Thương chiến Mỹ-EU: Mối quan hệ kinh tế lớn nhất thế giới bị đe dọa

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tuyên bố rằng EU cần được tôn trọng và cần có phản ứng trong trường hợp bị Mỹ áp thuế. Ảnh: WSJ.

Cuối tuần qua, ông Trump đã công bố các mức thuế trừng phạt đối với Canada và Mexico, và cho biết rõ ràng rằng các đồng minh của Mỹ bên kia Đại Tây Dương cũng nằm trong danh sách mục tiêu hàng đầu của ông. Sau đó, ông đã đồng ý tạm hoãn việc áp thuế đối với Canada và Mexico trong 1 tháng.

“Chắc chắn sẽ có thuế với Liên minh châu Âu,” ông Trump tuyên bố về kế hoạch áp thuế của mình. “Họ thực sự đã lợi dụng chúng ta”.

Các nhà lãnh đạo EU, tập trung tại Brussels vào 3/2 để tham gia một cuộc thảo luận về chi tiêu quốc phòng – một vấn đề nóng bỏng khác đối với ông Trump – hầu như đều hạ thấp khả năng áp dụng các biện pháp trả đũa hoặc thuế lẫn nhau. Tuy nhiên, EU trong nhiều tháng qua đã chuẩn bị trước trong trường hợp bị ông Trump áp thuế.

“Nếu chúng ta bị tấn công về thương mại, châu Âu – với vai trò là một cường quốc bền vững – phải được tôn trọng và có phản ứng”, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho biết.

Tầm quan trọng của vấn đề này không thể bị đánh giá thấp. Theo Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ, mối quan hệ thương mại và đầu tư giữa Mỹ và châu Âu “là mối quan hệ lớn nhất và phức tạp nhất trên thế giới”.

Ông Trump vào ngày 2/2 đã tái khẳng định mối quan tâm của mình về thâm hụt thương mại mà châu Âu luôn duy trì với Mỹ, đưa ra con số hơn 300 tỷ USD. Cục Điều tra Dân số Mỹ cho biết, thâm hụt hàng hóa với EU năm ngoái đạt 214 tỷ USD, dựa trên giá trị hàng hóa xuất khẩu của Mỹ sang EU là 342 tỷ USD.

Mỹ có thặng dư khoảng 77 tỷ USD về dịch vụ xuất khẩu sang EU trong năm 2023, trong khi Bộ Thương mại định giá tổng giá trị là 262 tỷ USD.

Thương mại giữa hai bên dường như nhạt nhòa so với giá trị đầu tư xuyên Đại Tây Dương. Mỗi bên chiếm hơn 60% tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào nền kinh tế của bên còn lại – con số vượt xa bất kỳ khoản đầu tư nào từ các nền kinh tế khác, theo dữ liệu của chính phủ Mỹ được Phòng Thương mại Mỹ tại EU phân tích.

Doanh thu của các công ty Mỹ hoạt động tại châu Âu đạt hơn 3,8 nghìn tỷ USD vào năm 2022, gấp 4 lần giá trị hàng hóa và dịch vụ xuất khẩu của Mỹ sang châu Âu, theo AmChamEU. Con số và tỷ lệ đối với các công ty châu Âu hoạt động tại Mỹ cũng tương đương.

Những chiếc ô tô mới đỗ tại một khu bãi ở Essen, Đức, hôm 3/2. Ảnh: WSJ.

Thời điểm nhạy cảm

Áp lực từ ông Trump đến vào thời điểm đặc biệt khó khăn đối với châu Âu. Nền kinh tế EU chỉ tăng trưởng 0,8% năm ngoái, theo ước tính sơ bộ của cơ quan thống kê của khối. Trong khi đó, nền kinh tế Mỹ tăng trưởng 2,8% cùng kỳ, theo Bộ Thương mại.

Các nhà lãnh đạo của những quốc gia lớn nhất trong EU – như Đức, Pháp và Ba Lan – đang gặp khó khăn do mâu thuẫn chính trị nội bộ và các cuộc bầu cử.

