Thuế tăng sốc, buôn lậu thuốc lá càng diễn biến phức tạp?

Cụ thể, theo lịch trình làm việc tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội khóa XV, Ủy ban thường vụ Quốc hội sẽ xem xét dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) sau khi ghi nhận nhiều ý kiến của các đại biểu Quốc hội tại kỳ họp tháng 10 năm ngoái.

Nỗi lo kiểm soát hàng lậu tăng dịp Tết

Cuối năm 2024, nhất là dịp gần kề Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, tình hình buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới diễn biến phức tạp hơn với các mặt hàng nhập lậu từ Campuchia. Đáng chú ý là buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển hàng hóa trái phép trên các tuyến biên giới; mặt hàng vận chuyển chủ yếu là thuốc lá ngoại, pháo nổ, mỹ phẩm, đường cát, xăng dầu, các mặt hàng không nhãn mác, không rõ nguồn gốc, xuất xứ...

Thực hiện cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm, bảo đảm an ninh, trật tự Tết Nguyên đán 2025 và các sự kiện lớn của đất nước trên địa bàn, ngày 18.12, Phòng Cảnh sát Kinh tế, Công an tỉnh Sóc Trăng phối hợp với Công an TP. Sóc Trăng bắt quả tang đối tượng vận chuyển 25.000 bao thuốc lá điếu nhập lậu.

Trong tháng cuối năm, Công an tỉnh Sóc Trăng bắt quả tang đối tượng vận chuyển 25.000 bao thuốc lá điếu nhập lậu. Ảnh: Công an tỉnh Sóc Trăng.

Đáng chú ý, gần đây có nhiều vụ vận chuyển, tàng trữ thuốc lá lậu với số lượng lớn đã bị phát hiện và xử lý. Ngày 30.9.2024, lực lượng công an tại huyện Thạnh Hóa, tỉnh Long An bắt quả tang một chiếc xe tải vận chuyển hơn 60.000 bao thuốc lá ngoại nhập không có hóa đơn chứng từ hợp lệ.

Trước đó, vào ngày 19.11, Công an Tây Ninh phát hiện, bắt giữ nhóm đối tượng trong đường dây vận chuyển thuốc lá lậu từ Campuchia vào Việt Nam, thu giữ 50.000 gói thuốc lá các loại. Đây là nhóm vận chuyển thuốc lá lậu lớn nhất từ trước đến nay mà Công an Tây Ninh triệt xóa.

Cũng trong đầu năm nay, quản lý thị trường tỉnh Vĩnh Long phát hiện gần 1.200 bao thuốc lá điếu nhập lậu trên khâu lưu thông trong nỗ lực thực hiện hóa chiến dịch cao điểm chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả các tháng cuối năm 2024; dịp trước, trong và sau Tết Nguyên đán Ất Tỵ năm 2025, Đội Quản lý thị trường số 4. Không chỉ tại miền Tây Nam Bộ, khu vực miền Trung cũng đang là điểm nóng.

Mặc dù hình phạt cho các hành vi liên quan đến thuốc lá lậu rất nặng, nhưng biên độ lợi nhuận khủng vẫn khiến tình trạng buôn lậu mặt hàng này liên tục tái diễn.Đáng lo ngại là thuốc lá giả các nhãn hiệu nổi tiếng được làm giả từ nước ngoài đưa vào Việt Nam tiêu thụ, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình kinh doanh trong nước, thất thu thuế Nhà nước và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của người tiêu dùng.

Theo nhiều ý kiến, đặc biệt năm nay việc kiểm soát thuốc lá lậu dịp Tết có thêm phần khó khăn khi có sự thay đổi trong công tác quản lý thị trường, cần thời gian để sắp xếp và ổn định.

Cụ thể, Bộ Công Thương thống nhất kết thúc mô hình Tổng cục Quản lý thị trường và nghiên cứu sắp xếp đơn vị này theo mô hình mới. Cùng đó, Bộ Công Thương cũng rà soát, sắp xếp bộ máy theo hướng tinh gọn, hiệu quả. Các đơn vị trực thuộc Bộ này được yêu cầu sớm rà soát hoạt động và đề xuất việc tiếp tục hoặc không tiếp tục duy trì đơn vị.

Khi bộ máy được tinh gọn, có khả năng số lượng cán bộ và lực lượng trực tiếp tham gia vào công tác kiểm tra, giám sát sẽ giảm.Sự thiếu hụt nhân lực có thể làm giảm tần suất các đợt kiểm tra, kiểm soát các tuyến đường vận chuyển và các chợ đầu mối, vốn là những địa điểm phổ biến của hoạt động buôn lậu thuốc lá.

