Thuế thuốc lá ở Việt Nam chỉ chiếm 36% giá bán lẻ, thấp hơn nhiều trung bình toàn cầu

Mức thuế thuốc lá tại Việt Nam nằm trong nhóm thấp nhất khu vực

Thuế tiêu thụ đặc biệt từ lâu đã được coi là một công cụ quan trọng trong việc điều tiết tiêu dùng các mặt hàng có hại cho sức khỏe như thuốc lá, rượu bia, nước ngọt có đường...

Trong các nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam, bên cạnh mục tiêu chính là bảo vệ sức khỏe cộng đồng, thuế tiêu thụ đặc biệt còn đóng vai trò bổ sung nguồn lực tài chính cho ngân sách quốc gia để phục vụ các mục tiêu phát triển bền vững.

Thuốc lá là yếu tố nguy cơ chính gây các bệnh tim mạch, hô hấp và nhiều loại ung thư, gây tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe của phụ nữ, trẻ em cũng như người hút đã được các nghiên cứu chỉ rõ. Theo nghiên cứu gánh nặng bệnh tật toàn cầu, khoảng 41% nam giới trưởng thành ở Việt Nam hút thuốc, góp phần dẫn đến hơn 100.000 ca tử vong liên quan đến thuốc lá mỗi năm, trong đó khoảng 18.800 người chết do hút thuốc thụ động.

Bà Sandra Mullin- Phó Chủ tịch cao cấp Ban truyền thông Tổ chức Y tế cộng đồng toàn cầu Vital Strategies phát biểu.

Tiền chi cho thuốc lá là tiền bị rút khỏi các nhu cầu thiết yếu của gia đình như thực phẩm và giáo dục. Những gia đình này có nguy cơ cao rơi vào đói nghèo vì không còn đủ tài chính cho các nhu cầu khác.

Bên cạnh những tổn thất về sức khỏe và kinh tế đối với từng gia đình, việc sử dụng thuốc lá còn làm giảm thịnh vượng quốc gia, với tổn thất ước tính khoảng 108 nghìn tỷ đồng mỗi năm (tương đương khoảng 4,5 tỷ USD), bao gồm thiệt hại do giảm năng suất lao động và tham gia kinh tế – tương đương 1,14% GDP của Việt Nam. Con số này cao gấp hơn 5 lần số thu ngân sách từ thuế thuốc lá national budget

Tuy nhiên, mức thuế thuốc lá tại Việt Nam hiện đang rất thấp. Hiện nay, thuế thuốc lá ở Việt Nam chỉ chiếm 36% giá bán lẻ, thấp hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu là 62% và thấp hơn khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là 75%. Điều này khiến các sản phẩm thuốc lá vẫn dễ tiếp cận, kể cả với thanh thiếu niên.

Mức thuế này nằm trong nhóm thấp nhất khu vực và thấp hơn nhiều so với các nước láng giềng như Thái Lan và Philippines – những nước đã chứng minh rằng tăng thuế thuốc lá giúp giảm tỷ lệ hút và tăng đáng kể nguồn thu ngân sách. Ví dụ, sau cải cách thuế thuốc lá, Philippines đã giảm tỷ lệ hút thuốc xuống 30% và tăng thu thuế hơn 400%.

Theo bà Sandra Mullin- Phó Chủ tịch cao cấp Ban truyền thông Tổ chức Y tế cộng đồng toàn cầu Vital Strategies, việc Quốc hội Việt Nam sắp xem xét dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) là một cơ hội lớn về y tế và kinh tế cho đất nước.

Đây là một cơ hội "hai trong một" hết sức quan trọng để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và củng cố nền kinh tế quốc gia thông qua việc tăng mạnh thuế thuốc lá.

"Việc tăng thuế sẽ giúp giảm tỷ lệ hút thuốc và kéo theo đó là mức độ tổn hại sức khỏe do thuốc lá gây ra, đồng thời tạo thêm nguồn thu lớn cho ngân sách nhà nước để đầu tư vào các ưu tiên quan trọng. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính rằng, nếu giá bán lẻ sản phẩm thuốc lá tăng 10%, mức tiêu thụ có thể giảm từ 4 đến 5%"- bà Sandra Mullin nhấn mạnh.

Cải cách thuế thuốc lá mang lại cơ hội lớn về y tế và kinh tế cho Việt Nam

Việc giảm tỷ lệ hút thuốc và hạn chế tổn hại sức khỏe trong tương lai sẽ đạt hiệu quả cao nhất ở nhóm người trẻ tuổi – những người nhạy cảm hơn với thay đổi giá – từ đó góp phần xây dựng lực lượng lao động khỏe mạnh, năng suất và mang lại một tương lai thịnh vượng hơn cho đất nước.

Theo các chuyên gia của Tổ chức y tế thế giới các nhà sản xuất và tiếp thị sản phẩm thuốc lá – những đối tượng đặt lợi nhuận lên trên sức khỏe người tiêu dùng – thường đưa ra các tuyên bố sai lệch nhằm phản đối việc tăng thuế thuốc lá.

Chẳng hạn, họ cho rằng tăng thuế thuốc lá sẽ khiến người hút chuyển sang sử dụng thuốc lá nhập lậu. Tuy nhiên, bằng chứng cho thấy giá cả không phải là yếu tố quyết định việc tiêu thụ thuốc lá lậu ở Việt Nam. Người hút thuốc tại Việt Nam trước đây đã không chuyển sang sử dụng thuốc lá nhập lậu đắt tiền hơn khi giá thuốc lá hợp pháp tăng, và việc tăng thuế thuốc lá sẽ không làm thay đổi đáng kể tình hình buôn lậu thuốc lá.

Cải cách thuế thuốc lá mang lại cơ hội lớn về y tế và kinh tế cho Việt Nam.

Việc quản lý và thực thi chính sách thuế một cách hiệu quả sẽ giúp giảm thiểu rủi ro từ buôn lậu, và trên thực tế, các yếu tố quản lý có ảnh hưởng lớn hơn đến nạn buôn lậu thuốc lá so với mức thuế.

Ngành công nghiệp thuốc lá cũng lập luận rằng việc tăng thuế sẽ làm mất việc làm – tuy nhiên điều này không có cơ sở. Các quốc gia đã áp dụng chính sách tương tự cho thấy rằng, mặc dù ngành thuốc lá có thể giảm nhẹ số lượng việc làm, song chi tiêu tiết kiệm từ thuốc lá sẽ được chuyển sang các hàng hóa và dịch vụ khác. Điều này thúc đẩy sản xuất và việc làm trong các ngành khác, tạo ra tác động tích cực ròng đối với nền kinh tế.

Các chuyên gia nhấn mạnh: Việc sử dụng thuốc lá tại Việt Nam đang gây tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe và đời sống của người dân, đồng thời cản trở tiến trình phát triển kinh tế bền vững.

Áp dụng các biện pháp cải cách thuế thuốc lá mạnh mẽ ngay từ bây giờ sẽ mở đường cho một tương lai khỏe mạnh hơn, đặc biệt đối với thế hệ trẻ, và góp phần thúc đẩy sự thịnh vượng kinh tế cho Việt Nam trong những năm tới. Cải cách thuế thuốc lá mang lại cơ hội lớn về y tế và kinh tế cho Việt Nam.

Thái Bình