Thực hiện dự án 'Đại học xanh': CSGD thu gom 6,4 tấn rác, sản xuất điện mặt trời

Đại học xanh - Green Campus là dự án được phát triển trong chiến lược đại học đa ngành và bền vững của Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH) giai đoạn 2021-2030.

Lan tỏa tư duy sống xanh đến cộng đồng

Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Quang Hùng - Phó Giám đốc Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh cho hay: “Trong bối cảnh phát triển bền vững trở thành xu hướng toàn cầu, giáo dục đại học không chỉ đào tạo nhân lực mà còn phải chuyển mình thành mô hình phát triển bền vững.

Tại UEH, dự án “Đại học xanh - Green Campus” được triển khai nhằm hướng đến một mô hình đại học thân thiện với môi trường, giảm thiểu tác động tiêu cực và lan tỏa tư duy sống xanh đến cộng đồng.

UEH đào tạo 20.000 sinh viên mỗi năm. Nếu chúng tôi thành công trong việc gieo tư duy và tạo môi trường thực hành sống xanh trong bốn năm đại học, sinh viên sẽ trở thành thế hệ tiên phong thúc đẩy cộng đồng hành động bền vững”.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Quang Hùng - Phó Giám đốc Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: NTCC

Năm 2021, UEH tái cấu trúc theo hướng trở thành đại học đa ngành và bền vững, xác định năm trụ cột chính. Trong đó dự án "Đại học xanh" nhằm hiện thực hóa trụ cột vận hành “từ khuôn viên xanh đến trung hòa carbon”, với mục đích chuyển đổi 13 cơ sở của UEH tại thành phố Hồ Chí Minh và Vĩnh Long thành các khuôn viên xanh, hướng tới trung hòa carbon.

Lộ trình dự án chia thành ba giai đoạn. Cụ thể, giai đoạn chuẩn bị 2021-2023 là xây dựng đề án, bắt đầu xây dựng mô hình phòng thí nghiệm sống (living lab) Green Campus, xây dựng nền tảng để hướng tới hành động bền vững.

Giai đoạn thứ nhất từ 2024-2025 hướng tới nâng cao nhận thức của mọi người về bền vững.

Giai đoạn thứ hai từ 2026-2030 hướng tới thúc đẩy hành động bền vững, đặt mục tiêu giảm phát thải và tiến tới Net Zero (phát thải ròng bằng 0) vào năm 2050.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Quang Hùng khẳng định, Đại học xanh là một phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển dài hạn của UEH. Dự án là một mô hình toàn diện, có tác động lâu dài đến cả hệ sinh thái giáo dục và xã hội.

Thay vì dừng lại ở các chiến dịch truyền thông hay phong trào sinh viên, dự án được triển khai bài bản với sự cam kết từ ban lãnh đạo, sự tham gia của đội ngũ viên chức, quản lý và đoàn - hội nhà trường, trở thành một phần trong văn hóa UEH.

Mô hình phòng thí nghiệm sống và chiến dịch 3R thay đổi nhận thức cộng đồng

Theo Phó Giám đốc Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh, dự án Đại học xanh - Green Campus áp dụng mô hình phòng thí nghiệm sống (living lab). Đây là một hệ sinh thái đổi mới mở được vận hành với định hướng lấy người sử dụng làm trung tâm, tận dụng tối ưu sự kết nối cùng các bên liên quan, với yếu tố cốt lõi là tích hợp nghiên cứu, giáo dục, đổi mới sáng tạo và công nghệ nhằm giải quyết vấn đề thực tế từ cuộc sống.

Đặc điểm của các giải pháp này là lấy sinh viên, viên chức làm trung tâm; nhấn mạnh khả năng đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ; khai thác sự tham gia và đồng sáng tạo của các bên liên quan với những năng lực khác nhau.

Mô hình với chủ trương tích hợp kiến thức phát triển bền vững, sống xanh vào môn học Phát triển bền vững và chuyên đề sinh hoạt công dân đầu mỗi năm học. Sinh viên tất cả các ngành của nhà trường đều học và kiểm tra môn Phát triển bền vững 4 lần trong 4 năm học.

Đồng thời, UEH đặt ra 7 chủ đề nghiên cứu về đại học xanh, khuyến khích giảng viên và sinh viên đề xuất giải pháp thực tiễn. Các hoạt động truyền thông, vận hành và quản trị cũng được triển khai đồng bộ, giúp dự án không chỉ mang tính phong trào mà còn có tác động sâu rộng, bền vững.

