Thỏa thuận thương mại mới với Trung Quốc nhấn mạnh bất lợi chính của Mỹ

Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong (phải) trong cuộc gặp Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent trước vòng đàm phán thương mại giữa đại diện hai nước ở London, Anh ngày 9/6/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Theo Politico ngày 11/6, sau hai ngày đàm phán căng thẳng tại London, Mỹ và Trung Quốc vừa công bố một thỏa thuận khung nhằm tôn trọng cam kết đã đạt được từ tháng trước tại Geneva. Tuy nhiên, những chi tiết ban đầu cho thấy Washington đang ở thế bất lợi rõ rệt trong cuộc chiến thương mại với Bắc Kinh.

Thỏa thuận "cũ" được tái khẳng định

Đây là lần thứ hai trong vòng hai tháng, Tổng thống Donald Trump tuyên bố đạt được "thỏa thuận" với Trung Quốc. Vấn đề là về cơ bản, đây chính là thỏa thuận mà hai nước đã nhất trí từ tháng trước.
Emily Kilcrease, cựu Phó trợ lý đại diện Thương mại Mỹ (2019-2021) và hiện là thành viên cấp cao và giám đốc Chương trình Năng lượng, Kinh tế và An ninh tại Trung tâm An ninh Mỹ Mới (CNAS), nhận xét: "Hai bên đã gặp nhau một lần để cố gắng hạ nhiệt và về cơ bản là đồng ý ngừng áp đặt các mức thuế quan cực đoan. Và giờ đây, họ lại quay lại với nhau để nói rằng chúng ta hãy thực sự tuân thủ điều đó lần này".

Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick và Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer thông báo rằng hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã đồng ý giảm bớt các hành động căng thẳng kể từ thỏa thuận ngày 12/5. Tuy nhiên, "khung" này vẫn cần sự chấp thuận của Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Mỹ nhượng bộ nhiều hơn nhận lại

Phân tích các cam kết cụ thể cho thấy sự mất cân bằng rõ rệt. Trong khi Mỹ hứa nhượng bộ thêm về việc xuất khẩu một số sản phẩm nhạy cảm sang Trung Quốc và khởi động lại thị thực du học Trung Quốc, Bắc Kinh chỉ cam kết thực hiện lại lời hứa đã đưa ra từ một tháng trước - dỡ bỏ lệnh cấm đối với các lô hàng khoáng sản quan trọng.

Đặc biệt đáng chú ý, chính quyền Trump đã đề nghị loại bỏ một phần kiểm soát xuất khẩu các công nghệ nhạy cảm - một trong những đòn bẩy lớn nhất của Mỹ đối với Trung Quốc. Ông Lutnick cho biết một số hạn chế xuất khẩu đối với các mặt hàng như phụ tùng máy bay, chất bán dẫn và phần mềm sẽ "được dỡ bỏ một cách cân bằng" khi Trung Quốc phê duyệt giấy phép khoáng sản quan trọng.

Sức mạnh thương lược của Trung Quốc đến từ việc kiểm soát nguồn cung đất hiếm toàn cầu. Theo Cục Khảo sát Địa chất Mỹ, Trung Quốc kiểm soát gần 70% sản lượng khai thác khoáng sản của thế giới vào năm 2024. Kể từ tháng 12 năm ngoái, Bắc Kinh đã áp đặt hạn chế xuất khẩu đối với 11 loại khoáng sản quan trọng, tất cả đều nằm trong danh sách 50 "khoáng chất quan trọng" của Mỹ.

Các khoáng chất này bao gồm antimon (cần thiết sản xuất đạn dược), samarium (dùng trong vũ khí chính xác) và germanium (nguyên tố chính sản xuất thiết bị nhìn ban đêm quân sự) - tất cả đều thiết yếu cho "nền kinh tế và an ninh quốc gia Mỹ".

Marc Busch, Giáo sư ngoại giao kinh doanh quốc tế tại Đại học Georgetown, nhận định: "Trung Quốc luôn có lá bài chủ này, họ biết cách sử dụng nó, họ đã làm điều đó trong quá khứ và không có lý do gì để nghi ngờ rằng họ sẽ không sử dụng nó trong tương lai".

Tiền lệ "nguy hiểm"

Chuyên iga Kilcrease cảnh báo việc Mỹ sẵn sàng đàm phán về kiểm soát xuất khẩu tạo ra "tiền lệ rất nguy hiểm". Bà cho rằng: "Luôn có quan điểm rằng Mỹ sẽ áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu vì đây là vấn đề an ninh quốc gia, và vì đây là vấn đề an ninh quốc gia, chúng tôi không đàm phán về vấn đề này". Giờ đây, Trung Quốc có cơ hội trong mọi cuộc thảo luận trong tương lai để thúc đẩy Mỹ nới lỏng kiểm soát xuất khẩu, không chỉ đối với các biện pháp mới mà còn cả các biện pháp kiểm soát chip, AI và các công nghệ khác mà họ "đã không hài lòng trong nhiều thập kỷ".

Về phần mình, Derek Scissors, chuyên gia cấp cao tại Viện Doanh nghiệp Mỹ, mô tả đây là "một giải pháp tạm thời khác". Ông cảnh báo: "Trung Quốc có thể quyết định sau sáu tháng nữa rằng họ không thích những gì Mỹ nói và cắt giảm đất hiếm một lần nữa".

Một nguồn tin thân cận với Nhà Trắng thừa nhận những tiến triển đạt được là "nhỏ và mang tính thử nghiệm". Trong khi Washington vẫn chậm hơn Bắc Kinh hàng thập kỷ về sản xuất và chế biến đất hiếm trong nước, hãng thông tấn nhà nước Trung Quốc Tân Hoa Xã đã mô tả chính quyền Trump là "bên thua cuộc trong cuộc chiến thương mại".

Tóm lại, thỏa thuận khung tại London một lần nữa cho thấy Mỹ đang phải đối mặt với thực tế khắc nghiệt: trong cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, việc kiểm soát chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng đang chứng tỏ là điểm gây áp lực cuối cùng - và hiện tại, lợi thế này hoàn toàn thuộc về Bắc Kinh.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc