Thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá đã được chỉnh lý, hài hòa các mục tiêu

Đại biểu Đỗ Thị Lan phát biểu tại hội nghị.

Sáng 26/3, các vị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách cho ý kiến về Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi (Dự thảo).

Một trong những vấn đề được quan tâm trong quá trình thảo luận, hoàn thiện Dự thảo là quy định thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá.

Báo cáo của Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính (cơ quan thẩm tra) cho biết, một số ý kiến đề nghị cân nhắc quy định về đơn vị để tính mức thuế tuyệt đối đối với thuốc lá điếu, tránh tình trạng tăng số lượng điếu trong một bao thuốc lá.

Thường trực Ủy ban Kinh tế và tài chính và Cơ quan soạn thảo giải thích, Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá quy định số lượng điếu thuốc lá trong bao, gói. Tuy nhiên, chỉ giới hạn số lượng điếu tối thiểu phải có trong bao thuốc lá. Do đó, tiếp thu ý kiến đại biểu, để bảo đảm tính chặt chẽ, bao quát, tránh việc lợi dụng để nâng số lượng điếu trong từng bao thuốc lá, Dự thảo được chỉnh lý theo hướng bổ sung quy định mức thuế tuyệt đối áp dụng đối với bao thuốc lá 20 điếu và xì gà có trọng lượng 20g/điếu. Đối với các bao thuốc lá có số lượng khác 20 điếu hoặc xì gà có trọng lượng khác 20g/điếu, giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết để có phương án quy đổi tương ứng.

Về mức thuế với thuốc lá, Thường trực Cơ quan thẩm tra phản ánh một số ý kiến đề nghị cần quy định mức thuế cao hơn so với phương án đề xuất. Tuy nhiên, nếu tăng thuế quá cao có thể gia tăng thuốc lá lậu, ảnh hưởng tới hoạt động của các doanh nghiệp, người nông dân ở vùng trồng nguyên liệu và các doanh nghiệp phụ trợ, do đó, đề nghị cân nhắc mức thuế phù hợp. Một số ý kiến đề nghị có lộ trình tăng thuế đối với thuốc lá phù hợp hơn để không gây sốc đối với doanh nghiệp, giảm bớt tác động đối với người có thu nhập thấp. Có ý kiến đề xuất phương án tăng hài hòa hơn…

Thường trực Ủy ban thẩm tra và Cơ quan soạn thảo giải thích, trên cơ sở bám sát mục tiêu đề ra trong sửa đổi, bổ sung các nội dung liên quan đến thuế tiêu thụ đặc biệt và tham khảo kinh nghiệm của các quốc gia có điều kiện tương tự như Việt Nam, dự thảo Luật đã đưa ra các phương án tăng thuế đối với thuốc lá. Việc áp mức thuế cao ngay từ năm đầu tiên Luật có hiệu lực có thể sẽ tác động, làm giảm nhu cầu tiêu thụ thuốc lá, góp phần hướng tới đạt được mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá đã đề ra.

Tuy nhiên, việc quy định mức thuế quá cao (năm 2027 đến năm 2030 áp thuế 80%, 90%, 100% cộng với mức tuyệt đối, đến năm 2030 là 15.000 đồng/bao) có thể góp phần tích cực trong việc phòng, chống ảnh hưởng của thuốc lá đến môi trường, sức khỏe người dân, nhưng sẽ có tác động lớn hơn nhiều đến doanh nghiệp sản xuất thuốc lá và các doanh nghiệp phụ trợ. Do đó, để bảo đảm hài hòa các mục tiêu, Dự thảo đã tiếp thu theo hướng quy định mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá như phương án 2 thể hiện tại dự thảo Luật.

Phương án 2 tại Dự thảo quy định mức thuế tuyệt đối từ 2026 là 5.000 đồng/bao, từ năm 2027 - 2029, mỗi năm tăng thêm 1.000 đồng, đến năm 2030 là 10.000 đồng/bao. Với xì gà từ năm 2026 là 50.000 đồng/điếu, từ năm 2027 - 2029, mỗi năm tăng thêm 10.000 đồng, đến năm 2030 là 100.000 đồng/điếu.

Với thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác, từ năm 2026 là 50.000 đồng/100g hoặc 100ml, từ năm 2027 - 2029, mỗi năm tăng 10.000 đồng, đến năm 2030 là 100.000 đồng.

Nêu ý kiến, Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Đỗ Thị Lan (Quảng Ninh) bày tỏ tán thành với việc tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng bổ sung quy định mức thuế tuyệt đối áp dụng đối với bao thuốc lá 20 điếu và xì gà có trọng lượng 20 gam/điếu. Đối với các bao thuốc lá có số lượng khác với quy định trên, giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết, sau khi báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Vị đại biểu Quảng Ninh cũng thống nhất phương pháp tính thuế tuyệt đối đối với thuốc lá và lộ trình tăng thuế theo phương án 2 của dự thảo thảo Luật, vì các lý do đã được phân tích trong báo cáo của Ủy ban Kinh tế và Ngân sách nêu trên.

Liên quan đến tổ chức thực hiện, phương án 2 tại Dự thảo bổ sung quy định: Trường hợp các sản phẩm thuốc lá mới được phép nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam theo quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá hoặc văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành, các sản phẩm thuốc lá mới sẽ thuộc đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt và áp dụng mức thuế tiêu thụ đặc biệt như mức thuế tiêu thụ đặc biệt quy định đối với mặt hàng thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác dùng để hút, hít, nhai, ngửi, ngậm và giao Chính phủ quy định việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt cụ thể đối với từng loại sản phẩm thuốc lá mới trong trường hợp được phép nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam.

Đại biểu Lan đề nghị không quy định như phương án này, vì Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt hiện hành không quy định thuốc lá mới. Thuốc lá mới, bao gồm thuốc lá điện tử có tác hại nghiêm trọng đối với sức khỏe của người sử dụng (thông tin này từ các báo cáo của Bộ Y tế; báo cáo của các bệnh viện trong nước và thông tin cập nhật từ một số nước trên thế giới). Nhiều nước đã cấm mua bán, sử dụng một số loại số thuốc lá mới có chứa chất độc hại. Nghị quyết số 173/2024/QH15 của Quốc hội đã quy định: cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Để thống nhất trong hệ thống pháp luật về thuốc lá và tạo cơ sở pháp lý về phòng chống tác hại của thuốc lá, đầu tưu kinh doanh, xuất nhập khẩu thuốc lá, quy định về thuế đối với thuốc lá và giải quyết các vấn đề liên quan đến thuốc lá, bà Lan đề nghị Quốc hội, Chính phủ sớm sửa đổi Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá.

Nguyễn Lê