Thuế thuốc lá tại Việt Nam tăng chậm, không đủ kìm hãm tiêu dùng

Ngày 8-5, Bộ Y tế tổ chức hội thảo về tác hại của thuốc lá và sự cần thiết tăng thuế thuốc lá.

Theo ThS Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế), thuốc lá chứa 7.000 hóa chất, trong đó 69 chất gây ung thư, là nguyên nhân của 25 loại bệnh như: ung thư, tim mạch, bệnh về hô hấp và sinh sản.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), mỗi năm thuốc lá cướp đi sinh mạng của hơn 100.000 người Việt. Trong đó, hơn 84.000 người tử vong do hút thuốc chủ động và gần 19.000 người tử vong do hít phải khói thuốc thụ động.

“Không chỉ dừng lại ở thiệt hại sức khỏe, việc sử dụng thuốc lá còn gây tổn thất kinh tế khổng lồ”, bà Hải nói.

Th.S Phan Thị Hải - Phó Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế).

Theo đó, khảo sát của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam đã chỉ ra rằng trong khi thuế thu được từ thuốc lá ở Việt Nam chỉ hơn 20.000 tỉ đồng, thì phải chi khoảng 110.000 tỉ, gấp 5,5 lần số thu, cho các bệnh do thuốc lá và tử vong vì thuốc lá gây ra.

“Dù hậu quả đã rõ ràng, thuốc lá tại Việt Nam vẫn quá rẻ và dễ tiếp cận. Từ năm 2008-2019, Việt Nam chỉ 3 lần tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá với mức tăng khiêm tốn từ 55% lên 75% trong hơn 10 năm. Các lần tăng thuế diễn ra cách xa nhau và không đủ lớn để kìm hãm tiêu dùng”, bà Hải nhấn mạnh.

Cũng theo bà Hải, so với các nước ASEAN thì Việt Nam cũng có mức thuế đối với thuốc lá rất thấp. Tỉ lệ thuế thuốc lá tại Việt Nam tính theo giá bán lẻ chỉ đạt 36%, thấp hơn nhiều so với khuyến cáo 70-75% của WHO, và cũng thấp hơn nhiều nước trong khu vực như Thái Lan (78,6%), Philippines (71,3%) hay Singapore (67,5%).

“Hiện trên thị trường có tới 40 nhãn hiệu thuốc lá có giá bán lẻ dưới 10.000 đồng/bao 20 điếu, có nhiều nhãn hiệu chỉ có mức giá 7.000-8.000 đồng/bao 20 điếu. Với mức giá bán lẻ thấp như vậy, thuốc lá rất dễ tiếp cận với người có thu nhập thấp và người mới hút, kể cả trẻ em và trẻ vị thành niên”, bà Hải nói.

Phó Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá lưu ý nếu không hành động kịp thời trong vấn đề thuế thuốc lá, Việt Nam sẽ tiếp tục phải trả giá bằng mạng sống, kinh phí điều trị bệnh tật và sự tụt hậu trong tiến trình hội nhập.

Còn theo ông Nguyễn Ngọc Anh - Trung tâm Nghiên cứu Chính sách và Phát triển DEPOCEN, mỗi lần tăng thuế đối với thuốc lá chỉ khiến tiêu dùng giảm trong ngắn hạn, sau đó lại tăng trở lại. Một phần do thu nhập bình quân đầu người tăng nhanh trong khi thuế tăng quá ít.

Chỉ số "giá thuốc lá tính theo phần trăm thu nhập bình quân" giảm từ 11,43% năm 2000 xuống còn 1,36% năm 2021, cho thấy người dân ngày càng dễ dàng mua thuốc lá hơn.

Biểu đồ tiêu thụ thuốc lá tại Việt Nam từ 2015-2023 cho thấy sản lượng tiêu dùng nội địa vẫn duy trì ở mức cao và tăng trở lại trong các năm gần đây, bất chấp các đợt tăng thuế nhỏ giọt.

“Với tỉ lệ hút thuốc lá cao như hiện nay, ngoài việc gây ra những hệ quả chi phí to lớn như ước tính của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam ở trên, còn ảnh hưởng lớn đến chất lượng của lực lượng lao động Việt Nam - yếu tố quan trọng để đảm bảo nền kinh tế có thể tăng trưởng với tốc độ cao một cách bền vững như mục tiêu đã đề ra”, ông Ngọc Anh nhấn mạnh.

THANH THANH