thương mại điện tử giao nhanh: Cách mạng trong ngành bán lẻ ở 2 quốc gia tỷ dân

Nếu trước đây, thương mại điện tử tính thời gian giao hàng bằng ngày, thì giờ đây, mọi thứ được đo bằng phút. Từ thực phẩm tươi sống, thuốc men, đến cả đồ điện tử – chỉ cần chạm nhẹ trên điện thoại, người tiêu dùng có thể nhận hàng trong vòng 30 phút – 60 phút. Không chỉ là tiện lợi, thương mại nhanh đang cho thấy một sự chuyển mình về mô hình, về cách tổ chức hậu cần, công nghệ và trải nghiệm mua sắm.

Tại sao mô hình “thương mại điện tử giao nhanh” bùng nổ mạnh mẽ ở Trung Quốc?

Trung Quốc là quốc gia có ngành thương mại điện tử và chuyển phát nhanh cực kỳ phát triển. Người ta có thể mua mọi thứ online, từ các loại hạt giống chỉ vài nhân dân tệ (vài nghìn đồng Việt Nam) và miễn phí giao hàng, đến vé du hành vũ trụ 1,5 triệu nhân dân tệ (hơn 5 tỷ đồng) hay tên lửa trị giá tới 40 triệu nhân dân tệ (gần 150 tỷ đồng).

Các nhân viên giao đồ ăn của Meituan, một trong những lực lượng quan trọng của thị trường bán lẻ tức thì. Ảnh: Tân Hoa xã

Tuy nhiên, không dừng lại đây, trên cơ sở sẵn có của thương mại điện tử, gần đây, một xu thế tiêu dùng mới đang lên ngôi, đó là “bán lẻ tức thì”. Nếu như với thương mại điện tử truyền thống, người mua sẽ phải mất từ 1-3 ngày mới có thể nhận được hàng, thì nay với bán lẻ tức thì hầu như mọi thứ gắn liền cuộc sống thường nhật đều được mang tến tận tay người tiêu dùng chỉ trong vài chục phút.

Với nhịp sống hối hả, bận rộn, hoặc đơn giản là không muốn hoặc không thể ra khỏi nhà vào một thời điểm nào đó, dịch vụ mua hàng này đang thỏa mãn nhu cầu của rất nhiều đối tượng người tiêu dùng, đặc biệt là giới trẻ.

Thay vì trước đây chỉ khi gọi đồ ăn mới có thể tiếp cận dịch vụ này, giờ ở Trung Quốc người ta có thể mua gần như mọi thứ cần thiết chỉ trong vài chục phút và được phục vụ tận nơi.

Từ góc độ người tiêu dùng, nhanh chóng, tiện lợi, hiệu quả là những yếu tố đầy sức hấp dẫn của loại hình thương mại mới này. Nó có thể đáp ứng hoàn hảo nhu cầu “mua ngay, nhận ngay” của họ.

Theo báo cáo “Tập trung vào Nhóm người tiêu dùng sinh sau năm 1995 của Trung Quốc” do công ty tư vấn Accenture công bố, hơn 50% những người trong nhóm này muốn nhận được hàng ngay trong ngày sau khi mua sắm và sẵn sàng trả một khoản phí nhất định cho dịch vụ giao hàng nhanh hơn.

Cũng theo một báo cáo mới đây của NielsenIQ, 72% người dùng bán lẻ tức thì có độ tuổi dưới 35. Những người tiêu dùng trẻ này coi trọng tốc độ và trải nghiệm hơn giá cả. Tiết kiệm thời gian và tiếp cận hàng hóa ngay lập tức đang trở nên quan trọng trong các quyết định mua hàng.

Trong cuộc sống hiện đại với nhịp độ nhanh, “tốc độ” đã trở thành một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quyết định tiêu dùng của giới trẻ và cũng là chất xúc tác kích thích mong muốn tiêu dùng của họ.

