Thổi hồn Việt vào thế giới những lá bài Tarot huyền bí

Bài Tarot gồm 78 lá, được ví như ngôn ngữ của huyền học phương Tây. Mỗi lá bài mang một ý nghĩa riêng, được thể hiện dưới những nét vẽ lấy cảm hứng từ thời Phục hưng Châu Âu, chủ nghĩa thần bí của Cơ đốc giáo và các ẩn dụ trong điển tích Hy Lạp-La Mã.

Xét theo khoa học nhận thức, bài Tarot hoạt động như một hệ thống kích thích thị giác và tạo dựng câu chuyện. Bộ não con người có xu hướng bẩm sinh là tìm kiếm quy luật và tạo ra các câu chuyện mạch lạc từ những dữ liệu rời rạc. Vì vậy, khi một người tương tác với các lá bài, họ thực chất đang phóng chiếu những suy nghĩ, cảm xúc và xung đột nội tâm của mình lên chúng. Qua việc diễn giải từng hình ảnh mang tính biểu tượng trên các lá bài, quá trình này giúp ngoại hóa và sắp xếp lại những dòng suy nghĩ hỗn loạn, cho phép họ nhìn nhận vấn đề của mình từ một khoảng cách khách quan hơn, giống như đang trò chuyện với chính tiềm thức của mình.

Một bộ bài Tarot nguyên bản. Ảnh: Getty Images.

Dạo một vòng thị trường, người yêu Tarot tại Việt Nam có thể dễ dàng tìm thấy hàng trăm bộ bài tuyệt đẹp, mỗi bộ là một thế giới nghệ thuật riêng. Giữa muôn vàn lựa chọn đó, U Linh Tarot lại là một trường hợp "cá biệt" theo cách độc-lạ. Nó không kể những câu chuyện ngoại lai, mà mời gọi người dùng bước vào một hành trình quen thuộc mà lạ lẫm, nơi tâm thức người Việt được gặp gỡ chính mình qua từng nét vẽ thấm đẫm văn hóa bản địa, từ những vị thần trong tín ngưỡng đến những hình tượng bước ra từ cổ tích dân gian.

U Linh được sáng tạo bởi họa sĩ trẻ Trần Nguyễn Anh Minh, hay còn được cộng đồng mạng biết đến với biệt danh "Chú Mèo Kỳ Diệu". Lấy cảm hứng từ các chất liệu văn hóa đa dạng trên tranh Đông Hồ, Việt Điện U Linh Tập, hoàng bào và các truyền thuyết dân gian phổ biến ở các vùng thôn quê, Anh Minh đã khắc họa nên bộ bài Tarot đầu tiên mang đậm bản sắc Việt.

Họa sĩ trẻ Trần Nguyễn Anh Minh hay còn gọi là "Chú Mèo Kỳ Diệu". Ảnh: Instagram @chumeokidieu.

Anh Minh chia sẻ, kể từ khi biết đến Tarot từ năm 2009 cho đến khi thông thạo vào năm 2012, anh chưa từng thấy qua một bộ Tarot nào mang "âm hưởng" Việt Nam. "Văn hóa Việt có cả một kho tàng để kể, nhưng câu chuyện Tarot của riêng chúng ta đang ở đâu?", Anh Minh nói.

Từ câu hỏi này, chàng họa sĩ sinh năm 1995 bắt tay "gieo mầm" cho các ý tưởng ban sơ định hình nên U Linh – một bộ bài Tarot không chỉ đậm chất Việt trong dáng vẻ bề ngoài mà còn trong từng cấu trúc, nhịp điệu và hồn cốt.

Để một tác phẩm có thể mang linh hồn của cả một dân tộc, sự vội vã là điều tối kỵ. Thấu hiểu sâu sắc điều đó, Anh Minh đã trì hoãn việc thực hiện U Linh trong một thời gian dài để đổi lấy khoảng lặng cần thiết giúp bản thân có thể thật sự tìm hiểu, chiêm nghiệm và để cho những chất liệu văn hóa dân gian quý giá thấm nhuần vào trong từng suy nghĩ, từng nét vẽ. Trên hành trình ấy, anh may mắn không đơn độc. Người bạn Lang Hoàng Thủ Thư đã trở thành một cầu nối quan trọng, một người đồng hành giúp anh kết nối sâu sắc hơn với linh hồn văn hóa Việt, khơi dậy những mạch nguồn cảm hứng tưởng chừng đã ngủ quên.

Nhờ vậy, U Linh Tarot không phải là một "bản dịch lại" từ nguyên mẫu bộ bài Rider-Waite phổ biến từ năm 1909, theo đúng nghĩa đen. Thay vào đó, mỗi lá bài được định nghĩa lại bằng những câu hỏi: "Linh hồn của lá bài này là gì? Và nó sống ở đâu trong nền văn hóa Việt Nam?".

