Thúc đẩy chuỗi giá trị xanh, tăng sức cạnh tranh cho nông sản

Ngày 11/11, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Hội nghị sơ kết 6 năm triển khai Nghị định số 98/2018/NĐ-CP của Chính phủ về chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.

Canh tác lúa theo hướng hữu cơ, phát thải thấp tại TP Hà Nội.

Hình thành hơn 3.500 liên kết chuỗi giá trị

Thông tin tại hội nghị, đại diện Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, cả nước hiện đã hình thành hơn 3.500 mô hình liên kết chuỗi giá trị nông sản, với hơn 300.000 hộ nông dân tham gia thông qua gần 2.000 hợp tác xã và tổ hợp tác nông nghiệp.

Tổng giá trị vốn đầu tư huy động từ các bên trong các mô hình liên kết ước đạt trên 20.000 tỷ đồng, trong đó tỷ lệ vốn đối ứng của doanh nghiệp chiếm 50-60%, thể hiện rõ xu hướng chia sẻ rủi ro và lợi ích trong sản xuất nông nghiệp hiện đại.

Khoảng 70% các mô hình liên kết có sự tham gia của hợp tác xã trong vai trò đầu mối tổ chức sản xuất, ký kết hợp đồng, giám sát chất lượng và phối hợp tiêu thụ sản phẩm. Các mô hình liên kết cũng đã được triển khai trên hầu hết các lĩnh vực sản xuất chủ lực của Việt Nam.

Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn Lê Đức Thịnh nhấn mạnh tại hội nghị: không chỉ tạo ra các mô hình điển hình, Nghị định số 98 còn góp phần hình thành “văn hóa hợp tác” mới trong nông nghiệp Việt Nam.

Ở nhiều địa phương, nông dân đã chủ động liên kết, sản xuất theo đơn đặt hàng của doanh nghiệp, thay vì tự sản xuất và phụ thuộc vào thương lái như trước. Các hợp tác xã ngày càng thể hiện vai trò là trung gian tổ chức, vừa đại diện lợi ích của nông dân, vừa là đối tác tin cậy của doanh nghiệp.

“Nhờ cơ chế hỗ trợ từ Nghị định, nhiều hợp tác xã được đầu tư hạ tầng, kho bảo quản, máy sấy, hệ thống truy xuất và được đào tạo nâng cao năng lực quản lý. Cùng với đó, nhiều địa phương đã hình thành vùng nguyên liệu lớn, gắn sản xuất với truy xuất nguồn gốc, cấp mã vùng trồng, tạo điều kiện để nông sản tham gia thị trường xuất khẩu chính ngạch…” - ông Lê Đức Thịnh nhấn mạnh.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Võ Văn Hưng phát biểu tại hội nghị.

4 định hướng chiến lược

Có thể khẳng định, qua 6 năm triển khai Nghị định số 98/2018/NĐ-CP của Chính phủ về chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp đã tạo ra bước chuyển căn bản trong tư duy và cách thức tổ chức sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam.

Từ chỗ liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp còn mang tính tự phát, thiếu khung pháp lý và ít được kiểm chứng, đến nay, mô hình liên kết đã trở thành phương thức phổ biến, được Nhà nước, doanh nghiệp và hợp tác xã đồng thuận thúc đẩy như một giải pháp trọng tâm trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp.

Dù đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đánh giá quá trình triển khai Nghị định số 98 vẫn bộc lộ một số hạn chế cơ bản, khiến hiệu quả của liên kết chưa tương xứng với tiềm năng và mục tiêu đặt ra. Vấn đề lớn nhất hiện nay là tính bền vững của liên kết chưa cao.

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Võ Văn Hưng nhấn mạnh, liên kết chuỗi giá trị là chìa khóa thể chế cho nền nông nghiệp hiện đại, thích ứng biến đổi khí hậu và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Đây không chỉ là chỉ đạo, mà còn là định hướng chiến lược cho tương lai ngành nông nghiệp Việt Nam.

Để khắc phục một số hạn chế trong quá trình triển khai Nghị định số 98, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường gợi mở 4 định hướng chiến lược. Đó là, cải cách mạnh mẽ thủ tục và cơ chế hỗ trợ, tạo môi trường minh bạch, thuận lợi, lấy hiệu quả chuỗi giá trị làm trọng tâm. Bên cạnh đó, là phát triển chuỗi giá trị số và chuỗi giá trị xanh, thúc đẩy truy xuất nguồn gốc, quản trị số, giảm phát thải và tín chỉ carbon.

Thứ trưởng Võ Văn Hưng cũng kêu gọi việc tổ chức lại sản xuất gắn với vùng nguyên liệu đạt chuẩn, công khai, minh bạch, có hệ thống mã số vùng trồng và bản đồ số. Cuối cùng là, xây dựng hệ sinh thái tư vấn liên kết chuyên nghiệp, kết nối chặt chẽ giữa sản xuất - thị trường - hợp đồng - vận hành chuỗi.

“Đây là bước chuyển từ “hỗ trợ hành chính” sang “kiến tạo môi trường phát triển”, lấy văn hóa hợp tác làm nền tảng. Liên kết chuỗi giá trị không chỉ là phương thức sản xuất, mà còn là niềm tin và bản lĩnh hội nhập của nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp Việt Nam...” - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Võ Văn Hưng nhấn mạnh.

Tùng Nguyễn