Thống nhất trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương đầu tư Dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.

Đây là dự án sẽ trình Quốc hội xem xét, phê duyệt tại kỳ họp bất thường thứ chín khai mạc ngày 12-2.

Sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 203.231 tỷ đồng

Thay mặt Chính phủ báo cáo tờ trình, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Trần Hồng Minh cho biết, trong thời gian qua, Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị đã có nhiều nghị quyết, kết luận về chủ trương đầu tư tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Trong đó tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 10 khóa XIII đã yêu cầu phấn đấu hoàn thành thủ tục và khởi công đầu tư Dự án trong năm 2025, Bộ Chính trị đã thống nhất chủ trương đầu tư Dự án và giao các cơ quan liên quan hoàn thiện hồ sơ để trình Quốc hội khóa XV tại kỳ họp bất thường thứ chín xem xét, quyết định thông qua chủ trương đầu tư, một số cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai Dự án.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn chủ trì phiên họp. Ảnh: PHẠM THẮNG

Chính phủ cũng cho biết, dự án nhằm hiện thực hóa các chủ trương, định hướng của Đảng, nghị quyết, kết luận của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị và triển khai thực hiện các quy hoạch; thực hiện thỏa thuận hợp tác chiến lược, tăng cường kết nối quốc tế; đáp ứng nhu cầu vận tải trên hành lang kinh tế Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội; tái cơ cấu thị phần vận tải phù hợp lợi thế từng phương thức, góp phần giảm chi phí logistics; tạo ra thị trường xây dựng, tạo tiền đề để phát triển công nghiệp đường sắt, công nghiệp hỗ trợ; phát triển phương thức vận tải bền vững, hiện đại, thân thiện, góp phần giảm tai nạn giao thông, ô nhiễm môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Trên cơ sở trên, Chính phủ kiến nghị chủ trương đầu tư Dự án tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng với nội dung chủ yếu như sau: Điểm đầu tại vị trí kết nối ray qua biên giới giữa ga Lào Cai mới và ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc); điểm cuối tại khu bến Lạch Huyện. Chiều dài tuyến chính khoảng 390,9km và 3 tuyến nhánh khoảng 27,9km.

Địa điểm thực hiện dự án tại 9 tỉnh, thành phố: Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Dương, Hải Phòng; sơ bộ nhu cầu sử dụng đất: khoảng 2.632ha.

Bên cạnh đó, hình thức đầu tư dự án án là đầu tư công, với sơ bộ tổng mức đầu tư: khoảng 203.231 tỷ đồng (8,369 tỷ USD). Nguồn vốn được huy động gồm: Ngân sách nhà nước (Trung ương, địa phương); nguồn vốn trong nước, nguồn vốn nước ngoài (vay Chính phủ Trung Quốc) và các nguồn vốn hợp pháp khác.

Về tiến độ thực hiện, dự án lập báo cáo nghiên cứu khả thi từ năm 2025, phấn đấu cơ bản hoàn thành Dự án năm 2030.

Để thực hiện thành công và sớm hoàn thành Dự án theo tiến độ yêu cầu, Dự án đề xuất áp dụng 19 cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt, trong đó có 15/19 cơ chế, chính sách đã được Quốc hội cho phép áp dụng đối với dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam tại Nghị quyết số 172/2024/QH15 và đề xuất bổ sung 4 cơ chế, chính sách khác.

Quang cảnh phiên họp. Ảnh: PHẠM THẮNG

Đánh giá kỹ lưỡng phương án tài chính, tránh đội vốn

Đại diện cơ quan thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho hay, về phạm vi, quy mô đầu tư, tiêu chuẩn kỹ thuật, tốc độ thiết kế dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, Ủy ban Kinh tế cơ bản thống nhất với đề xuất của Chính phủ.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh phát biểu tại phiên họp. Ảnh: PHẠM THẮNG

Về hướng tuyến, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nhận thấy hướng tuyến của dự án cơ bản bám dọc theo tuyến đường bộ cao tốc Nội Bài - Lào Cai, Hà Nội - Hải Phòng. Do đó, để giảm diện tích đất thu hồi, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và hạn chế để đất xen kẹt giữa tuyến đường sắt và đường bộ cao tốc, Ủy ban Kinh tế đề nghị trong bước nghiên cứu khả thi, Chính phủ rà soát kỹ lưỡng, lựa chọn phương án hướng tuyến tối ưu bảo đảm việc kết nối của dự án với mạng lưới đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị, hệ thống giao thông khác và giảm thiểu tác động tiêu cực do thu hồi đất phục vụ dự án đối với doanh nghiệp và người dân.