Còn với các doanh nghiệp thương mại điện tử, khi lượng truy cập vào thị trường tiêu dùng trực tuyến đang dần bão hòa ở Trung Quốc, bán lẻ tức thì đã trở thành lựa chọn thực tế cho các nền tảng tìm kiếm sự tăng trưởng mới. Đặc biệt trong bối cảnh tăng trưởng tiêu dùng ở nước này đang chậm lại và chi phí tăng lưu lượng của thương mại điện tử ngày càng cao, thì bán lẻ tức thì không chỉ mở ra không gian tăng trưởng mới cho các nền tảng, mà còn được kỳ vọng trở thành động lực quan trọng thúc đẩy tái cấu trúc hệ thống bán lẻ tại đất nước tỷ dân.

Xu hướng “mua gì – có liền” và những thay đổi ở Ấn Độ

Trong khoảng gần chục năm qua, xu hướng thương mại nhanh với các nền tảng giao dịch trực tuyến đang nổi lên tại Ấn Độ, đặc biệt là tại các đô thị lớn, các thành phố cấp 1. Xu hướng này ngày càng được ưa chuộng và tăng trưởng đột biến kể từ sau đại dịch Covid-19 với khoảng chục cái tên như Blinkit, Zomato, Zepto, BigBasket...

Có 2 đặc điểm của làn sóng bán lẻ trực tuyến mới này ở Ấn Độ. Thứ nhất là việc các nhà cung cấp dịch vụ cam kết giao hàng trong vòng từ 10 đến 30 phút, xây dựng chuẩn mực mới so với các nhà bán lẻ trực tuyến truyền thống. Thứ hai, chính nhờ tốc độ giao hàng nhanh, cam kết mạnh và năng lực hậu cần, điều phối bán hàng linh hoạt, các nền tảng thương mại trực tuyến thế hệ mới này có thể mở rộng danh sách mặt hàng sẵn sàng cung ứng cho khách. Từ các đồ dùng lâu bền, đồ điện tử, hàng may mặc, các nhà bán lẻ trực tuyến giờ đây có thể cung cấp trực tiếp cho khách hàng các mặt hàng tạp hóa, rau xanh, thực phẩm tươi, đồ ăn chín…

Hàng chục triệu khách hàng Ấn Độ chính là người được thụ hưởng thành quả, sự tiện lợi mà các ứng dụng này mang lại. Họ có thể mua sắm dễ dàng mà không cần phải đối mặt với cái nóng oi ả của mùa hè, lạnh giá, ô nhiễm về mùa đông. Họ có thể ghé thăm các quầy hàng thực phẩm trên điện thoại, mà không phải vật lộn với tình trạng tắc đường vốn quá phổ biến tại Ấn Độ.

Có thể gọi đây là một cuộc cách mạng thực sự trong ngành công nghiệp bán lẻ trực tuyến bởi khách hàng giờ được đặt ở vị trí trung tâm và khẩu hiệu “cần gì, có nấy” đang trở thành hiện thực hiển nhiên. Các ứng dụng giao hàng nhanh đang định nghĩa lại sân chơi bán lẻ, không chỉ phá vỡ thế độc tôn các ông lớn thương mại điện tử như Amazon, Flipkart bằng tốc độ và hiệu quả mà còn tấn công thẳng vào các cửa hàng bán lẻ lâu đời vốn không còn đủ tiện lợi nữa. Quy mô thị trường ngành thương mại nhanh tại Ấn Độ ước tính đạt 3,34 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến sẽ đạt 9,95 tỷ USD vào năm 2029.

Vậy điều gì làm làm nên thành công của làn sóng thương mại giao hàng nhanh tại các đô thị Ấn Độ? Các doanh nghiệp trong ngành này cho biết, sự tăng trưởng nhanh chóng của thương mại Ấn Độ một phần là do quy mô lớn của khối khách hàng ở các thành phố đông đúc, tập trung trong bán kính khoảng 2 km tính từ kho hàng của các dịch vụ bán lẻ kiểu này- nơi mà người ta gọi là “cửa hàng tối”.

