Thông tư 01/2020 chính thức bị bãi bỏ, HTX đứng trước thời cơ bứt phá mới

Quyết định này không chỉ phản ánh sự thay đổi về mặt pháp lý mà còn mang đến nhiều cơ hội mới, giảm gánh nặng hành chính và tạo điều kiện cho các cơ quan quản lý và HTX phát triển linh hoạt, bền vững hơn.

Thực trạng vướng mắc từ hai hệ thống đánh giá

Được ban hành từ năm 2020, Thông tư số 01/2020/TT-BKHĐT của Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã đóng vai trò quan trọng trong việc chuẩn hóa hoạt động của các HTX. Sau hơn 5 năm triển khai, Thông tư đã cung cấp một khung tiêu chí chung, giúp các cơ quan quản lý và bản thân các HTX có thể đánh giá tình hình hoạt động một cách khách quan, đồng bộ. Điều này góp phần giảm thiểu sự tùy tiện và thiếu minh bạch trong công tác đánh giá.

Các quy định về phân loại, đánh giá trong Thông tư số 01 đã khuyến khích các HTX chuẩn hóa quy trình quản lý, hoạt động tài chính, từ đó nâng cao tính minh bạch. Đây là cơ sở quan trọng để các HTX củng cố niềm tin với thành viên, đối tác và các nhà đầu tư tiềm năng.

Và các thông tin thu thập được qua quá trình đánh giá là căn cứ để các cơ quan quản lý nhà nước hoàn thiện các cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển HTX, giúp chính sách đi vào cuộc sống một cách hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, theo thời gian, các căn cứ pháp lý để ban hành Thông tư số 01/2020/TT-BKHĐT đã hết hiệu lực. Quan trọng hơn, một số quy định trong Thông tư này đã được tích hợp và quy định cụ thể tại các văn bản có giá trị pháp lý cao hơn. Điều này đã làm cho việc duy trì Thông tư 01 trở nên không cần thiết và thậm chí còn gây chồng chéo trong quá trình áp dụng.

Một trong những vướng mắc lớn nhất trong thực tiễn là sự tồn tại song song giữa Thông tư 01/2020/TT-BKHĐT và Thông tư 09/2017/TT-BNNPTNT của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường). Cả hai văn bản này đều hướng dẫn phân loại và đánh giá HTX, nhưng lại không có sự đồng nhất về tiêu chí, thang điểm, và biểu mẫu. Điều này đã gây khó khăn, bối rối cho nhiều HTX, đặc biệt là các HTX nông nghiệp.

Cùng là HTX nông nghiệp, nhưng thời gian qua, mỗi HTX lại đánh giá theo một thông tư khác nhau.

Nhiều HTX đã quen thuộc với Thông tư 09 hơn vì nó được ban hành sớm hơn (năm 2017). Mặc dù Thông tư 01 đã có hiệu lực từ tháng 4/2020, nhưng do không có yêu cầu cụ thể từ cơ quan quản lý, các HTX vẫn tiếp tục đánh giá theo Thông tư cũ. Trên thực tế, có những trường hợp, cùng là HTX nông nghiệp nhưng một đơn vị áp dụng Thông tư 01, trong khi đơn vị khác lại dùng Thông tư 09. Mặc dù cả hai kết quả đánh giá của Thông tư 01 và 09 đều được chấp nhận, nhưng sự không đồng nhất này gây ra sự lãng phí nguồn lực và thiếu đồng bộ trong công tác quản lý.

Đặc biệt, khi Luật HTX năm 2023 và Nghị định 113/2024/NĐ-CP ngày 12/09/2024 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Hợp tác xã có hiệu lực, một số quy định trong Thông tư số 01 không còn phù hợp với các văn bản pháp luật trên. Cụ thể là theo Thông tư số 01, Điều 3, 4, 5, 6 quy định HTX được phân loại theo sản phẩm, dịch vụ cung ứng cho thành viên, theo quy mô thành viên, theo quy mô tổng nguồn vốn, theo ngành nghề.

Nhưng theo Luật HTX năm 2023, Nghị định số 113, Điều 4, 5 lại quy định HTX được phân loại theo lĩnh vực hoạt động và tiêu chí phân loại HTX, phân loại quy mô HTX . Từ đây cho thấy, các tiêu chí về phân loại HTX tại Thông tư số 01 không còn phù hợp theo Luật HTX 2023 và gây bất cập trong công tác quản lý.

Cơ hội đổi mới cho HTX

Chính vì vậy, việc Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 78/2025/TT-BTC để bãi bỏ Thông tư 01 cho thấy sự chủ động của Chính phủ trong việc rà soát và đơn giản hóa hệ thống văn bản pháp luật, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh. Theo đó, Thông tư 78/2025/TT-BTC sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 18/9/2025, chính thức bãi bỏ toàn bộ Thông tư 01/2020/TT-BKHĐT. Điều này giúp các cơ quan quản lý và HTX dễ dàng thực hiện, đảm bảo tính đồng bộ trên toàn quốc.

Theo giới chuyên gia và những người trong ngành, việc bãi bỏ Thông tư 01 thể hiện tính tích cực của một hệ thống pháp luật năng động, luôn cập nhật để phù hợp với thực tiễn. Điều này sẽ giúp các HTX không còn phải gánh thêm các quy định chồng chéo, tiết kiệm thời gian và nguồn lực cho các thủ tục hành chính không cần thiết, tập trung hơn vào hoạt động sản xuất kinh doanh cốt lõi.

Đặc biệt, việc đánh giá, xếp loại HTX từ nay đến hết ngày 31/12/2025 vẫn sẽ tiếp tục thực hiện theo các quyết định có giá trị pháp lý cao hơn như Quyết định số 167/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và Quyết định số 1099/QĐ-BKHĐT của Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Đây là cơ hội để Liên minh HTX Việt Nam và các HTX trên cả nước tập trung vào các tiêu chí đánh giá mới, thiết thực hơn, phù hợp với tinh thần của Luật HTX 2023. Thay vì chỉ chạy theo các chỉ tiêu hành chính, khu vực kinh tế tập thể sẽ có nhiều nguồn lực hơn để thúc đẩy các mô hình HTX kiểu mới, ứng dụng công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường, đáp ứng các yêu cầu ngày càng cao của nền kinh tế số và hội nhập quốc tế.

Nhìn chung, quyết định này được kỳ vọng sẽ tạo một cú hích mới cho khu vực kinh tế tập thể, giúp các HTX trở nên linh hoạt, chủ động hơn trong hoạt động, từ đó đóng góp mạnh mẽ vào sự phát triển bền vững của nền nông nghiệp và kinh tế đất nước.

Huyền Trang