Thiếu hụt lao động về kỹ năng xanh

Thi công lắp đặt điện mặt trời mái nhà. Ảnh: Hạ Lan.

Số liệu báo cáo của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) và Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) cho thấy, Việt Nam đối mặt nguy cơ thiếu hụt lao động đã qua đào tạo về kỹ năng xanh, trong bối cảnh chiến lược tăng trưởng xanh mở ra nhiều ngành nghề mới. Nguy cơ này đặc biệt nghiêm trọng trong nhóm doanh nghiệp (DN) vừa và nhỏ.

Ông Phạm Vũ Quốc Bình - Phó Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết, chỉ 3 - 5% lao động Việt Nam làm trong các ngành kinh tế xanh, tập trung chủ yếu vào lĩnh vực năng lượng tái tạo và nông nghiệp hữu cơ. Số liệu này rất thấp trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Bà Vi Thị Hồng Minh - Phó Giám đốc Văn phòng Giới sử dụng lao động (Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - VCCI) nhận định, trong bối cảnh chuyển đổi số và xanh hóa, nhân lực là yếu tố then chốt quyết định năng lực cạnh tranh. Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030, kinh tế số chiếm 30% GDP và đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, đòi hỏi ưu tiên phát triển nhân lực số và xanh. Tuy nhiên, theo bản tin thị trường lao động quý I/2025, tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ mới đạt 28,8%, thiếu cả số lượng lẫn chất lượng, nhất là nhân lực chất lượng cao.

Còn theo dự báo từ Ngân hàng Thế giới (World Bank), việc làm xanh tại Việt Nam sẽ tăng mạnh từ 3,6% lên 41% tổng số việc làm trên thị trường trong tương lai gần. Tình trạng thiếu hụt nhân sự xanh không chỉ diễn ra ở Việt Nam.

Giới chuyên gia kinh tế nhận định, đầu tư vào người lao động là nền tảng để hiện thực hóa mục tiêu số hóa, xanh hóa và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Bà Vũ Kim Hạnh - Chủ tịch Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao chia sẻ, để đáp ứng các yêu cầu hội nhập quốc tế và tăng cạnh tranh, rất cần thiết kết nối trường - viện - DN để tạo nền tảng hình thành nguồn nhân lực xanh.

Bà Vi Thị Hồng Minh khuyến nghị Nhà nước cần hoàn thiện khung pháp lý, chính sách khuyến khích đào tạo nhân lực số - xanh; đầu tư giáo dục nghề và STEM; xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về kỹ năng. DN cần xây dựng chiến lược nhân sự dài hạn; tham gia xây dựng chương trình đào tạo; đầu tư công nghệ học tập; gắn mục tiêu kinh doanh với ESG. Cơ sở đào tạo cần cập nhật chương trình sát thực tiễn, tăng hợp tác quốc tế, áp dụng đào tạo kép, phát triển giảng viên chất lượng cao và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số.

Trước nguy cơ thiếu hụt nguồn nhân lực xanh, ông Nguyễn Khánh Long - Phó cục trưởng Việc làm (Bộ Nội vụ) khuyến nghị, DN và cơ quan chức năng khẩn trương đầu tư cho hoạt động đào tạo lại, đào tạo chuyên sâu theo nhu cầu chuyển đổi xanh cùng chính sách việc làm bao trùm.

Phó cục trưởng Việc làm cũng đề xuất xây dựng chiến lược quốc gia về phát triển nhân lực gắn với chuyển đổi số, cũng như tăng trưởng xanh, đồng thời lồng ghép mục tiêu, giải pháp phát triển nhân lực vào quy hoạch tổng thể quốc gia, chiến lược tăng trưởng xanh và kế hoạch chính sách việc làm. Trong đó, các nhóm ngành ưu tiên đến năm 2030 cần được xác định rõ, ví dụ trí tuệ nhân tạo, năng lượng tái tạo, logistics carbon thấp...

NAM ANH