Ví dụ, trong các bộ bài Tarot truyền thống, lá bài Three of Pentacles thường được minh họa thông qua việc xây dựng một nhà thờ, tượng trưng cho sự hợp tác và tầm nhìn chung. Trong U Linh, khái niệm này được tái hiện qua bức tranh Đông Hồ "Hứng dừa", trong đó ba nhân vật thể hiện bản chất của tinh thần đồng đội: một người trèo cây, một người khác bắt quả dừa và người thứ ba ổn định gốc cây. Nỗ lực phối hợp của họ trở thành phép ẩn dụ sống động cho sự hòa hợp và hỗ trợ lẫn nhau.

Lá "Tam Tiền" được cải biên từ Three of Pentacles. Ảnh: Trần Nguyễn Anh Minh.

Với lá bài The Star, tượng trưng cho sự sáng suốt về mặt tinh thần, sự chỉ dẫn và ý thức về mục đích mới, Anh Minh cho biết, bản thân mình đã rất vất vả để tìm thấy được chất liệu trong văn hóa Việt Nam có ý nghĩa tương tự để thay thế. "Biểu tượng ngôi sao năm cánh thường không phổ biến trong các chất liệu văn hóa truyền thống, nhưng rất may mắn, tôi phát hiện ra một họa tiết ngôi sao được thêu trên áo choàng nghi lễ của vua chúa nhà Nguyễn. Từ đó, lấy cảm hứng từ di sản hoàng gia này, lá bài The Star phiên bản U Linh tỏa sáng với chiều sâu văn hóa", Anh Minh chia sẻ.

Để bảo đảm tiến độ hoàn thành, Anh Minh đã sống trong kỷ luật thép suốt quãng thời gian từ Tết đến tháng 4. Anh cho biết: "Khi chiếc iPad của tôi hết pin, tôi sẽ đi ngủ. Và khi nó được sạc đầy, tôi sẽ thức dậy và tiếp tục vẽ. Tôi sẽ không đi ngủ khi bản thân chưa vẽ xong 2 lá bài mỗi ngày". Trong quá trình phác họa ý tưởng, Anh Minh liên tục tham khảo ý kiến từ người bạn Lang Hoàng Thủ Thư. Cứ thế, các ý tưởng "nháp" dần hoàn thiện, trở thành phiên bản hoàn chỉnh đầy cảm xúc và có sự kết nối văn hóa sâu sắc.

Cũng trong quá trình này, anh đã giới thiệu thêm các lá bài mới, tạm gọi là phiên bản thay thế của các nguyên mẫu truyền thống, để phản ánh tính đối ngẫu của người Việt. Điển hình là lá The Fool, tượng trưng cho sự ngây thơ, tự do và chuẩn bị bước vào một điều chưa biết. Trong U Linh, lá bài được chia thành hai biến thể là "Cậu Ấm" và "Cô Chiêu", đại diện cho tính nam và tính nữ.

Lá bài "Cậu Ấm". Ảnh: Trần Nguyễn Anh Minh.

Và lá bài "Cô Chiêu". Cả hai đều là những biến thể thêm vào, ngụ ý cho triết lý âm dương của văn hóa Việt Nam. Ảnh: Trần Nguyễn Anh Minh.

Trong trải bài Tarot, khi lá The Fool xuất hiện cùng với lá The World sẽ tạo ra thông điệp về sự hoàn thiện chu kỳ cũ và khởi đầu một chu kỳ mới. Vì vậy, trong cách thể hiện, Anh Minh miêu tả "Cậu Ấm" chuyển mình thành một người nông dân thực thụ: trưởng thành, tự lập và tận tụy với công việc đồng áng. Với "Cô Chiêu", cô gái trẻ như một nữ thần rạng rỡ đã hoàn thành hành trình chữa lành, giờ đây hiện thân cho sự hòa hợp và ân sủng về mặt tinh thần.

"Bộ U Linh hơi khác so với bộ Tarot tiêu chuẩn, nhưng đây chính là cách tôi thể hiện triết lý âm dương trong đời sống văn hóa Á Đông nói chung và người Việt nói riêng", Anh Minh chia sẻ.

Được biết, các ấn bản U Linh Tarot đầu tiên phát hành trên Comicola đã nhanh chóng thu hút sự quan tâm của cộng đồng Tarot Việt Nam. Hiện Anh Minh đang chuẩn bị tái bản bộ bài và lập một trang web đi kèm, nơi anh dự định sẽ giải thích ý nghĩa từng lá bài một cách chi tiết.

Một vài lá bài khác trong bộ U Linh Tarot. Ảnh: Trần Nguyễn Anh Minh.

Nguyễn Bảo