Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng: Nên đánh thuế tiêu thụ đặc biệt hay cấm tuyệt đối?

Tại phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan chiều 11/11, rất nhiều đại biểu Quốc hội đề cập vấn đề quản lý nhà nước đối với các loại thuốc lá thế hệ mới do Việt Nam hiện chưa có quy định đối với sản phẩm này, trong khi nó đã du nhập vào Việt Nam từ rất lâu và đang tràn vào học đường.

Bộ Y tế khẳng định cấm thuốc lá thế hệ mới

Phát biểu tại phiên chất vấn, đại biểu Tạ Văn Hạ (đoàn Quảng Nam) phản ánh, hiện nay trên thị trường xuất hiện một loại sản phẩm được gọi là thuốc lá mới, bao gồm 2 loại là thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Sản phẩm này hiện chưa có trong Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, chưa nhận diện được là sản phẩm thuốc lá. Chính vì vậy, bây giờ có cấm hay không cấm là câu chuyện cần bàn.

Theo đại biểu, Luật của chúng ta là Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, hướng đến mục tiêu không để cho lượng người hút thuốc lá gia tăng, đặc biệt là xâm nhập vào giới trẻ, nhất là trẻ em. Tuy nhiên, chống thuốc lá cũng phải tính đến 12 triệu người đang hút thuốc lá mới hiện nay vì họ có quyền được tiếp cận nếu như sản phẩm đó giảm thiểu tác hại hơn thuốc lá truyền thống.

Đại biểu Tạ Văn Hạ

"Vì liên quan đến quyền con người, cho nên khi nghiên cứu cấm hay không cấm thì phải có cơ sở. Tôi đề nghị phải làm rõ, khẳng định đây là thuốc lá hay không (có nicotine thì được gọi là thuốc lá), nếu có một nghiên cứu khoa học đầy đủ để khẳng định đỡ độc hại hơn thì chúng ta cũng phải xem xét.

Khi đã đưa ra cấm thì phải quy định rõ cấm sản xuất, cấm nhập khẩu hay cấm người hút. Bây giờ ra ngoài đường thấy một người hút thuốc lá nung nóng thì xử phạt thế nào?", vị đại biểu nêu ý kiến.

Trả lời đại biểu Tạ Văn Hạ, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, hiện nay, mặc dù ta chưa cho phép nhưng trên thị trường xuất hiện 2 loại là thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, thậm chí có những loại lai giữa thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng không thể quản lý. Ngoài nicotine, trong các sản phẩm này còn có hàng chục nghìn các chất có hại khác, đây là các hóa chất tổng hợp.

"Tôi xin báo cáo, ngay cả Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng khẳng định là chưa có bằng chứng nào nói rằng thuốc lá nung nóng lại ít tác hại hơn thuốc lá thông thường và thuốc lá điện tử, bởi vì đều có nicotine và đều ảnh hưởng tới sức khỏe. Về quan điểm, chúng tôi cho rằng kể cả thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng hoặc lai giữa 2 loại thì chúng ta đều phải cấm", Bộ trưởng khẳng định.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan trả lời chất vấn về quản lý nhà nước đối với thuốc lá thế hệ mới tại Quốc hội chiều 11/11

Liên quan đến câu hỏi của đại biểu Trần Khánh Thu (đoàn Thái Bình) về việc có nên đưa việc cấm thuốc lá mới vào ngay trong Nghị quyết của Quốc hội về chương trình phòng, chống ma túy hay không, Bộ trưởng cho biết: "Chúng tôi mong muốn sớm có những giải pháp mạnh liên quan tới cấm thuốc lá này. Cho nên đưa vào nghị quyết của Chương trình mục tiêu quốc gia về phòng, chống ma túy là một nội dung có thể nghiên cứu và việc này cũng xin ý kiến Quốc hội. Chúng tôi trong quá trình xin ý kiến thì Bộ Công an rất ủng hộ".

Bộ trưởng nói rằng, đã rất nhiều vụ việc, vụ án liên quan đến đưa ma túy vào trong các sản phẩm thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử để bán ra ngoài thị trường, cho thấy đây là một hình thức rất tinh vi và manh động, cần thiết chúng ta cần phải có những giải pháp mạnh hơn để làm sao vừa phòng, chống ma túy theo các điều kiện bình thường nhưng phải chống ma túy trong những bối cảnh, tình huống đã có nhiều thay đổi.

Tranh luận với Bộ trưởng Y tế về vấn đề này, đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Đắk Nông) nhận định, Bộ trưởng có trả lời là sẽ đề xuất Chính phủ có những giải pháp mạnh trong thời gian sắp tới.

"Xin Bộ trưởng cho biết mạnh ở đây là gì, mức độ như thế nào, thời gian tới là thời gian nào? Tôi thấy việc này càng để lâu càng có hại. Do đó, tôi đề nghị Bộ nên sớm trình Quốc hội sửa đổi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá để có những chế tài nhằm bảo vệ sức khỏe của người dân, nhất là thế hệ tương lai của đất nước và nếu được thì tôi đề nghị trình trong năm 2025", đại biểu đề nghị.

