Thiếu vắc-xin kéo dài, lãnh đạo Bộ Y tế nói gì?

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương phát biểu tại phiên thảo luận.

Tại nhiều địa phương, tình trạng thiếu vắc-xin trong Chương trình tiêm chủng mở rộng đã diễn ra từ cuối năm 2022, đến thời điểm tháng 9/2024 vẫn xảy ra tình trạng này.

Thực tế trên được Ban Dân nguyện phản ánh khi báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại phiên họp thứ 38, chiều 7/10.

Ban Dân nguyện kiến nghị Bộ Y tế xem xét trách nhiệm trong việc để xảy ra tình trạng thiếu vắc-xin trong thời gian qua, đánh giá tình hình dịch sởi, bạch hầu và ho gà tại một số tỉnh, thành phố và mối liên quan đối với tình trạng thiếu vắc-xin ở các địa phương; dự báo về diễn biến tình hình dịch bệnh trong thời gian tới.

Giải trình sau đó, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương nói, việc thiếu vắc-xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng diễn ra trên toàn thế giới, rất nhiều nước chứ không chỉ có ở Việt Nam.

Bà Hương nêu nhiều nguyên nhân, trong đó, do đại dịch Covid-19 dẫn đến tiêm chủng cho trẻ em bị gián đoạn và từ năm 2020 - 2023 rất nhiều trẻ em không được tiêm vắc-xin theo chương trình tiêm chủng thường xuyên ở hầu hết các quốc gia, trong đó, có Việt Nam.

Trên thế giới, WHO đã có cảnh báo các bệnh sởi, bạch hầu, ho gà có nguy cơ bùng phát trở lại vì rất nhiều lý do như biến đổi của các chủng vi khuẩn, vi-rút, biến đổi khí hậu gây nên các dịch bệnh, thiên tai liên tục... chứ không phải do việc thiếu vắc-xin, theo lời bà Hương.

Lãnh đạo Bộ Y tế nhấn mạnh, "ngay khi có nguy cơ dịch bệnh được cảnh báo, Bộ y tế đã xây dựng kế hoạch ngoài tiêm chủng thường xuyên còn tiêm chiến dịch. Như dịch sởi khi WHO có cảnh báo, chúng tôi đã phối hợp để xây dựng kế hoạch và tổ chức tiêm chiến dịch".

Hồi âm ý kiến cho rằng năm 2024, Bộ Y tế chậm ban hành kế hoạch về nhu cầu vắc-xin, bà Liên Hương nói nhu cầu vắc-xin là Bộ tổng hợp từ các địa phương chứ không phải Bộ tự ngồi tính toán.

Cụ thể là các địa phương phải tự rà soát đối tượng tiêm trong năm, các đối tượng chưa được tiêm từ năm trước, đối tượng cần phải tiêm bù, tiêm vét và đề xuất lên Bộ Y tế.

"Chúng tôi có 3 văn bản đôn đốc nhưng nhiều địa phương đôn đốc rất nhiều lần mới gửi lên. Thậm chí đến tháng 6/2024, có những nơi gửi văn bản lên còn chưa có chữ ký của lãnh đạo UBND, lãnh đạo Sở. Chúng tôi rút kinh nghiệm, năm 2025, yêu cầu đưa vào văn bản, địa phương nào không gửi đúng nhu cầu vắc-xin thì chúng tôi cứ mua và địa phương đó tự chịu trách nhiệm mua vắc-xin để đảm bảo nhu cầu. Chúng tôi cũng hết sức nỗ lực nhưng rất nhiều yếu tố khách quan ảnh hưởng", bà Hương trình bày.

Thứ trưởng Bộ Y tế thông tin thêm là sau khi Quốc hội thông qua nghị quyết về số lượng kinh phí mua vắc-xin năm 2024 thì Chính phủ đã ban hành nghị quyết vào tháng 9 để phân bổ.

Trong quá trình chưa được phân bổ, Bộ đã chuẩn bị tất cả các thủ tục và đối với một số vắc-xin đã mua đủ cho hết năm.

"Về cơ bản đáp ứng được hết năm và một số vắc-xin đặt hàng chúng tôi đang hoàn thiện các thủ tục để mua đáp ứng được nhu cầu", bà Hương cho biết.

Vẫn theo bà Hương, theo kinh nghiệm của các nước, khi mua thuốc, vắc-xin thường mua cho 2-3 năm chứ không bao giờ mua cho 1 năm, bởi khi quy trình mua vắc-xin không đơn giản.

Về việc thiếu thuốc, vật tư xét nghiệm, thiết bị y tế, bà Liên Hương cho hay có nhiều nguyên nhân, trong đó, do các đơn vị đã mua hết số lượng thuốc trúng thầu, một số trường hợp có tâm lý quen sử dụng thuốc có tên thương mại theo đúng kết quả trúng thầu của năm trước, không muốn sử dụng thuốc có tên thương mại mới theo kết quả trúng thầu năm sau mặc dù có cùng hoạt chất, gây nên thiếu thuốc ảo. Việc này dẫn đến nhân viên y tế phải giải trình cho người bệnh khi kê đơn.

Bên cạnh đó, là các nguyên nhân về đấu thầu và do mô hình bệnh tật thay đổi, phát triển kỹ thuật mới nên dự trù chưa sát với thực tế, xuất hiện một số bệnh hiếm gặp nên không kịp mua sắm... Một số cơ sở thiếu chủ động trong lập kế hoạch mua sắm, tâm lý e dè trong đấu thầu, mua sắm.

Bà Hương khẳng định thời gian qua Bộ đã rất khẩn trương, tập trung giải quyết, đảm bảo nguồn cung ứng thuốc, thiết bị, vật tư. Trong đó, trình Quốc hội, Chính phủ ban hành các văn bản tháo gỡ...

Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh cho rằng, nếu không có giải pháp cụ thể, hữu hiệu thì tình trạng trên sẽ tiếp tục. Nhấn mạnh đây là câu chuyện cũ và không có tiến triển, bà Thanh đề nghị Bộ Y tế, Phó thủ tướng phụ trách lĩnh vực y tế quan tâm, bàn thảo, có giải pháp tháo gỡ.

“Chúng ta không để kéo dài tình trạng thiếu vắc-xin, thiếu thuốc, vật tư tiêu hao, thiết bị, từ đó phát sinh tiêu cực”, bà Thanh phát biểu.

Cũng đề cập việc thiếu trang thiết bị vật tư y tế, Trưởng ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải nhấn mạnh không chỉ thiếu máy móc mà còn thiếu từ bông, băng, gạc, kim tiêm, ống truyền. Bệnh nhân vào sẽ phải mua từ cơ sở y tế quanh đó, hoặc cửa hàng ngay cổng viện.

“Đề nghị chị Liên Hương cho biết là không đấu thầu được vướng mắc ở đâu. Tôi khẳng định việc này có thật”, bà Hải nói.

Nguyễn Lê