Thông điệp cứng rắn của Trung Quốc trước áp lực liên tiếp từ Mỹ

Hôm 10/3, kỳ họp thứ ba Ủy ban toàn quốc Hội nghị Chính trị Hiệp thương Nhân dân (Chính hiệp) Trung Quốc khóa XIV bế mạc sau 6 ngày làm việc. Đây là sự kiện Bắc Kinh tiết lộ kế hoạch và định hình đường lối cho năm tới.

Theo CNN, mục tiêu hàng đầu của Trung Quốc là thúc đẩy nhu cầu của người tiêu dùng, đảm bảo Trung Quốc không cần dựa vào xuất khẩu để thúc đẩy nền kinh tế đang chậm lại. Mục tiêu thứ 2 là biến đất nước thành siêu cường công nghệ bằng cách tăng cường đầu tư và thu hút khu vực tư nhân.

Bắc Kinh đặt ra những mục tiêu này giữa nguy cơ đối đầu kinh tế lâu dài với Mỹ. Tổng thống Donald Trump đã tăng gấp đôi thuế quan bổ sung với tất cả hàng nhập khẩu Trung Quốc lên 20% vào hôm 4/3 và đe dọa sẽ mạnh tay hơn nữa, đồng thời kiểm soát chặt chẽ đầu tư Mỹ vào Trung Quốc.

Các ưu tiên cùng tuyên bố của Bắc Kinh không hoàn toàn mới lạ, song bối cảnh thực tế đã thay đổi. Trung Quốc đang dần "lấy lại phong độ" sau khi bị ảnh hưởng bởi Covid-19, khủng hoảng bất động sản và cuộc chiến công nghệ với Mỹ.

"Tự tin" là từ thông dụng không chính thức suốt kỳ họp Chính Hiệp, xuất hiện gần chục lần trong cuộc họp với các ông trùm kinh tế hay trên các phương tiện truyền thông. Giữa nhiều thách thức, Trung Quốc đang bước vào năm 2025 với sự thành công của nhiều công ty và công nghệ. Và dù sự trở lại của ông Trump gây lo ngại về những rủi ro kinh tế, Bắc Kinh cũng đang để mắt tới cơ hội trỗi dậy của riêng mình.

"Vào cuối nhiệm kỳ thứ hai của Trump, vị thế toàn cầu và uy tín của nước Mỹ sẽ giảm xuống", Zhou Bo - thành viên cấp cao tại Trung tâm An ninh và Chiến lược Quốc tế của Đại học Thanh Hoa - nói. “Khi sức mạnh của Mỹ suy yếu, Trung Quốc sẽ trở nên quan trọng”.

Sự tự tin lan rộng

Trên đường phố Bắc Kinh, những chiếc xe điện nội địa sáng bóng len lỏi qua dòng xe cộ, trong đó có cả xe của hãng sản xuất ôtô BYD cạnh tranh trực tiếp với Tesla về doanh số bán hàng toàn cầu. Hiện thực này như lời nhắc nhở về nỗ lực trở thành quốc gia dẫn dầu công nghệ xanh của Trung Quốc.

Tiếp đến là bộ phim hoạt hình phá vỡ kỷ lục phòng vé Na Tra 2 và thành công đột phá của công ty AI tư nhân DeepSeek. DeepSeek đã gây choáng váng cho Thung lũng Silicon và dập tắt mọi giả định về chi phí vận hành AI của phương Tây. “Bạn có thể hỏi DeepSeek” trở thành câu đùa dí dỏm và tự hào trong các cuộc trò chuyện thường nhật tại Trung Quốc.

“Năm 2024, công chúng có thể bị lung lay bởi tuyên bố từ Mỹ, cho rằng Trung Quốc đang suy thoái, Trung Quốc đã đạt tới đỉnh cao", Wang Yiwei - Giám đốc Viện Quan hệ Quốc tế tại Đại học Nhân dân - cho biết. “Chúng tôi còn nhiều khó khăn, nhưng chúng tôi chưa phát triển hết tốc lực".

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Thủ tướng Lý Cường tại Đại lễ đường Nhân dân hôm 4/3. Ảnh: Reuters.

Với một số người, ngay cả việc ông Trump áp thuế cũng là dấu hiệu cho thấy Trung Quốc đã tiến xa tới mức nào.

“Trung Quốc đang phát triển nhanh chóng và điều này thu hút sự chú ý của quốc tế, đặc biệt là Mỹ”, song cũng chưa chắc đã là điều tồi tệ, một sinh viên tốt nghiệp ngành Y họ Xia cho biết. "Việc Trump tăng thuế là sự cạnh tranh... và nếu không có cạnh tranh thì sự phát triển độc lập của Trung Quốc sẽ không bền vững".

Giới quan sát quốc tế cho biết các biện pháp kích thích kinh tế được công bố trong tuần này cho thấy Bắc Kinh đang chuẩn bị cho những thách thức lớn sắp tới.

Thủ tướng Lý Cường ngụ ý điều này trong bài phát biểu khai mạc: "Môi trường bên ngoài đang phức tạp và khắc nghiệt hơn, có thể tác động đến thương mại, khoa học công nghệ và nhiều lĩnh vực khác".

Trung Quốc không muốn đối đầu với biến động trong khi vật lộn với nền kinh tế suy yếu trong nước. Đó là lý do họ cố gắng thúc đẩy tiêu dùng và tăng trưởng, đặt mục tiêu khoảng 5% trong năm 2025. Bắc Kinh cũng nhận thức xung đột thương mại đồng nghĩa nền kinh tế cần ít phụ thuộc hơn vào xuất khẩu.