Sinh viên UEH tham gia hoạt động phân loại rác thải tại trường. Ảnh: NTCC

Bên cạnh những thuận lợi, việc triển khai mô hình phòng thí nghiệm sống trong bảo vệ môi trường, UEH đối mặt với không ít thách thức. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Quang Hùng cho biết:

Rào cản đầu tiên của mô hình là thay đổi nhận thức cộng đồng. Không phải ai cũng sẵn sàng điều chỉnh thói quen tiêu dùng, phân loại rác hay tiết kiệm năng lượng. Khái niệm “phát triển bền vững” từng bị lạm dụng trong truyền thông mà thiếu thực thi, khiến nhiều người hoài nghi về hiệu quả thực tế. Nhà trường đã kiên trì suốt hơn 4 năm để xây dựng mô hình phân loại rác phù hợp, đảm bảo rác tái chế được xử lý đúng cách.

Khó khăn tiếp theo đến từ việc hợp tác với doanh nghiệp thu gom rác thải. Mô hình kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam vẫn còn mới mẻ, nhiều doanh nghiệp ra đời nhưng không duy trì hoạt động lâu dài. Nhà trường phải liên tục tìm kiếm, đánh giá và thay đổi đối tác để đảm bảo vận hành ổn định.

Bên cạnh đó, việc đo lường hiệu quả của các sáng kiến bền vững trong môi trường học thuật cũng đặt ra thách thức cho nhà trường và cần có phương pháp cùng công cụ chính xác để theo dõi tiến độ và tác động thực tế.

Nhờ sự đồng thuận từ lãnh đạo, chiến lược phát triển bền vững rõ ràng và định hướng xây dựng mô hình đại học hiện đại, mô hình phòng thí nghiệm sống có nền tảng vững chắc để phát triển lâu dài và mở rộng phạm vi ứng dụng trong tương lai.

Mặt khác, nhằm thay đổi thói quen xả rác và khuyến khích nhân viên, người học trong nhà trường làm quen với lối sống xanh, UEH đã triển khai mô hình thực hành 3R (Reduce - giảm thiểu, Reuse - tái sử dụng, Recycle - tái chế). Mô hình triển khai hàng loạt chiến dịch truyền thông sáng tạo, góp phần xây dựng một môi trường học đường bền vững.

Một số sự kiện tiêu biểu trong truyền thông thực hành 3R tại trường có thể kể đến như chiến dịch "Rethink & Be Green" lan tỏa thông điệp sống xanh qua âm nhạc, thử thách "7 ngày sống xanh",...

Ngoài ra, nhà trường tổ chức sự kiện thường niên "UEH Green Day" với nhiều hoạt động như thu gom rác tái chế đổi quà, trải nghiệm sản phẩm thân thiện môi trường, hội thảo về kinh tế tuần hoàn thu hút sự tham gia của sinh viên, giảng viên và doanh nghiệp xanh.

UEH cũng đẩy mạnh truyền thông đa kênh qua website, mạng xã hội nhằm chia sẻ kiến thức, hướng dẫn cộng đồng phân loại rác và truyền cảm hứng sống xanh.

Thùng rác cùng hướng dẫn chi tiết phân loại rác được đặt trong khuôn viên UEH. Ảnh: NTCC

Bên cạnh mô hình phòng thí nghiệm xanh và thực hành nguyên tắc 3R, UEH đồng thời triển khai nhiều giải pháp thực tiễn khác như cẩm nang "Tôi - Công dân UEHer xanh" cung cấp kiến thức về phát triển bền vững; Game Green Campus lồng ghép giáo dục xanh qua hình thức trò chơi; đưa ra quy định đại học xanh nhằm xây dựng ý thức bảo vệ môi trường trong toàn trường; hệ thống tuần hoàn rác thải tái chế với mô hình "3 tầng phân loại – 2 nhóm thu gom; “Trạm thực hành xanh” hỗ trợ phân loại rác tại từng cơ sở; ứng dụng AI Scan to Classify giúp sinh viên nhận diện, phân loại rác nhanh chóng; máy thu mua ve chai tự động "i Ve Chai Machine" hỗ trợ tái chế chai nhựa và lon nhôm ngay tại trường.

