Thứ trưởng Bộ Tư pháp: Sửa Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước là cần thiết

Ngày 18-11, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú dự và chỉ đạo tại Hội thảo Thực tiễn thi hành Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (TNBTCNN) năm 2017 và những vấn đề cần sửa đổi, bổ sung nhằm đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú phát biểu tại hội thảo. Ảnh: BTP

Tại hội thảo, Cục trưởng Cục Đăng ký giao dịch bảo đảm và bồi thường nhà nước Cù Thu Anh (Bộ Tư pháp), cho biết sau gần 8 năm thi hành, Luật TNBTCNN năm 2017 đã thực sự đi vào cuộc sống, củng cố niềm tin của Nhân dân vào chính sách của Đảng và Nhà nước. Việc giải quyết bồi thường ngày càng bài bản, hiệu quả, khẳng định trách nhiệm của Nhà nước với người dân.

Tuy nhiên, bối cảnh mới đặt ra nhiều thách thức. Việc sắp xếp lại bộ máy hành chính, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền khiến một số quy định của Luật không còn phù hợp. Quan trọng hơn, yêu cầu thể chế hóa quy định của Bộ Chính trị về bảo vệ người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực đòi hỏi phải có một hành lang pháp lý vững chắc về bồi thường thiệt hại cho đối tượng này.

Do đó, việc sửa đổi, bổ sung Luật TNBTCNN là hết sức cần thiết. Dự kiến Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật TNBTCNN sẽ trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XVI (tháng 10-2026).

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú ghi nhận 3 nhóm vấn đề lớn cần tập trung giải quyết để chuẩn bị cho việc sửa đổi, bổ sung Luật TNBTCNN.

Thứ nhất, cần cụ thể hóa Quy định 231 về bảo vệ người tố giác trong chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, đặc biệt là xác định trách nhiệm bồi thường của nhà nước trong trường hợp không bảo vệ được các chủ thể liên quan.

Luật sửa đổi sẽ bổ sung quy định về trách nhiệm bồi thường của Nhà nước trong trường hợp người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực (hoặc người thân của họ) bị thiệt hại do không được áp dụng hoặc áp dụng không kịp thời các biện pháp bảo vệ.

Tháo gỡ các vướng mắc từ thực tiễn. Cụ thể là rà soát lại các trường hợp bồi thường, thậm chí xem xét thu hẹp những quy định không khả thi, không được áp dụng trên thực tế để chuyển sang cơ chế dân sự; lượng hóa một số loại thiệt hại để đảm bảo quyền lợi cho người bị oan sai, đồng thời vẫn phải cân đối với khả năng của ngân sách nhà nước; đơn giản hóa trình tự, thủ tục, làm rõ cơ quan giải quyết bồi thường, đặc biệt trong hoạt động tố tụng hình sự để dễ áp dụng và tránh chồng chéo.

Thứ hai, đồng bộ với cải cách bộ máy và phân cấp, phân quyền. Lần sửa đổi này sẽ kế thừa các quy định về phân cấp, phân quyền để phù hợp với cơ cấu tổ chức mới của hệ thống chính trị, làm rõ thẩm quyền và trách nhiệm của các cơ quan giải quyết bồi thường ở trung ương và địa phương, đảm bảo quy trình tinh gọn và hiệu quả.

Thứ ba, tháo gỡ các vướng mắc bắt nguồn từ cả quy định của pháp luật và công tác tổ chức thi hành. Cụ thể, xem xét phạm vi bồi thường, thậm chí thu hẹp phạm vi hiện hành trong trường hợp các quy định thiếu tính khả thi, không được áp dụng trên thực tế. Cần đảm bảo sự tương thích với Bộ luật Dân sự, nhưng cũng phải thừa nhận tính đặc thù của quyền lực nhà nước. Trong nhiều trường hợp, Nhà nước phải đưa ra quyết định bắt buộc chứ không thể hoàn toàn tuân theo cơ chế dân sự thông thường.

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú nhấn mạnh, dù còn gần một năm, nhưng thời gian không còn nhiều, vì còn phải hoàn thành các thủ tục thẩm định, trình Chính phủ trước tháng 7-2026 để kịp trình Quốc hội.

Thứ trưởng đề nghị các bộ, ngành, địa phương tiếp tục đồng hành, đóng góp ý kiến để xây dựng được hồ sơ Luật có chất lượng và khả thi.

BÙI TRANG