Thúc đẩy phát triển và xã hội hóa ứng dụng năng lượng nguyên tử

Báo cáo tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, sau 17 năm triển khai thi hành, Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 đã bộc lộ bất cập, hạn chế về yêu cầu quản lý, chưa có sự tương thích với một số luật mới ban hành, chưa đáp ứng yêu cầu nội luật hóa liên quan đến các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, chưa phù hợp với các yêu cầu, tiêu chuẩn mới của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế; phát sinh sự chồng chéo trong chức năng quản lý của một số bộ ngành; một số quy định thiếu tính khả thi; chưa đáp ứng hoặc theo kịp sự phát triển nhanh của khoa học và công nghệ hạt nhân, công nghệ bức xạ; quy định về an toàn, an ninh và thanh sát hạt nhân và quản lý nhà nước đối với nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu chưa toàn diện, đầy đủ.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng báo cáo tại phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng.

“Căn cứ các cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn cũng như nguyên nhân của các khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực thi Luật Năng lượng nguyên tử, Chính phủ nhận thấy cần nghiên cứu và sửa đổi toàn diện Luật này”, ông Hùng chỉ rõ.

Theo ông Hùng, dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) đã bám sát 4 chính sách đã được Chính phủ nhất trí tại Nghị quyết 240/NQ-CP ngày 17/12/2024 về Phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 11/2024. Cụ thể, chính sách 1: Thúc đẩy phát triển và xã hội hóa ứng dụng năng lượng nguyên tử. Chính sách 2: Bảo đảm an toàn bức xạ, an toàn và an ninh hạt nhân, phân cấp trong công tác quản lý nhà nước. Chính sách 3: Tạo thuận lợi cho hoạt động thanh sát hạt nhân. Chính sách 4: Quản lý chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng; ứng phó sự cố bức xạ, sự cố hạt nhân; trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại hạt nhân. Dự thảo Luật gồm 12 chương, 73 điều, (giảm 20 điều tương ứng với hơn 20% số điều so với Luật năm 2008).

Ông Hùng cũng thông tin rằng, Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 quy định 76 thủ tục hành chính. Song dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) quy định 51 thủ tục hành chính. Theo đó, dự kiến bãi bỏ 25 thủ tục hành chính; sửa đổi 9 thủ tục hành chính; giữ nguyên 42 thủ tục hành chính. Như vậy, số lượng thủ tục hành chính giảm 25 thủ tục, tương ứng với mức giảm 32,9 %. Theo kế hoạch ban đầu thì dự thảo Luật sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến ở kỳ họp thứ 9 và thông qua ở kỳ họp thứ 10. Cho đến thời điểm này, nội dung của dự thảo Luật có thể trình Quốc hội xem xét thông qua trong 1 Kỳ họp.

Thẩm tra sơ bộ dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KH,CN&MT) của Quốc hội Lê Quang Huy nêu rằng, về sự cần thiết xây dựng dự án Luật, Thường trực Ủy ban KH,CN&MT cơ bản nhất trí với sự cần thiết ban hành Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) như đề xuất của Chính phủ. Đồng thời nhấn mạnh thêm các quan điểm và yêu cầu khi sửa đổi Luật như: Thể chế hóa chủ trương của Đảng, nhất là nội dung về tăng cường tiềm lực khoa học, công nghệ của đất nước, từng bước làm chủ công nghệ điện hạt nhân; đào tạo nguồn nhân lực; nâng cao năng lực trong nước nội địa hóa thiết bị điện hạt nhân.

Thứ hai, kế thừa pháp luật về năng lượng nguyên tử hiện hành; sửa đổi, bổ sung bảo đảm phù hợp với hướng dẫn của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA); rà soát, chuẩn bị kịp thời số lượng lớn các văn bản hướng dẫn thi hành luật, đặc biệt là liên quan đến nhà máy điện hạt nhân; phân cấp, phân định rõ ràng, đầy đủ về chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan an toàn bức xạ, an toàn và an ninh hạt nhân.

Thứ ba, cụ thể hóa đầy đủ 4 chính sách xây dựng dự án Luật đã được Quốc hội thông qua.

Ông Lê Tấn Tới, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội bày tỏ quan điểm thống nhất với tờ trình và báo cáo thẩm tra. Trong đó, nhấn mạnh sự cần thiết thông qua Luật trong 1 Kỳ họp.

Theo ông Tới, cần quy định rõ nét hơn về vị trí vai trò cơ quan quản lý hạt nhân, ví dụ về vấn đề thẩm quyền dừng các hoạt động bức xạ hạt nhân khi phát hiện dấu hiệu thấy mất an ninh, an toàn để phòng ngừa bức xạ hạt nhân; phải cụ thể hơn việc kiểm soát một số loại hàng hởa chứa chất phóng xạ, hoặc nguy cơ bị nhiễm phóng xạ, các quy định về quản lý chiếu xạ y tế, đồng thời nghiên cứu thêm về bảo hiểm trong nguy cơ chống bức xạ hạt nhân.

Ông Nguyễn Đắc Vinh, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho hay, cần quan tâm tới an toàn hạt nhân khi dự thảo Luật đã có 1 chương quy định khá rõ về an toàn hạt nhân. Tuy nhiên cần quan tâm lựa chọn địa điểm, và khu vực bảo vệ. Vì vậy cần nêu quy định cụ thể về khu vực bảo vệ, và giao cho một cơ quan nào đó để quy định rõ ràng hơn, chặt chẽ hơn về việc này.

Việt Thắng