Thủ lĩnh Hamas thiệt mạng, chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Theo truyền thông Israel, Yahya Sinwar cùng với hai chiến binh Hamas khác đã thiệt mạng vào ngày 16/10 tại thành phố Rafah ở phía nam Gaza khi Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) nổ súng vào một tòa nhà nơi ba người ẩn náu. Danh tính của các thi thể đã được xác nhận bằng xét nghiệm DNA vào ngày 17/10.

Sinh ra tại thành phố Khan Younis, miền Nam Gaza vào năm 1962, ông Yahya Sinwar đã trở thành thành viên của Hamas kể từ khi thành lập vào năm 1987 và thành lập cơ quan an ninh nội bộ của tổ chức này, được gọi là Majd.

Ông Sinwar bị bắt vì tội giết người và bắt cóc vào năm 1988 và bị kết bốn án chung thân tại Israel. Trong thời gian ở tù, ông được cho là đã học tiếng Do Thái và đọc sách báo và phương tiện truyền thông của Israel để tìm hiểu thêm về kẻ thù của mình. Sinwar đã có thể áp dụng những bài học đó sau khi trở thành 1 trong hơn 1.000 tù nhân Palestine được thả vào năm 2011 để đổi lấy người lính Israel bị bắt Gilad Shalit.

Sáu năm sau khi được thả, ông trở thành thủ lĩnh của Hamas tại Gaza. Trong giới lãnh đạo Hamas, ông được coi là một trong những người ít muốn thỏa hiệp chính trị với Israel nhất và gần gũi nhất với Iran. Sinwar được cho là kiến trúc sư chính của các cuộc tấn công ngày 7/10/2023 và là người đã chọn tên chính thức cho các cuộc tấn công đó - Chiến dịch al-Aqsa Flood.

Ông Yahya Sinwar trở thành thủ lĩnh Hamas sau khi thủ lĩnh chính trị Ismail Hanyeh bị ám sát vào tháng 7/2023

Sau khi nhà lãnh đạo chính trị của Hamas là Ismail Haniyeh bị ám sát trong một vụ đánh bom của Israel ở Tehran vào tháng 7/2023, Sinwar thay thế đảm nhiệm vai trò này. Trong một năm qua, chính quyền Israel và Mỹ thường mô tả Sinwar là trở ngại chính đối với lệnh ngừng bắn.

Chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo với Hamas?

Jonathan Lord, Giám đốc Chương trình An ninh Trung Đông tại Trung tâm An ninh Hoa Kỳ mới cho biết, với việc Hamas đã bị suy yếu nghiêm trọng sau một năm bị Israel tấn công, thì "về mặt chính trị, cái chết của Sinwar để lại một khoảng trống lớn trong phong trào này, ít nhất là trong tương lai gần", mặc dù cái chết của ông có thể sẽ "không thay đổi được năng lực quân sự của Hamas".

Hiện vẫn chưa rõ ai sẽ thay thế ông Sinwar. Nhiều lãnh đạo cấp cao của Hamas và các cấp dưới của Sinwar đã thiệt mạng trong những năm qua. Về các nhà lãnh đạo tối cao, ứng cử viên rõ ràng nhất - nhân vật Hamas nổi bật nhất vẫn còn sống, là Khaled Meshaal, một thành viên sáng lập của nhóm, người từng là chủ tịch của cục chính trị Hamas từ năm 1996 đến năm 2017, khi ông bị thay thế bởi ông Haniyeh. Ông Meshaal hiện đang làm việc tại Qatar. Hamas cũng có thể chọn một gương mặt trẻ hơn từ trong bộ chính trị của mình - cơ quan ra quyết định chính.

Hướng đi tiếp theo của Israel

Đối với Israel, cái chết của Sinwar là một chiến thắng chính trị và chiến lược lớn. Nimrod Novik, cựu cố vấn cấp cao của cố Thủ tướng Israel Shimon Peres và là một thành viên của Diễn đàn chính sách Israel cho rằng "đây là khoảnh khắc Bin Laden của chúng ta". Ông Novik mô tả việc tiêu diệt Sinwar là một cơ hội to lớn để Thủ tướng Benjamin Netanyahu "tuyên bố chiến thắng" và thúc đẩy một thỏa thuận ngừng bắn và thỏa thuận thả con tin theo hướng mà Israel đã đưa ra vào cuối tháng 5 và Hamas đã chấp nhận, mặc dù có một số thay đổi quan trọng vào đầu tháng 7. Các cuộc đàm phán về thỏa thuận đó cuối cùng đã sụp đổ khi thủ tướng Netanyahu đưa ra thêm các điều kiện bổ sung.

"Người mà ông Netanyahu nói là đang cản trở thỏa thuận đã biến mất", ông Novik cho biết thêm.

