Thống đốc NHNN: Chỉ trường hợp rất đặc biệt mới cho vay lãi suất 0%

Ngày 29/5, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng.

Dự thảo luật bổ sung thẩm quyền quyết định việc cho vay đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước. Theo đó, Ngân hàng Nhà nước được quyết định cho vay đặc biệt có tài sản bảo đảm, không có tài sản bảo đảm với tổ chức tín dụng.

Cụ thể, tài sản bảo đảm của khoản vay đặc biệt từ Ngân hàng Nhà nước theo quy định của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước. Lãi suất cho vay đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước là 0%/năm. Thẩm quyền quyết định việc cho vay đặc biệt với khoản vay có lãi suất là 0%/năm, khoản vay không có tài sản bảo đảm, theo luật hiện hành thuộc về Thủ tướng.

Nhiều đại biểu Quốc hội băn khoăn, quy định cho vay lãi suất 0% nếu không gắn với điều kiện cụ thể, có thể dẫn tới lạm dụng chính sách, tạo rủi ro, ảnh hưởng môi trường cạnh tranh giữa tổ chức tín dụng.

Tại phiên thảo luận, đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Bình Thuận) cho rằng, việc chuyển quyền cho vay đặc biệt lãi suất 0% từ Thủ tướng sang NHNN sẽ thể hiện rõ vai trò của NHNN trong việc hỗ trợ các tổ chức tín dụng (TCTD) đang trong tình trạng đặc biệt khó khăn, nhằm giữ vững an toàn của hệ thống tài chính - ngân hàng.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp). Ảnh Media Quochoi.vn.

Tuy nhiên, đại biểu lo ngại cho vay đặc biệt lãi suất 0% mà không gắn với điều kiện áp dụng cụ thể có thể dẫn tới lạm dụng chính sách, tạo ra rủi ro, làm sai lệch môi trường cạnh tranh giữa các TCTD và tăng áp lực lên ngân sách quốc gia.

Do đó, đại biểu đề nghị cần quy định cụ thể theo hướng: “Lãi suất 0% chỉ áp dụng cho tổ chức tín dụng thuộc diện kiểm soát đặc biệt, tái cơ cấu bắt buộc hoặc có ảnh hưởng hệ thống đến sự ổn định tài chính quốc gia”. Đồng thời, bổ sung cơ chế giám sát, công khai và đánh giá hiệu quả việc sử dụng nguồn vay đặc biệt này.

Cùng quan điểm, đại biểu Trần Thị Thu Đông (Bạc Liêu) cho biết quy định này có ưu điểm cho phép Ngân hàng Nhà nước quyết định nhanh chóng trong các tình huống rủi ro hệ thống hoặc khủng hoảng thanh khoản.

Theo đại biểu, quy định này có nhược điểm khi việc cho vay không có tài sản đảm bảo với lãi suất 0% thì vấn đề rủi ro lại chưa có cơ chế kiểm soát và minh bạch. Vì vậy, đại biểu đề nghị bổ sung yêu cầu Ngân hàng Nhà nước phải báo cáo định kỳ với Chính phủ, Quốc hội về các khoản cho vay đặc biệt, các đối tượng vay, số tiền, thời hạn, kết quả.

Quy định rõ ràng tiêu chí đối tượng được hưởng vay đặc biệt, tránh bị lạm dụng để cứu những tổ chức tín dụng yếu kém không đủ điều kiện.

Không lo lắng về sự lạm dụng, tùy tiện, đại biểu Nguyễn Quang Huân (Bình Dương) cho rằng, trên thực tế, sau khi Luật Các tổ chức tín dụng 2024 được ban hành, NHNN đã ban hành thông tư 37/2024/TT-NHNN quy định rất chi tiết về nguyên tắc, đối tượng, điều kiện, trình tự thủ tục… Đại biểu cũng tán thành việc trao quyền mạnh mẽ cho NHNN để đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Tuy vậy, đại biểu cho rằng, nên quy định theo hướng: NHNN có quyền quyết cho vay đặc biệt lãi suất 0% nhưng phải báo cáo Chính phủ tại phiên họp gần nhất.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) thống nhất theo dự thảo luật giao quyền này từ Thủ tướng Chính phủ cho Thống đốc Ngân hàng Nhà nước để đảm bảo mục tiêu phân cấp, phân quyền.

Khi đó Ngân hàng Nhà nước sẽ chịu trách nhiệm hoàn toàn về việc cho vay không có tài sản đảm bảo và lãi suất 0%. Tuy nhiên, do đây là vấn đề rất lớn, như vừa qua khi có sự việc xảy ra thì ngân sách Nhà nước phải bỏ tiền ra để đảm bảo an toàn cho hệ thống ngân hàng, tránh đổ vỡ.