Chính nhờ mật độ dân số cao tại một khu vực nhất định, cùng nhu cầu lớn, các hãng bán lẻ đã phát triển chiến lược tập trung xây dựng các cụm kho hàng ở ngay tại trung tâm của các thành phố, tối ưu hóa hoạt động vận chuyển, hậu cần, đảm bảo hàng luôn có sẵn trong một khoảng cách nhất định để giao cho khách. Điều này là lợi thế cực lớn nếu so với các nhà bán lẻ trực tuyến truyền thống vốn vẫn dựa vào các trung tâm hoàn tất đơn hàng lớn nằm ở bên ngoài hoặc ngoại ô thành phố.

Thứ hai, thành công của làn sóng tiêu dùng mới phần nhiều dựa vào đội ngũ nhân viên giao hàng khổng lồ, thông hiểu giao thông và tập quán địa phương, được tối ưu hóa bởi ứng dụng theo thời gian thực. Những người giao hàng kiểu này được gọi là các “dabbawalas” hay những người đưa cơm hộp trong tiếng Hindi có thể giao hàng rất linh hoạt bằng xe máy, xe điện, thậm chí là đi bộ.

Bán lẻ tức thì - xu hướng nhất thời hay cuộc cách mạng ngành bán lẻ thực thụ?

Các dịch vụ bán hàng trực tuyến siêu nhanh tại Ấn Độ vẫn đang trong giai đoạn bùng nổ. Vẫn đang có thêm nhiều ứng dụng ra đời trong khi làn sóng này đã chạm tới các thành phố có quy mô cấp 2, cấp 3. Tuy nhiên, sự phát triển nóng cũng đặt ra nhiều thách thức lớn cho toàn bộ ngành công nghiệp này.

JD tung ra dịch vụ bán lẻ tức thì Miaosong, hay Seconds Delivery. Dịch vụ này tích hợp hơn 100.000 cửa hàng ngoại tuyến mang thương hiệu JD trên toàn quốc và có thời gian giao hàng trung bình dưới 30 phút. Ảnh: The Paper

Trước tiên, việc có nhiều thương hiệu cùng gia nhập thị trường vào một thời điểm tạo ra áp lực cạnh tranh khủng khiếp. Thương hiệu nào cũng ra sức chiếm thị phần bằng các chiêu khuyến mãi, giảm giá. Điều này khiến lợi nhuận của toàn ngành là không bền vững, tạo nên nguy cơ phá sản với những thương hiệu không đủ trường vốn.

Mô hình bán hàng trực tuyến siêu nhanh cũng vấp phải sự phản ứng của hệ thống các cửa hàng tạp hóa truyền thống, vốn thua thiệt hơn về nhiều mặt. Liên đoàn Thương nhân Toàn Ấn, tổ chức tuyên bố đại diện cho hơn 90 triệu doanh nghiệp nhỏ, đã kêu gọi “một phong trào toàn quốc” chống lại các nền tảng mới nổi này. Chủ tịch của Liên đoàn này còn ví thương mại nhanh như một “Công ty Đông Ấn thời hiện đại”, ngụ ý đến thế lực tham lam của nước Anh mẫu quốc từng chiếm giữ và khai thác các vùng đất rộng lớn của Ấn Độ trong quá khứ.

Hồi tháng 8 năm ngoái, Bộ trưởng Công Thương Ấn Độ Piyush Goyal đã lên tiếng bày tỏ lo ngại về việc các công ty thương mại điện tử sử dụng các phương thức hạ giá để chiếm thị phần và về tác động của hoạt động của họ đối với các nhà bán lẻ nhỏ trong nước. Ông cũng công khai cảnh báo về “sự gián đoạn xã hội lớn” với sự phát triển mạnh mẽ của ngành thương mại điện tử nếu xu hướng cạnh tranh không lành mạnh xuất hiện. Ông Piyush Goyal khẳng định, Ấn Độ không phản đối các công ty thương mại điện tử nhưng muốn họ công bằng và trung thực, đảm bảo “cơ hội công bằng” để cạnh tranh.