Các quan chức cấp cao của EU đã gửi tín hiệu cho ông Trump về sự sẵn sàng hợp tác trong việc đối phó với Trung Quốc trên mặt trận kinh tế và chiến lược địa chính trị. Người châu Âu nay đã trở nên cảnh giác hơn rất nhiều với Trung Quốc so với thời kỳ nhiệm đầu của ông Trump.

“Điều rõ ràng là không ai chiến thắng trong các cuộc chiến thương mại”, bà Kaja Kallas, giám đốc chính sách đối ngoại của EU, chia sẻ. Nếu Mỹ khởi xướng một cuộc chiến thương mại với châu Âu, “người cười lớn cuối cùng sẽ là Trung Quốc”, bà nói.

Các quan chức EU – vốn luôn ủng hộ tự do thương mại – đã dành hàng tháng để soạn thảo các phương án đối phó với mối đe dọa áp thuế của Mỹ, bao gồm cả việc đánh thuế lên các sản phẩm đến từ các bang có tính nhạy cảm chính trị của Mỹ. Phản ứng như vậy có thể sánh ngang với các mức thuế trả đũa mà Canada đe dọa trong những ngày qua, hay đòn trả đũa của EU đối với thuế thép và nhôm mà ông Trump đã áp dụng trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình.

Các quan chức châu Âu cũng đã tiến hành các cuộc đàm phán với đối tác tại Canada – quốc gia có thỏa thuận thương mại tự do với EU – và gần đây đã công bố một thỏa thuận thương mại được sửa đổi với Mexico.

Việc ông Trump có thật sự mong muốn đàm phán hay không vẫn là vấn đề khiến châu Âu phải trăn trở. Các nhà lãnh đạo EU gợi ý rằng họ có thể mua thêm khí hóa lỏng từ Mỹ, nhưng cho đến nay đề nghị này vẫn chưa nhận được phản hồi công khai. Một số quan chức cho rằng việc tăng cường mua sắm trang thiết bị quân sự cũng có thể mang lại lợi ích.

Tổng thư ký NATO Mark Rutte hôm 3/2 đã cùng các nhà lãnh đạo châu Âu bao gồm cả ông Macron thảo luận về chi tiêu quân sự. Ảnh: WSJ.

EU khó làm hài lòng ông Trump

Thặng dư thương mại kéo dài về hàng hóa của EU đã làm ông Trump bực bội từ trước nhiệm kỳ đầu tiên của ông, cũng như mức chi tiêu quân sự thấp của châu Âu. Hầu hết các thành viên châu Âu trong NATO thường xuyên không đóng góp đủ hạn mức chi tiêu, mặc dù gần đây nhiều quốc gia đã tăng cường đầu tư để đáp ứng.

Tuy nhiên, ngay sau khi các thành viên NATO nói chung đã đạt mục tiêu chi tiêu 2% GDP cho quốc phòng vào năm ngoái và bắt đầu bàn bạc về việc nâng mức này lên 3%, ông Trump mới đây lại nâng con số này lên 5% – một con số hầu như không quốc gia nào trong EU có khả năng đáp ứng.

Ông Trump cũng đã nhiều lần tuyên bố rằng ông muốn Mỹ mua Greenland từ Đan Mạch – một yêu cầu mà Thủ tướng nước này và các nhà lãnh đạo châu Âu khác đã kiên quyết bác bỏ. “Greenland không để bán”, bà Mette Frederiksen cho biết trong hôm đầu tuần. Bà nhấn mạnh rằng châu Âu “chắc chắn” cần tăng chi tiêu quân sự vượt quá mức 2%.

“Nếu mục tiêu của chúng ta là bảo vệ khu vực, chúng ta sẽ tìm ra hướng đi”, bà nói, ám chỉ Greenland và khu vực Bắc Cực. “Tôi sẽ không bao giờ ủng hộ ý tưởng chống đối các đồng minh”, bà nói thêm. “Nhưng tất nhiên, nếu Mỹ áp dụng các mức thuế khắc nghiệt đối với châu Âu, chúng ta cần có một phản ứng chung và mạnh mẽ”.

Thu Quyên