“Có khả năng Bắc Kinh đã nghĩ đến các kịch bản chiến tranh thương mại 2.0, nhưng dù chuyện gì xảy ra, rõ ràng tăng trưởng của Trung Quốc sẽ phải phụ thuộc nhiều hơn vào nhu cầu trong nước”, Bert Hofman - giáo sư tại Viện Đông Á thuộc Đại học Quốc gia Singapore - nhận định.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích cho rằng các sáng kiến còn thiếu chi tiết và kém quyết liệt hơn nhiều so với mức cần thiết để thúc đẩy nền kinh tế và tăng cường niềm tin người tiêu dùng.

“Giới lãnh đạo muốn tập trung vào tăng trưởng và phát triển, nhưng vẫn chỉ sẵn sàng thực hiện các biện pháp kích thích ở mức tối thiểu cần thiết để đạt được mục tiêu”, Michael Hirson - chuyên gia tại Trung tâm Phân tích Trung Quốc thuộc Viện Chính sách Xã hội châu Á - nhận định.

Ông Hirson cho rằng Bắc Kinh đang cân nhắc mục tiêu này với một mối lo khác: Cần giữ lại một số nguồn lực để hỗ trợ nền kinh tế nếu Trung Quốc phải đối mặt với “bốn năm đầy sóng gió" trong nhiệm kỳ Donald Trump.

Bắc Kinh đang thúc đẩy các sáng kiến AI, robot, 6G và điện toán lượng tử. Ảnh: NurPhotos.

Bắc Kinh cũng muốn hướng nguồn lực vào quá trình chuyển đổi công nghệ cao, một phần quan trọng trong chương trình nghị sự năm 2025. Nước này thúc đẩy các sáng kiến AI, robot, 6G và điện toán lượng tử, công bố quỹ do nhà nước hậu thuẫn để hỗ trợ đổi mới công nghệ và thậm chí chào đón doanh nghiệp nước ngoài.

Trung Quốc vẫn đang đau đầu với các rào cản từ Mỹ, như Washington cân nhắc mở rộng hạn chế đầu tư vào các công nghệ nhạy cảm tại Trung Quốc. Song, Bắc Kinh tự tin vào sự tiến bộ bất chấp khó khăn.

"Cho dù là khoa học vũ trụ hay sản xuất chip, sự đàn áp vô lý từ phía bên ngoài chưa bao giờ dừng lại. Nơi nào có kìm hãm, nơi đó có đột phá; nơi nào có đàn áp, nơi đó có đổi mới", Ngoại trưởng Vương Nghị nói. "Chúng ta đang chứng kiến cơ hội ngày càng rộng mở để Trung Quốc trở thành cường quốc khoa học và công nghệ".

Câu hỏi để ngỏ

Chính sách của ông Trump sẽ thách thức Trung Quốc đến mức nào vẫn là câu hỏi mở. Tổng thống Mỹ hiện chưa áp thuế nhập khẩu 60% với hàng Trung Quốc như từng đe dọa trong chiến dịch tranh cử.

Ông Trump đang tập trung vào nhiều mục tiêu khác, như thay đổi vai trò lãnh đạo toàn cầu của Mỹ, cắt giảm viện trợ nước ngoài, đe dọa kiểm soát lãnh thổ có chủ quyền của các quốc gia và đảo lộn liên minh Mỹ - châu Âu, đồng thời xích lại gần Nga.

Trung Quốc đối mặt với nhiều rủi ro khi Mỹ chuyển mình như vậy. Ví dụ, Washington và Moscow thân thiết sẽ đẩy Bắc Kinh xa rời Nga, hay Mỹ sẽ chuyển sự chú ý sang châu Á nếu giảm nhẹ an ninh châu Âu. Song, Trung Quốc cũng tận dụng những thay đổi để biến mình thành lãnh đạo toàn cầu có trách nhiệm và ổn định.

“Một quốc gia lớn nên tôn trọng các nghĩa vụ quốc tế và hoàn thành trách nhiệm. Không nên đặt lợi ích ích kỷ lên trên nguyên tắc, càng không nên sử dụng quyền lực để bắt nạt kẻ yếu”, ông Vương Nghị nói khi được hỏi về chính sách “Nước Mỹ trên hết”.

Về thuế quan, giới quan sát thấy dù ngay lập tức trả đũa Mỹ, Bắc Kinh đang cố gắng kiềm chế phản ứng, chờ đợi một cuộc gặp giữa hai người đứng đầu đất nước, hoặc thậm chí ký kết thỏa thuận ngăn chặn cuộc chiến thương mại leo thang.

Một số người cho rằng thuế quan có thể ảnh hưởng tới nền kinh tế Trung Quốc trong ngắn hạn, thì Mỹ sẽ là bên chịu thiệt hại về lâu dài. Trung Quốc là một phần không thể thiếu trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đồng thời có kinh nghiệm chuẩn bị tốt hơn so với quá khứ.

Ông Zhou nhấn mạnh Trung Quốc muốn hợp tác thay vì xung đột.

"Vì Mỹ là bên mạnh hơn trong mối quan hệ này, (họ sẽ) quyết định đây là mối quan hệ kiểu nào. Vì vậy nếu muốn cạnh tranh, Trung Quốc sẽ chiến đấu", ông nói.

Trí Ân