Thuốc giả: 'Gánh nặng' của hệ thống y tế

Một số loại thuốc giả vừa được Phòng Cảnh sát kinh tế, Công an tỉnh Thanh Hóa phát hiện khi triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán tân dược giả với quy mô lớn trên phạm vi toàn quốc. Ảnh: Công an tỉnh Thanh Hóa

Từ đó, tạo gánh nặng cho hệ thống y tế và thậm chí là nguy cơ tử vong gia tăng ở người bệnh.

Đe dọa trực tiếp tới tính mạng người bệnh

Phòng Cảnh sát kinh tế Công an tỉnh Thanh Hóa đã phát hiện lập biên bản thu giữ 21 loại thuốc tân dược, thuốc chữa xương khớp giả; thu giữ các nguyên vật liệu, thiết bị phục vụ sản xuất thuốc giả. Nhiều người dân lo sợ mình đã sử dụng thuốc giả, đối mặt với nhiều vấn đề về sức khỏe.

Trên các trang mạng xã hội, nhiều người bày tỏ sự hoang mang. Thậm chí, nhiều người đăng hình ảnh thuốc đang sử dụng, hỏi nhau cách phân biệt thật - giả. Có người nghi hoặc “hộp thuốc mới mua nhưng màu sắc hơi nhạt”, “viên thuốc có mùi lạ”... Không ít bình luận bất an vì “không còn biết tin vào đâu khi thuốc thật, thuốc giả lẫn lộn”.

Không chỉ người bệnh, người nhà bệnh nhân cũng tỏ ra bối rối. “Ngày nào tôi cũng theo dõi tin tức, thấy thuốc giả bị thu giữ, mọi người trong gia đình vô cùng hoang mang. Bởi, hiện nhà tôi có ba người phải uống thuốc hằng ngày. Thật giả lẫn lộn, biết tin vào đâu?”, ông Vũ Trọng Hùng (60 tuổi, Ba Đình - Hà Nội) bày tỏ.

Chia sẻ về vấn đề này, theo bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng - Trung tâm Cao áp Việt - Nga, Bộ Quốc phòng, thuốc kê đơn - loại dược phẩm đòi hỏi chỉ định nghiêm ngặt của bác sĩ - đang bị làm giả với mức độ ngày càng tinh vi tại Việt Nam.

“Đây không chỉ là hành vi gian lận thương mại, mà còn là mối đe dọa trực tiếp đến sinh mạng con người, tạo áp lực cho hệ thống y tế, bóp nghẹt ngành dược phẩm chân chính và làm xói mòn niềm tin vào hệ sinh thái chăm sóc sức khỏe”, bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng nói.

Bác sĩ Hoàng dẫn chứng, theo Luật Dược 2016, thuốc giả là những sản phẩm không có hoạt chất, sai hoạt chất, sai liều lượng, hoặc giả mạo nhà sản xuất. Quan trọng, cần phân biệt thuốc giả với thuốc kém chất lượng - loại thuốc được cấp phép nhưng không đạt chuẩn do lỗi kỹ thuật, không mang yếu tố lừa đảo. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp thuốc giả là “vũ khí giết người thầm lặng” tại các quốc gia có hệ thống quản lý còn nhiều kẽ hở. Việt Nam không nằm ngoài xu hướng đó.

Theo các chuyên gia y tế, hậu quả trực tiếp khi sử dụng thuốc giả là thất bại điều trị. Đây cũng là hậu quả phổ biến nhất. Với các bệnh lý nguy cấp như nhiễm khuẩn, tim mạch, ung thư, việc bỏ lỡ thời điểm vàng vì dùng thuốc giả đồng nghĩa với mất cơ hội sống. Trong khi đó, nhiều thuốc giả chứa tạp chất nguy hiểm, gây tổn thương gan, thận, tim mạch hoặc phản ứng phản vệ, có thể gây tử vong.

Thuốc giả cũng thường được sản xuất trong điều kiện mất vệ sinh. Do đó, thuốc giả dạng tiêm hoặc vắc-xin có thể gây nhiễm trùng toàn thân. Nghiêm trọng hơn. tình trạng người bệnh tử vong sau khi dùng thuốc giả đã được ghi nhận.

Ngoài ra, thuốc giả cũng gây ra nhiều hậu quả gián tiếp, trong đó có thể dẫn đến kháng kháng sinh. Cụ thể, thuốc kháng sinh giả khiến vi khuẩn không bị tiêu diệt hoàn toàn, thúc đẩy khả năng đề kháng. Đây là cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu.

Thuốc giả còn tăng chi phí, kéo dài điều trị. Người bệnh mất thời gian quý giá, tiền bạc và sức khỏe khi phải điều trị lại do dùng thuốc không hiệu quả. “Sự hiện diện của thuốc giả tạo ra vòng xoáy: Thất bại điều trị - biến chứng - chi phí điều trị cao hơn - gánh nặng cho hệ thống y tế và nguy cơ tử vong gia tăng”, bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng cho biết. Bên cạnh đó, thuốc giả còn gây hệ lụy kinh tế, thiệt hại cho người bệnh, ngành dược và quốc gia, cũng như khủng hoảng niềm tin.

Bệnh nhân được điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương. Ảnh minh họa: INT

“Cuộc chiến” dài hơi

Nếu vô tình sử dụng loại thuốc nằm trong danh sách cảnh báo, điều quan trọng nhất là người dân cần giữ bình tĩnh và hành động kịp thời. Trước hết, cần ngừng ngay việc sử dụng thuốc. Dù chỉ uống một liều hay nhiều liều, việc tiếp tục sử dụng có thể khiến tình trạng sức khỏe xấu đi.

Sau đó, người dân cần nhanh chóng liên hệ với bác sĩ hoặc đến cơ sở y tế gần nhất để được kiểm tra và tư vấn. Việc khai báo cụ thể loại thuốc đã dùng, liều lượng và thời gian sử dụng sẽ hỗ trợ quá trình xử lý và theo dõi. Đồng thời, cần theo dõi sát các biểu hiện bất thường như đau đầu, buồn nôn, rối loạn tiêu hóa, dị ứng... và ghi lại diễn biến triệu chứng để cung cấp cho nhân viên y tế.

Nếu còn bao bì thuốc, người dân nên giữ lại. Đây là bằng chứng quan trọng giúp xác định nguồn gốc và thành phần thuốc giả. Một việc cần làm khác là báo cáo với cơ quan chức năng như Sở Y tế, Cục Quản lý Dược hoặc công an địa phương.

Để ngăn chặn thuốc giả, cần giải pháp toàn diện từ pháp lý, công nghệ đến cộng đồng. Trước hết, cần hoàn thiện thể chế và quản lý, siết chặt kiểm soát thuốc kê đơn, rà soát quy định về bán thuốc trực tuyến, minh bạch hóa quy trình cấp phép và quản lý giá.

Ngoài ra, cần nâng cao năng lực thực thi như đào tạo lực lượng chức năng, tăng cường phối hợp liên ngành và quốc tế, xử lý nghiêm minh, công khai các vụ việc lớn. Một giải pháp khác là ứng dụng công nghệ. Có thể áp dụng mã hóa truy xuất nguồn gốc, blockchain, QR code, phát triển cơ sở dữ liệu quốc gia về thuốc lưu hành, hoặc dùng trí tuệ nhân tạo và phân tích dữ liệu để giám sát thị trường.

Vân Huyền