Theo đại biểu, phải quy định những điều kiện cụ thể để cho vay. Bởi hiện nay vẫn có một số tổ chức tín dụng, ngân hàng thương mại đang trong vòng kiểm soát đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước. Phải kiểm soát, phòng ngừa những đối tượng này ỷ lại vào ngân sách Nhà nước, không để khi "có tiền thì xài, hết thì Nhà nước phải bỏ ra" để đảm bảo hệ thống.

Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng. Ảnh Media Quochoi.vn.

Chỉ trường hợp rất đặc biệt mới cho vay lãi suất 0%

Trước những băn khoăn của đại biểu Quốc hội, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng đã giải trình, làm rõ vấn đề cho vay đặc biệt lãi suất 0%, không có tài sản đảm bảo.

Theo quy định hiện hành, thẩm quyền cho vay đặc biệt 0%/năm, không có tài sản đảm bảo là của Thủ tướng. Ở lần sửa luật này, ban soạn thảo đề xuất phân quyền quyết việc này cho Ngân hàng Nhà nước.

Cụ thể, dự thảo luật đề xuất Ngân hàng Nhà nước được quyết định cho tổ chức tín dụng vay đặc biệt có hoặc không có tài sản bảo đảm. Tài sản bảo đảm của khoản vay đặc biệt từ Ngân hàng Nhà nước theo quy định của Thống đốc, với mức lãi vay 0%/năm.

Về vấn đề này, Thống đốc cho biết, theo Luật Các tổ chức tín dụng cũ trước khi sửa đổi năm 2024, việc cho vay đặc biệt được thực hiện theo quy định của Ngân hàng Nhà nước. Tại đây, Ngân hàng Nhà nước sẽ quy định có hay không có tài sản đảm bảo, có lãi suất hay không có lãi suất. Khi sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng 2024, trong quá trình thảo luận và hoàn thiện dự thảo Luật, đặt ra đưa thẩm quyền cho vay đặc biệt không có tài sản đảm bảo, lãi suất 0% lên Thủ tướng Chính phủ.

Tuy nhiên theo Thống đốc, trước thực tiễn biến động của hệ thống các tổ chức tín dụng trên thế giới cũng như Việt Nam cần phải có cơ chế xử lý nhanh các vấn đề. Đây là một trong các lý do cho đề xuất chuyển quyền quyết định cho vay đặc biệt không có tài sản đảm bảo, lãi suất 0% cho Ngân hàng Nhà nước.

Thống đốc khẳng định việc cho vay đặc biệt không có tài sản đảm bảo, lãi suất 0% không phải là việc thường xuyên, liên tục. Đây là trường hợp rất đặc biệt. Trong Luật Luật Các tổ chức tín dụng 2024 đã thiết kế hàng loạt quy định để phát hiện từ sớm, từ xa tổ chức tín dụng nào có vấn đề để đưa vào tình trạng can thiệp sớm.

Trong quá trình can thiệp sớm, nếu ngân hàng yếu thanh khoản thì sẽ được vay từ Ngân hàng Nhà nước có lãi suất. "Chứ không phải "chưa gì đã được vay lãi suất 0%"", Thống đốc nhấn mạnh.

Ngoài ra, việc cho vay đặc biệt cũng được áp dụng với tổ chức tín dụng đối mặt sự cố rút tiền hàng loạt. Bởi việc rút tiền hàng loạt có thể lây lan toàn hệ thống.

Một trường hợp nữa khi tổ chức tín dụng bị kiểm soát đặc biệt thì mới cần cho vay. Khi xem xét cho vay đặc biệt bao giờ cũng yêu cầu các ngân hàng có tài sản đảm bảo trước. Khi nào khó khăn lắm, không còn tài sản đảm bảo thì lúc đấy mới cho vay đặc biệt.

Thống đốc NHNN cho biết thêm, về tiêu chuẩn, điều kiện để vay đặc biệt, lãi suất 0%, không tài sản đảm bảo, lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước cho biết không hẳn các ngân hàng thuộc diện kiểm soát đặc biệt mới cho vay mà còn phải căn cứ thực tế.

"Diễn biến mỗi ngân hàng rất khác nhau. Sự cố rút tiền hàng loạt không chỉ xảy ra với các ngân hàng yếu kém. Cách đây 2 năm tại Mỹ, ngân hàng First Republic Bank hoạt động 2 năm có lãi nhưng sự cố rút tiền hàng loạt vẫn xảy ra,và nguy cơ đổ vỡ cao", Thống đốc Nguyễn Thị Hồng thông tin.

Sự cố rủi ro rút tiền hàng loạt không chỉ xuất phát từ yếu kém của tổ chức tín dụng mà đến từ nhiều yếu tố khách quan. Đôi khi do tin đồn, sự cố công nghệ… đều dẫn đến rút tiền hàng loạt. Khi vấn đề này xảy ra cần phải xử lý rất nhanh.

Đông Bắc