Thực thi FTA vừa là áp lực vừa là động lực để gia tăng xuất nhập khẩu

Kim ngạch xuất nhập khẩu gia tăng nhanh chóng

Tính đến tháng 11/2024, Việt Nam đã ký kết 19 hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương (FTA) với hầu hết các quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới.

Trong đó có tất cả các nước phát triển, các nước thuộc nền kinh tế mới nổi và các nước trong khu vực, như: AFTA, ACFTA, AKFTA, AJCEP, CPTPP, UKVFTA, RCEP, EVFTA… Đặc biệt, trong những năm gần đây, Việt Nam đã đàm phán ký kết thành công các FTA thế hệ mới (CPTPP, EVFTA và RCEP).

PGS. TS. Nguyễn Mạnh Thiều phát biểu tại hội thảo.

Phát biểu tại hội thảo, PGS. TS. Nguyễn Mạnh Thiều – Phó Giám đốc Học viện Tài chính cho biết, đặc trưng của các hiệp định này là: Các cam kết sâu rộng và toàn diện, bao hàm những cam kết về tự do thương mại hàng hóa và dịch vụ như các “FTA truyền thống”; mức độ cam kết sâu nhất (cắt giảm thuế gần như về 0%, có thể có lộ trình); có cơ chế thực thi chặt chẽ hơn; mở rộng cam kết sang cả những lĩnh vực được coi là “phi truyền thống” như: Lao động, môi trường, doanh nghiệp nhà nước, mua sắm chính phủ, minh bạch hóa, cơ chế giải quyết tranh chấp về đầu tư…

Thực tế việc thực thi các FTA, đặc biệt là, các FTA thế hệ mới đã và chắc chắn sẽ có tác động nhiều mặt, cả tích cực và những thách thức đối với nhiều lĩnh vực kinh tế như: thương mại quốc tế, đầu tư trong nước và nước ngoài…

Đánh giá tác động, PGS. TS. Nguyễn Mạnh Thiều nhận thấy, cùng với quá trình thực thi các FTA thời gian qua, kim ngạch xuất khẩu, nhập khẩu của Việt Nam đã gia tăng nhanh chóng.

Tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu của Việt Nam từ năm 2002 đến 2012 là 1.036 tỷ USD thì trong giai đoạn từ 2013 đến 2021 là 4.110 tỷ USD, tức là gấp 4 lần của 10 năm trước đó.

Cùng với sự gia tăng kim ngạch xuất, nhập khẩu còn là sự đa dạng hóa về các loại hình thương mại và các hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu. Đặc biệt, sự bùng nổ của thương mại điện tử với hàng nghìn sàn thương mại điện tử đã làm khối lượng đơn hàng giá trị nhỏ xuất khẩu, nhập khẩu gia tăng ở mức độ vô cùng lớn trong vài năm gần đây.

Chỉ tính riêng hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc về Việt Nam qua sàn thương mại điện tử mỗi ngày trung bình có khoảng 4 đến 5 triệu đơn hàng giá trị nhỏ. Những điều này tạo ra áp lực và thách thức rất lớn đòi hỏi phải đổi mới toàn diện hoạt động quản lý thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, cả về phương thức quản lý, công nghệ quản lý và con người thực thi nhiệm vụ quản lý thuế.

Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Lưu Mạnh Tưởng đồng chủ trì hội thảo.

Tăng năng lực cạnh tranh

Đồng tình với các tác động trực tiếp nói trên, TS. Nguyễn Đình Chiến - Khoa Thuế và Hải quan, Học viện Tài chính phân tích thêm trên phương diện gián tiếp.

Trong đó, rõ ràng nhất là thúc đẩy sản xuất kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam. Khi thực thi các FTA, với các yêu cầu về chất lượng, công nghệ sản xuất hướng tới phát triển bền vững đòi hỏi các doanh nghiệp trong nước không ngừng cải tiến quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng yêu cầu của các thị trường lớn và khó tính ở các đối tác trong FTA.

“Điều này vừa tạo áp lực nhưng cũng là động lực quan trọng để các doanh nghiệp trong nước đổi mới quy trình công nghệ, nâng cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm và năng lực cạnh tranh, qua đó tiếp tục mở rộng thị trường và gia tăng xuất khẩu hàng hóa” - TS. Nguyễn Đình Chiến nêu.

Bên cạnh đó, việc tham gia các FTA sẽ giúp cho các doanh nghiệp trong nước có cơ hội tiếp cận các nguồn hàng giá rẻ, công nghệ tiên tiến, các yếu tố đầu vào cần thiết cho hoạt động sản xuất kinh doanh (máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng và nguyên phụ liệu…) từ các quốc gia phát triển với chất lượng tốt. Trên cơ sở đó, cải thiện năng suất lao động, chất lượng sản phẩm, nâng cao cạnh tranh, thúc đẩy mạnh mẽ xuất khẩu hàng hóa ra thị trường quốc tế, tham gia hiệu quả hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Việc tích cực đàm phán ký kết FTA trong thời gian qua đã giúp Việt Nam nâng tầm quan hệ kinh tế, thương mại với các nước, qua đó các nhà đầu tư nước ngoài quan tâm, chú ý nhiền hơn đến thị trường Việt Nam, mở ra triển vọng hợp tác đầu tư, kinh doanh giữa Việt Nam với các nhà đầu tư nước ngoài.

Bên cạnh đó, nội dung cam kết trong các FTA cũng có những điều khoản liên quan trực tiếp đến mở cửa thị trường dịch vụ, đầu tư và chính sách đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Ngoài ra, việc Việt Nam ngày càng mở rộng lĩnh vực đầu tư và các nội dung của quy tắc xuất xứ trong các FTA cũng tạo sức hấp dẫn để thu hút đầu tư từ các nước đối tác FTA vào Việt Nam./.

Hồng Vân