Ở góc độ người tiêu dùng, thuốc lá lậu vẫn được sử dụng khá tràn lan vì mùi hương của chúng đậm và thơm lâu do dùng chất định hương. TS Phan Thế Đồng, nguyên Trưởng khoa Công nghệ thực phẩm, Trường ĐH Nông lâm TPHCM từng giải thích: “Trong thuốc lá lậu Jet và Hero có chứa hàm lượng coumarin rất cao. Đây là loại chất độc hại, dùng trong thuốc diệt chuột và gây ra những tác hại nghiêm trọng đến gan, bàng quang, tim mạch, tăng nguy cơ ung thư và đã bị Bộ Y tế đưa vào danh sách chất cấm dùng trong thực phẩm. Nhiều người Việt vẫn vô tư sử dụng thuốc lá lậu thì chưa hiểu biết đúng tác hại nghiêm trọng của thành phần này.”

Đứng ở góc độ kinh tế, mỗi năm Nhà nước thất thu thuế khoảng 6.000 tỷ đồng và làm “chảy” trên 200 triệu USD qua biên giới do hoạt động buôn lậu thuốc lá. Con số này do chính Cục Quản lý thị trường đưa ra và trở thành nỗi nhức nhối. Ở góc độ xã hội, việc lưu hành và buôn bán thuốc lá lậu trái phép tạo nên một hệ lụy xấu và ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững.

Xem xét tăng sốc thuế thuốc lá

Năm 2025, một trong những nhiệm vụ của Thủ tướng Chính phủ đưa ra là Bộ Công Thương, các Bộ, cơ quan, địa phương theo chức năng, nhiệm vụ được giao tăng cường các giải pháp kích thích cầu tiêu dùng trong nước; thúc đẩy sản xuất, bảo đảm cung ứng đầy đủ nhu cầu, không để xảy ra tình trạng thiếu hàng, gián đoạn nguồn cung, nhất là đối với các hàng hóa thiết yếu; phát triển thương mại điện tử, các mô hình kinh doanh mới hiệu quả; gắn kết giữa sản xuất, phân phối và tiêu dùng.

Từ những vấn đề nêu trên có thể thấy, ở khía cạnh kinh doanh thuốc lá, cũng cần sự quan tâm xác đáng để doanh nghiệp có thể an tâm kinh doanh, đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng hai con số được Thủ tướng đề ra cùng với đó là kiểm soát hoạt động thuốc lá lậu.

Và một trong những vấn đề mà các bên quan tâm chính là xem xét lại việc tăng thuế sốc với thuốc lá - mặt hàng chịu thuế TTĐB - để đáp ứng được mục tiêu kể trên.

Trong buổi họp tổ ngày 22/11/2024 về dự án Luật TTĐB (sửa đổi) trong chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Mạnh Hùng (Đoàn Cần Thơ) cho rằng, mức tăng như dự thảo hiện nay sẽ tác động rất lớn đến thị trường, ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, đồng thời khiến việc buôn lậu thuốc lá tăng lên, trong khi việc ngăn chặn tình trạng này còn nhiều khó khăn.

Đại biểu Quốc hội bày tỏ quan ngại về mức tăng như dự thảo sẽ tác động lớn đến doanh nghiệp hợp pháp và mặt trận phòng chống thuốc lá lậu.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Anh (Bắc Ninh) đề xuất lộ trình và mức tăng thuế cần phải được căn cứ vào tình hình thực tế của ngành sản xuất, chuỗi cung ứng nguyên liệu và nhu cầu tiêu dùng.

Nếu việc tăng thuế quá cao và đột ngột có thể gây tác dụng ngược như sản xuất sụt giảm, hàng giả, hàng kém chất lượng, buôn lậu gia tăng, không hạn chế được tiêu dùng, thất thu thuế cho ngân sách nhà nước.

Trước đó, tại buổi Tọa đàm “Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt và chống buôn lậu thuốc lá - những vấn đề đặt ra”, ông Hồ Lê Nghĩa, Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam cũng đề xuất, phương án tăng thuế phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay là áp dụng phương pháp hỗn hợp với lộ trình tăng dần. Hiệp hội đề xuất tăng 2.000 đồng vào năm 2026, 2.000 đồng vào năm 2028 và thêm 2.000 đồng vào năm 2030, nhằm tạo ra một lộ trình phù hợp giúp giảm thiểu tác động tiêu cực tới ngành và thị trường.

Từ những phân tích và ý kiến nêu trên có thể thấy điều chỉnh tăng thuế một cách hợp lý, kết hợp với tuyên truyền Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, tăng cường các biện pháp chống buôn lậu thuốc lá thì mới có thể hài hòa các mục tiêu mà Chính phủ đã đề ra.

PV