Tuy nhiên, hiện tại, có vẻ như đó không phải là cách Thủ tướng Netanyahu nhìn nhận vấn đề. "Hôm nay, cái ác đã phải chịu một đòn nặng nề. Nhưng nhiệm vụ trước mắt của chúng ta vẫn chưa hoàn thành", ông Netanyahu cho biết sau khi xác nhận Sinwar đã thiệt mạng. Thủ tướng Israel Netanyahu cũng tuyên bố rằng Hamas sẽ không còn kiểm soát Gaza nữa. Đây là khởi đầu của thời kỳ hậu Hamas.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu

Hiện tại, sự chú ý đang đổ dồn vào những con tin còn lại đang bị giam giữ ở Gaza, với nhiều gia đình lo sợ rằng nhiều người khác có thể bị giết để trả thù cho cái chết của Sinwar. Theo số liệu của Israel, hiện vẫn còn 101 trong số 254 con tin bị bắt cóc vào ngày 7/10/2023, đang bị Hamas giam giữ, mặc dù chính quyền Israel tin rằng có tới một nửa trong số đó có thể đã chết.

Cái chết của thủ lĩnh Hamas Sinwar xảy ra vào thời điểm Israel ngày càng chuyển sự chú ý chính trị và nguồn lực quân sự sang cuộc chiến với Hezbollah ở Liban và Syria cũng như cuộc xung đột trực tiếp đang leo thang với Iran, mặc dù các cuộc không kích ở Gaza vẫn tiếp tục. Đầu tuần này, Israel đã tấn công dữ dội vào một bệnh viện nơi những người di tản đang trú ẩn ở miền bắc Gaza. Hôm 17/10, Israel cũng tấn công vào một trường học tại trại tị nạn Jabalia, khiến ít nhất 28 người Palestine thiệt mạng và 160 người khác bị thương. Số lượng người Palestine thương vong tiếp tục tăng mạnh trong những ngày qua.

Thủ tướng Netanyahu cũng được cho là đang cân nhắc một kế hoạch do một số cựu tướng lĩnh đề xuất nhằm biến miền bắc Gaza thành một khu vực quân sự khép kín, sơ tán toàn bộ dân thường và khiến những người còn lại phải chịu cảnh đói khát. Bộ trưởng Quốc phòng Yoav Gallant đã phủ nhận việc Israel đang tiến hành kế hoạch này, vốn bị Hoa Kỳ phản đối.

Danny Citrinowicz là thành viên không thường trú của Chương trình Trung Đông của Hội đồng Đại Tây Dương cho rằng, “mặc dù sự kiện này quan trọng đến đâu, nó cũng sẽ không giải quyết được các vấn đề chiến lược của Israel nếu chính sách hiện tại của chính phủ Israel không thay đổi. Có thể khẳng định rằng, ngay cả sau khi Sinwar đã chết, tổ chức Hamas sẽ không sụp đổ. Do đó, cuộc chiến sẽ tiếp tục, mà không có giải pháp chính trị nào ở phía trước”.

Để tận dụng việc loại bỏ Sinwar, Israel sẽ cần phải xem xét lại chiến lược của mình ở Gaza. Trước hết, điều đó có nghĩa là đạt được thỏa thuận ngừng bắn trong khi cho phép chính quyền Palestine quay trở lại Gaza, nắm quyền kiểm soát mọi hoạt động dân sự. Động thái này sẽ cho phép các quốc gia vùng Vịnh ôn hòa tăng cường sự tham gia của họ vào quá trình phục hồi Gaza và sẽ cải thiện đáng kể tính hợp pháp quốc tế của Israel. Một lệnh ngừng bắn ở Gaza cũng sẽ dẫn đến việc chấm dứt các cuộc giao tranh với Hezbollah dọc biên giới phía bắc của Israel và tất nhiên sẽ dẫn đến việc thả các con tin - một mục tiêu chính của chiến dịch Thanh kiếm sắt của Israel.

Nếu Israel tiếp tục chiến lược hiện tại là chiếm giữ một số khu vực của Gaza và có thể xây dựng các khu định cư ở đó, thì bất chấp tầm quan trọng của việc loại bỏ Sinwar, sẽ không có thay đổi đáng kể nào xảy ra trong tương lai gần. Cuộc chiến sẽ tiếp tục mà không có hồi kết.

Tuy nhiên, về lâu dài, cái chết của Sinwar có thể mở ra một lối thoát tiềm năng cho Israel khỏi cuộc tấn công kéo dài một năm vào Gaza. Sau khi tiêu diệt gần hết giới lãnh đạo Hamas, Israel có thể tận dụng thời điểm này để “tuyên bố chiến thắng” và chuyển hướng mạnh mẽ sang một thỏa thuận ngừng bắn và trao đổi con tin với Hamas.

Shalom Lipner, thành viên cấp cao không thường trú tại Sáng kiến An ninh Trung Đông Scowcroft của Hội đồng Đại Tây Dương, cho rằng: “Trong kịch bản đó, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) sau đó sẽ thu hẹp đáng kể việc triển khai Gaza, dành nhiều nguồn lực hạn chế hơn để ngăn chặn sự trẻ hóa của Hamas và chuyển hướng tập trung gần như hoàn toàn vào các mặt trận khác, nổi bật nhất là Iran. Những dấu hiệu ban đầu cho thấy ông Netanyahu có thể quan tâm đến chính xác kết quả như vậy, điều này có thể mở ra cánh cửa cho các cuộc thảo luận thực tế hơn về tương lai của việc tái thiết Gaza với sự tham gia của các đối tác quốc tế. Vẫn chưa biết liệu các điều kiện trên thực địa, bao gồm cả hoàn cảnh chính trị của ông, có tạo điều kiện thuận lợi hay cản trở kế hoạch đó hay không”.