Sau hơn 4 năm triển khai (2021-2024), dự án Đại học xanh - Green Campus đã đạt được những thành công bước đầu.Theo khảo sát nhà trường thực hiện vào tháng 12/2024, 100% viên chức và sinh viên UEH biết về dự án Đại học xanh. Từ 8/2023 - 12/2024, trường thu gom 6,4 tấn rác tái chế. Ngoài ra, giảng viên và sinh viên nhà trường thực hiện hơn 71 bài nghiên cứu về phát triển bền vững; tham gia sản xuất 1,4 triệu kWh điện mặt trời, góp phần giảm phát thải. Bên cạnh đó, năm 2024, UEH cũng lọt vào bảng xếp hạng đại học xanh, bền vững - UI GreenMetric World University Rankings 2024 với vị trí Top 956 đại học thế giới và Top 6 đại học Việt Nam.

Đẩy mạnh nghiên cứu về đô thị xanh, tiêu dùng bền vững và kinh tế tuần hoàn

Thách thức lớn nhất khi triển khai mô hình Đại học xanh tại UEH là thay đổi nhận thức và hành vi của cộng đồng. Đây là một quá trình dài hạn, đòi hỏi sự kiên trì và đồng lòng từ giảng viên, sinh viên đến nhân viên. Dự án không chỉ hướng đến cải thiện cơ sở vật chất mà quan trọng hơn là xây dựng thói quen sống xanh bền vững.

Đặc biệt, việc biến những hành động đơn giản như phân loại rác, tiết kiệm năng lượng hay sử dụng sản phẩm thân thiện với môi trường thành thói quen chung của mọi người là một trở ngại không nhỏ.

Quá trình triển khai dự án Đại học xanh đã mang lại nhiều bài học quan trọng cho nhà trường nói riêng và các đơn vị mong muốn triển khai các mô hình xanh nói chung.

"Xây dựng một môi trường đại học xanh đòi hỏi sự đồng thuận từ lãnh đạo, giảng viên, sinh viên và các bên liên quan. Tuy nhiên, sự thay đổi không thể diễn ra trong “một sớm một chiều”, mà cần tiếp cận từng bước.

Mặt khác, thay vì áp dụng rập khuôn các mô hình xanh từ quốc tế, UEH đã điều chỉnh để dự án phù hợp với đặc điểm văn hóa và điều kiện thực tế tại Việt Nam. Điển hình là mô hình phòng thí nghiệm sống đưa khuôn viên UEH trở thành không gian thử nghiệm. Các sản phẩm của dự án không chỉ giúp nâng cao nhận thức mà còn hỗ trợ cộng đồng trong việc hình thành thói quen sống xanh, hướng tới cung cấp các giải pháp bền vững cho doanh nghiệp và ngành công nghiệp.

Đồng thời, tích hợp nội dung sống xanh bền vững vào chương trình giảng dạy và hoạt động ngoại khóa để thay đổi các đối tượng trong nhà trường từ tư duy, nhận thức đến hành động. Điều này giúp hình thành một hệ sinh thái học tập và hành động vì môi trường, đưa tinh thần Đại học xanh lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng”, Phó giáo sư, Tiến sĩ Bùi Quang Hùng cho biết.

Bảng khảo sát so sánh thay đổi nhận thức của sinh viên UEH năm 2021 và năm 2024 được nhà trường thực hiện vào tháng 12/2024. Ảnh: NTCC

Không dừng lại trong khuôn viên nhà trường, UEH đặt mục tiêu mở rộng ảnh hưởng của mô hình Đại học xanh ra toàn xã hội. Trong giai đoạn tiếp theo, nhà trường sẽ tập trung vào bốn hướng đi chính.

Thứ nhất, mở rộng hợp tác với các trường đại học trong và ngoài nước nhằm chia sẻ kinh nghiệm, triển khai các dự án liên kết về môi trường.

Thứ hai, đẩy mạnh nghiên cứu về đô thị xanh, tiêu dùng bền vững và kinh tế tuần hoàn, phối hợp cùng doanh nghiệp và tổ chức môi trường để đưa ra các giải pháp thực tiễn.

Thứ ba, ứng dụng công nghệ số trong đo lường tác động môi trường, cá nhân hóa lộ trình xanh cho từng sinh viên, đồng thời tạo điều kiện để cộng đồng tham gia tích cực hơn vào các hoạt động bền vững.

Cuối cùng, nhà trường tiếp tục tích hợp tiêu chí xanh vào chương trình giảng dạy, giúp sinh viên không chỉ rèn luyện lối sống bền vững mà còn có kiến thức để áp dụng vào công việc trong tương lai.

Với những định hướng này, UEH kỳ vọng góp phần xây dựng một cộng đồng phát triển theo hướng bền vững, lan tỏa mô hình đại học xanh ra toàn xã hội.

Hồng Mai