Về hiệu quả của dự án, đồng chí Vũ Hồng Thanh cho hay,theo tờ trình của Chính phủ, dự kiến trong 5 năm đầu tiên khai thác dự án, doanh thu dự kiến chỉ bù đắp chi phí vận hành, bảo trì, phương tiện, Nhà nước cần hỗ trợ sơ bộ khoảng 109,36 triệu USD.

Ngoài ra, dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam dự kiến trong 4 năm đầu khai thác cũng sẽ phải bù lỗ khoảng 778 triệu USD. Như vậy, riêng 2 dự án này Nhà nước cần hỗ trợ sơ bộ khoảng 887,36 triệu USD.

Do đó, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đề nghị đánh giá tổng thể hiệu quả của các dự án đường sắt dự kiến sẽ đầu tư và đánh giá kỹ lưỡng phương án tài chính, các tác động trong quá trình vận hành, khai thác của các dự án để giảm thiểu các rủi ro về sau.

Về nguồn vốn, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng có quy mô và tổng mức đầu tư rất lớn, trong kỳ trung hạn 2021 - 2025, nhu cầu vốn cho dự án khoảng 128 tỷ đồng đã được Chính phủ cân đối trong kế hoạch đầu tư công trung hạn. Giai đoạn 2026 - 2030, nhu cầu vốn khoảng 177.282 tỷ đồng và giai đoạn 2031 - 2035, nhu cầu vốn khoảng 25.821 tỷ đồng. Vì vậy, kiến nghị của Chính phủ về nguồn vốn là có cơ sở. Tuy nhiên, đề nghị trong quá trình triển khai, thực hiện cần tuân thủ nguyên tắc bảo đảm các cân đối vĩ mô và an toàn nợ công quốc gia.

Về tiến độ thực hiện dự án, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, dự án có quy mô rất lớn, yêu cầu kỹ thuật cao, phức tạp và thời gian kéo dài sẽ tiềm ẩn rủi ro như đã xảy ra đối với nhiều dự án trọng điểm trong thời gian qua như: Công tác chuẩn bị đầu tư chưa kỹ lưỡng, dự toán chưa sát thực tế, phương án thực hiện thiếu tính khả thi dẫn tới phải kéo dài thời gian, tăng tổng mức đầu tư dự án. Do đó, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đề nghị nghiên cứu kỹ lưỡng và có giải pháp khắc phục để bảo đảm không xảy ra tình trạng tương tự đối với dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.

Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Trần Hồng Minh báo cáo tại phiên họp. Ảnh: PHẠM THẮNG

Cho ý kiến, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn bày tỏ cơ bản đồng tình về sự cần thiết trình Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư dự án. Tuy vậy, Chủ tịch Quốc hội lưu ý phải có phương án tối ưu, hạn chế tối đa đi qua khu dân cư và quỹ đất rừng; khảo sát, chuẩn bị kỹ việc thu hồi đất, bồi thường, tái định cư; cập nhật định mức đơn giá; công nghệ… để bảo đảm tiến độ, tránh đội vốn, tránh lạc hậu. “Các cơ quan phải tích cực, khẩn trương chuẩn bị kỹ lưỡng để giải trình rõ, thuyết phục trước Quốc hội” - Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh.

Qua thảo luận, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất sự cần thiết và nhất trí trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương đầu tư Dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng tại Kỳ họp bất thường lần thứ chín Quốc hội khóa XV, để thực hiện chủ trương, nghị quyết của Đảng, Nhà nước, tạo bước đột phá trong phát triển kết cấu hạ tầng giao thông.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến thẩm tra, hoàn thiện hồ sơ dự án. Trong đó lưu ý một số vấn đề như: Hoàn thiện, bổ sung đầy đủ hồ sơ tài liệu theo đúng quy định, trong bối cảnh gấp rút về thời gian; rà soát, tính toán sơ bộ tổng mức đầu tư, phương án thiết kế sơ bộ, hướng tuyến dự án và việc kết nối với mạng lưới đường sắt, hệ thống giao thông khác, bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả; đánh giá kỹ các yếu tố tác động tới tiến độ triển khai dự án để có giải pháp đến năm 2030 cơ bản hoàn thành dự án...

VŨ DUNG