Một điều chắc chắn là cuộc chiến ở Gaza, cho đến nay đã khiến hơn 41.000 người Palestine thiệt mạng, lại trở thành tâm điểm chú ý. Việc Yahya Sinwar, thủ lĩnh Hamas, được cho là thiệt mạng, có thể là một thời điểm then chốt để trong cuộc chiến ở Gaza và cuộc xung đột rộng lớn hơn ở Trung Đông. Thậm chí đây có thể là cơ hội để chấm dứt xung đột, nhưng chỉ khi cả hai bên trong cuộc chiến đều coi đó là cơ hội.

Phương Tây tin rằng cái chết của Sinwar là “cơ hội”

Sau khi Israel xác nhận lãnh đạo Hamas, Yahya Sinwar đã thiệt mạng, Tổng thống Mỹ Biden cho rằng đây là tín hiệu tích cực, có thể mở ra chương mới cho người Israel và Palestine. Phát biểu hôm 17/10, Tổng thống Joe Biden nhắc lại rằng, hàng chục người Mỹ đã thiệt mạng hoặc bị bắt làm con tin trong cuộc tấn công do Sinwar lên kế hoạch. Ông Biden so sánh ngày Sinwar thiệt mạng với ngày tiêu diệt trùm khủng bố Osama bin Laden vào năm 2011, nhấn mạnh rằng cái chết của Yahya Sinwar là cơ hội để chấm dứt cuộc chiến tại Gaza và mang lại một tương lai tốt đẹp hơn cho cả người Israel và người Palestine.

Tổng thống Mỹ Joe Biden

Phó Tổng thống và ứng cử viên Tổng thống của đảng Dân chủ Kamala Harris cho rằng "Khoảnh khắc này mang đến cho chúng ta cơ hội để chấm dứt chiến tranh ở Gaza".

Chủ tịch Ủy ban châu Âu, bà Ursula von der Leyen nhận định, cái chết của Yahya Sinwar chắc chắn làm suy yếu Hamas một cách đáng kể. Chủ tịch Ủy ban châu Âu tiết lộ hiện nay, các cuộc thảo luận về các điều kiện để đạt được hòa bình lâu dài dẫn đến giải pháp hai nhà nước đã được tiến hành, đồng thời nhấn mạnh hòa bình lâu dài và giải pháp hai nhà nước chỉ có thể đạt được với một chính quyền Palestine ổn định, mạnh mẽ và được cải cách.

Về phần mình, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhận định cái chết của thủ lĩnh Hamas là một bước ngoặt và cho rằng cần nắm bắt thời điểm này để giải thoát toàn bộ các con tin và chấm dứt xung đột. Tổng thống Macron đăng trên X rằng “Pháp yêu cầu thả tất cả các con tin đang bị Hamas giam giữ.”

Bộ trưởng Ngoại giao Đức Annalena Baerbock, trong một tuyên bố, đã gọi Sinwar là “kẻ giết người tàn bạo và khủng bố”. Bà cho biết Hamas nên “ngay lập tức thả tất cả các con tin” mà họ bắt giữ trong cuộc tấn công ngày 7/10/2023 vào Israel “và hạ vũ khí.”

Bộ trưởng Ngoại giao Italy Antonio Tajani cho biết: “Có vẻ như thủ lĩnh quân sự của Hamas đã bị giết và tôi tin rằng theo quan điểm này, Israel có thể đã thực hiện hành động tự vệ chống lại những kẻ khủng bố Hamas”. Ông nói thêm: “Tôi hy vọng rằng sự biến mất của thủ lĩnh Hamas sẽ dẫn đến lệnh ngừng bắn ở Gaza”.

Phản ứng của Iran và Hezbollah

Theo một số nhà quan sát, diễn biến mới có thể làm gia tăng sự thù địch ở Trung Đông. Vì chưa có dấu hiệu nào cho thấy việc ông Yahya Sinwar chết sẽ làm thay đổi sự ủng hộ mà Iran hay Hezbollah và nhóm chiến binh Houthi dành cho Hamas. Iran, đồng minh của Hamas và nhóm Hezbollah tại Liban, không xác nhận nhưng cũng không phủ nhận cái chết của ông Yahya Sinwar. Phái đoàn Iran tại Liên hiệp quốc tuyên bố tinh thần kháng cự sẽ được củng cố hơn nữa sau vụ việc, ám chỉ khả năng đáp trả của Tehran và các lực lượng ủy nhiệm của nước này tại Trung Đông.

Hezbollah cũng tuyên bố sẽ "chuyển sang giai đoạn mới và leo thang trong cuộc đối đầu với Israel".

Hà Thu