Đại biểu Dương Khắc Mai

Trả lời đại biểu Dương Khắc Mai về việc sớm xây dựng Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá (sửa đổi), Bộ trưởng Đào Hồng Lan nói rằng: "Đây là một nhiệm vụ Quốc hội đang giao và Chính phủ cũng đang giao cho chúng tôi".

Đến thời điểm này, về phía Bộ Y tế đã tổ chức tổng kết 10 năm triển khai Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá và đang xây dựng hồ sơ của luật sửa đổi để trình Chính phủ và trình Quốc hội trong thời gian tới.

Tuy nhiên, Bộ trưởng cho biết, nếu trình kể cả làm theo chương trình một kỳ họp thì phải sang năm hoặc sang năm nữa mới thông qua được.

"Vậy đã đủ mạnh hay chưa? Chúng tôi còn muốn mạnh hơn nữa, đó là ngay tại kỳ họp Quốc hội này, nếu trong Nghị quyết của kỳ họp Quốc hội giao cho Chính phủ thí điểm việc cấm hoặc giao cho Chính phủ triển khai việc cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng thì chúng tôi nghĩ mới đáp ứng được yêu cầu cấp thiết của thực tiễn cũng như nhanh chóng được triển khai các giải pháp để bảo vệ người dân và trẻ em của chúng ta", bà Lan nói.

Thuốc lá mới: Thu được 1 đồng thuế thì mất 5 đồng giải quyết vấn đề sức khỏe

Mở rộng vấn đề tranh luận về quản lý thuốc lá mới, đại biểu Đỗ Thị Lan (đoàn Quảng Ninh) nêu vấn đề, trong dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) trình Quốc hội, tại Điều 12 có quy định thu thuế này đối với trường hợp thuốc lá mới được phép nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam.

Bà Lan đề nghị Bộ trưởng Y tế cho biết quan điểm của Bộ trưởng về quy định này.

Đại biểu Đỗ Thị Lan

Trả lời đại biểu Đỗ Thị Lan, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan khẳng định, trong Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt có đề xuất những nội dung tính thuế đối với thuốc lá mới trong phần tổ chức thực hiện.

Tuy nhiên, về phía quan điểm của Bộ Y tế liên quan nội dung này thì chúng tôi đã có 3 văn bản gửi Bộ Tài chính và Văn phòng Chính phủ, nhất quán thể hiện quan điểm đề xuất của Bộ Y tế liên quan tới nội dung đề xuất cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

Chính vì vậy, Bộ trưởng Y tế mong rằng trong quá trình thảo luận các nội dung của Luật thuế này tại diễn đàn Quốc hội thì các vị đại biểu cân nhắc liên quan tới nội dung tính thuế.

"Bởi vì, trên cơ sở đánh giá của hiệp hội kinh tế, y tế, nếu chúng ta thu được một đồng thuế liên quan tới các sản phẩm này thì phải mất 5 đồng để giải quyết các vấn đề liên quan tới sức khỏe của người dân", bà Lan nói và nhấn mạnh mong muốn Quốc hội ủng hộ cấm các loại hình thuốc lá mới này.

Bộ Công thương khẳng định không đề xuất thí điểm quản lý thuốc lá mới sau khi Bộ Y tế đề xuất cấm

Cũng tại phiên chất vấn, đại biểu Lê Hoàng Anh (đoàn Gia Lai) đề cập vấn đề, Bộ Công thương từng đề xuất thí điểm công nhận thuốc lá mới để quản lý tốt hơn. Không ít cử tri phản ánh nhiều nhóm lợi ích của ngành công nghiệp thuốc lá đang tích cực vận động để duy trì thử nghiệm các sản phẩm thuốc lá này.

Đại biểu đề nghị Bộ Y tế thể hiện trách nhiệm tham mưu với Chính phủ về vấn đề này và cũng đề nghị chuyển câu hỏi này đến Bộ trưởng Bộ Công thương.

Trả lời đại biểu Lê Hoàng Anh, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, vấn đề này quan điểm của Bộ Y tế rất rõ ràng, nhất quán và chúng tôi xin đề xuất cấm với rất nhiều lý do đã trình bày ở trên.

Trong khi đó, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, kinh doanh thuốc lá là một ngành nghề kinh doanh có điều kiện, nhưng một thời gian dài vừa qua tồn tại khoảng trống pháp lý do chưa được quy định trong Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá.

Cuối nhiệm kỳ Chính phủ khóa trước (năm 2019 - 2020) do thiếu công cụ quản lý thuốc lá thế hệ mới trong khi nó đã phát triển khá mạnh ở Việt Nam, Bộ Công thương đã đề xuất Chính phủ và được Chính phủ khóa trước cho phép xây dựng Đề án thí điểm để quản lý loại hình thuốc lá này.

Minh Minh