Còn ở Trung Quốc, bán lẻ tức thì được đánh giá là một mô hình tiêu dùng sáng tạo dựa trên hệ thống giao hàng tức thời, với tốc độ là cốt lõi, tức “đặt hàng trực tuyến và nhận hàng trong 30 phút”. Mô hình này đã phá vỡ ranh giới giữa thương mại điện tử truyền thống và bán lẻ ngoại tuyến, đồng thời mở ra một không gian gia tăng mới cho thị trường tiêu dùng thông qua sự tích hợp sâu sắc các dịch vụ và mô hình hoạt động sáng tạo.

Giờ đây, các kịch bản giao hàng đang mở rộng từ nhu cầu hàng ngày đến các “kịch bản vi mô” phong phú hơn. Phân tích của iiMedia Research - một tổ chức phân tích và khai thác dữ liệu của bên thứ ba trong các ngành kinh tế mới - chỉ ra rằng, giao hàng tức thì đang thâm nhập vào cuộc sống về đêm, tụ tập bạn bè, trên đường du lịch, chăm sóc bà mẹ và trẻ em, dưỡng lão tại nhà và các kịch bản khác, đáp ứng nhu cầu mua sắm theo từng phân khúc cụ thể và cá nhân hóa hơn của người tiêu dùng.

Tổng giám đốc điều hành kiêm chuyên gia phân tích trưởng của iiMedia Research Trương Nghị (Zhang Yi) cho rằng, bán lẻ tức thì, với tư cách là mô hình bán lẻ chính sẽ trở thành xu hướng trong tương lai, không phải là sự bổ sung mà là một động lực chuyển đổi có ý nghĩa đối với hệ thống bán lẻ hiện tại.

Theo quan điểm của chuyên gia này, bán lẻ tức thì đang thay đổi sâu sắc con đường lưu thông hàng hóa từ kho đến người dùng, định hình lại mối quan hệ giữa cung ứng và tiếp thị, kho bãi, hậu cần và đầu cuối, giúp thúc đẩy sự hội nhập sâu sắc của nền kinh tế thực ngoại tuyến, xác định lại ranh giới giữa nền tảng và hộ kinh doanh, đồng thời thay đổi hệ thống lưu thông bán lẻ truyền thống.

Còn theo ông Lý Minh Đào (Li Mingtao), một chuyên gia của Ủy ban chuyên gia về các thành phố kiểm mẫu thương mại điện tử quốc gia Trung Quốc, sự trỗi dậy của mô hình bán lẻ tức thì không chỉ có thể thay thế một số hoạt động tiêu dùng của các cửa hàng ngoại tuyến và các giao dịch thương mại điện tử truyền thống, mà còn mở ra không gian tăng trưởng tiêu dùng mới thông qua việc tích hợp dịch vụ và đổi mới mô hình.

Trong khi đó, ông Âu Dương Nhật Huy (Ouyang Rihui), Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế Internet Trung Quốc thuộc Đại học Tài chính và Kinh tế Trung ương cho rằng, với lợi thế số hóa của các nền tảng, bán lẻ tức thì sẽ đóng vai trò tích cực hơn trong việc hỗ trợ sinh kế của người dân, kích thích sức sống tiêu dùng và tạo ra nhiều khả năng hơn cho các hình thức kinh doanh truyền thống.

Bộ Thương mại Trung Quốc cũng dự báo, thị trường bán lẻ tức thì của nước này đã đạt 650 tỷ Nhân dân tệ (89 tỷ USD) vào năm 2023 và dự kiến sẽ vượt 2.000 tỷ Nhân dân tệ vào năm 2030, tăng trưởng 28% mỗi năm - cao hơn nhiều so với mức tăng trưởng 11% của bán lẻ trực tuyến thông thường.

Bích Thuận/VOV-Bắc Kinh, Phan Tùng/VOV-New Delhi