Thủ đoạn khai thác, tiêu thụ trái phép đất hiếm của Chủ tịch Công ty Thái Dương

Vừa qua, Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao đã ban hành cáo trạng, truy tố 27 bị can trong vụ án “Vi phạm quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên”, xảy ra tại Công ty cổ phần Tập đoàn Thái Dương (Công ty Thái Dương) và các đơn vị liên quan.

Đáng nói, bị can Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Thái Dương bị truy tố tới 3 tội danh, gồm: “Vi phạm quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên”, “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”, và “Gây ô nhiễm môi trường”.

Trong khi đó, bị can Nguyễn Văn Chính, Phó tổng giám đốc kiêm kế toán trưởng Công ty Thái Dương bị truy tố về 2 tội “Vi phạm quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên”, “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng.

Các bị can khác bị truy tố về một trong các tội: Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí; buôn lậu; vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng; gây ô nhiễm môi trường; tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có.

Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch HĐQT Công ty Thái Dương (ảnh trái) và Nguyễn Văn Chính, Phó tổng giám đốc. Ảnh: BCA

Theo cáo trạng, Công ty Thái Dương được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy phép khai thác khoáng sản từ tháng 6/2013 để khai thác đất hiếm bằng phương pháp lộ thiên tại khu vực xã Yên Phú, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái.

Trước khi khai thác, doanh nghiệp này phải chấp hành quy định của Luật Khoáng sản năm 2010, giấy phép và các quy định có liên quan; đồng thời quặng đất hiếm phải chế biến thành oxit đất hiếm riêng rẽ có độ sạch 99,9%, để cung cấp trong nước và xuất khẩu; còn quặng sắt để cung cấp cho các cơ sở luyện gang thép trong nước.

Tuy nhiên, từ năm 2019 đến 2023, Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty Thái Dương đã chỉ đạo Nguyễn Văn Chính, Phó tổng giám đốc kiêm kế toán trưởng; Nguyễn Quang Mạnh, Giám đốc điều hành mỏ và các nhân viên tiến hành khai thác trái phép khi chưa đủ điều kiện.

Cụ thể, doanh nghiệp này không lập thiết kế mỏ và nộp cho Sở Tài nguyên và Môi trường Yên Bái theo quy định nên chưa đủ điều kiện xây dựng, khai thác mỏ, song công ty này vẫn tiến hành khai thác trái phép, vi phạm hàng loạt quy định của pháp luật có liên quan.

Bên cạnh đó, theo dự án đã được Bộ Công thương thẩm định, Công ty Thái Dương phải hợp tác với các đối tác Sumitomo Corporation và Shin - Etsu Chemical Co.,Ltd để xây dựng nhà máy chế biến sâu đất hiếm.

Tuy nhiên, Đoàn Văn Huấn lại hợp tác với Lưu Vũ (Liu Yu, quốc tịch Trung Quốc) để xây dựng nhà máy thủy luyện, không đảm bảo điều kiện chế biến sâu, chỉ sơ chế quặng đất hiếm (không thể tinh chế ra oxit đất hiếm riêng rẽ có độ sạch 99,9% theo quy định).

Ngoài ra, doanh nghiệp này cũng tiêu thụ tinh quặng đất hiếm trái quy định; bán quặng sắt cho doanh nghiệp thương mại, không phải các cơ sở tinh luyện trong nước theo quy định.

Hậu quả là trong khoảng thời gian trên, các bị can trong vụ án đã tổ chức khai thác trái phép quặng đất hiếm và quặng sắt tại mỏ Yên Phú với tổng giá trị gần 865 tỷ đồng.

Cơ quan tố tụng xác định, các bị can đã thu lợi bất chính hơn 736 tỷ đồng, trong đó bán trái phép 10.292.529 kg tinh quặng đất hiếm, thu được hơn 403 tỷ đồng; bán 280.846.978 tinh quặng sắt, thu được hơn 333 tỷ đồng.

Quá trình điều tra, cơ quan chức năng đã thu giữ số quặng đất hiếm và quặng sắt còn tồn, chưa được tiêu thụ trị giá hơn 128 tỷ đồng.

Huệ Nguyễn