Thiết lập sàn giao dịch vàng: Lời giải cho bài toán nguồn cung và kiểm soát rủi ro vĩ mô

Tọa đàm "Sàn giao dịch vàng: Minh bạch thị trường và ổn định kinh tế vĩ mô" - Ảnh: VGP

Áp lực từ nguồn vàng trôi nổi và rủi ro buôn lậu

Thị trường vàng trong nước đang trải qua giai đoạn biến động mạnh về giá và nguồn cung, đặt ra nhiều thách thức cho công tác quản lý vĩ mô. Trao đổi tại tọa đàm, ông Phan Quốc Đông, Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu (Cục Hải quan, Bộ Tài chính) nhận định vàng là mặt hàng có giá trị cao, dễ cất giữ và thanh khoản tốt, khiến hoạt động vận chuyển trái phép qua biên giới diễn biến phức tạp. Đặc biệt khi chênh lệch giá trong nước và quốc tế nới rộng, nguy cơ thẩm lậu vàng qua đường bộ gia tăng. Theo số liệu từ cơ quan Hải quan, dù số lượng vụ việc bị phát hiện không nhiều nhưng quy mô mỗi vụ thường rất lớn, trung bình khoảng 10kg vàng mỗi chuyến và có sự tham gia của nhiều đầu mối liên quan.

Ông Phan Quốc Đông, Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu, Cục Hải quan (Bộ Tài chính) - Ảnh: VGP

Cục Hải quan hiện đã triển khai Kế hoạch 2088 và chỉ thị ngày 4/11, xác định chống buôn lậu vàng là nhiệm vụ trọng tâm. Từ đầu năm 2025 đến nay, cơ quan này tiếp nhận 65 hồ sơ nhập khẩu trị giá 26 triệu USD và 22 hồ sơ xuất khẩu trị giá 4,2 tỷ USD, chủ yếu là vàng gia công. Tuy nhiên, đối với nhập khẩu vàng miếng, ông Đông xác nhận chưa phát sinh hồ sơ chính thức nào.

Sự khan hiếm nguồn cung chính ngạch đang đẩy các doanh nghiệp kinh doanh vàng vào tình thế khó khăn. Ông Vũ Hùng Sơn, Chủ tịch HĐQT Bảo Tín Mạnh Hải phản ánh thực tế các doanh nghiệp đã không tiếp cận được nguồn nguyên liệu chính thức trong hơn 13 tháng qua. Để duy trì sản xuất và giữ chân hàng nghìn lao động, nhiều đơn vị buộc phải thu mua vàng nguyên liệu từ thị trường trôi nổi. Điều này dẫn đến việc giá mua vào bị đẩy lên cao, kéo theo rủi ro về pháp lý khi doanh nghiệp phải đối mặt với các đợt thanh tra dày đặc về nguồn gốc hàng hóa và quy định phòng chống rửa tiền.

Dưới góc độ quản lý thị trường, ông Nguyễn Đức Lê (Bộ Công Thương) cảnh báo việc người dân và doanh nghiệp phụ thuộc vào thị trường tự do chứa đựng nhiều rủi ro. Tình trạng thiếu cơ sở dữ liệu tập trung, vàng giả trôi nổi, giao dịch không hóa đơn chứng từ không chỉ gây thất thu thuế mà còn làm méo mó công tác điều hành tiền tệ. Việc găm giữ hàng hóa và tâm lý đám đông cũng là những yếu tố gây mất ổn định thị trường.

Đề xuất lộ trình sàn giao dịch và minh bạch hóa thị trường

Trước thực trạng trên, giải pháp thành lập sàn giao dịch vàng được các chuyên gia đánh giá là công cụ hữu hiệu để đưa hoạt động kinh doanh vàng vào khuôn khổ pháp lý minh bạch. Ông Nguyễn Thế Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam cho biết, lợi ích cốt lõi của sàn giao dịch là khả năng ghi nhận mọi giao dịch, từ đó giảm thiểu tình trạng đầu cơ, thao túng giá và ngăn chặn các cơn sốt giá ảo.

Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam đề xuất lộ trình triển khai gồm ba giai đoạn. Giai đoạn đầu tập trung vận hành sàn giao dịch dành cho hoạt động sản xuất và phân phối vàng nguyên liệu. Giai đoạn tiếp theo sẽ mở rộng hệ thống phân phối và cuối cùng là phát triển các sản phẩm tài chính phái sinh khi hành lang pháp lý đã hoàn thiện. Ông Hùng cũng thông tin thêm, trong tháng 12 tới, đoàn chuyên gia từ Singapore sẽ sang Việt Nam để trao đổi kinh nghiệm về mô hình quản lý và giao dịch vàng hiện đại, mở ra cơ hội áp dụng các chuẩn mực quốc tế vào thị trường trong nước.

Đồng quan điểm về việc cần thiết phải có cơ chế quản lý riêng biệt, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV nhấn mạnh sự cần thiết của việc phân loại đối tượng quản lý. Vàng miếng có ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh tài chính tiền tệ nên cần kiểm soát chặt chẽ, trong khi vàng trang sức là hàng hóa tiêu dùng nên có cơ chế thông thoáng hơn. Ông Lực cũng đề xuất giải pháp tăng cung hợp pháp thông qua việc chuẩn hóa vàng miếng và giảm chi phí chế tác, giúp thu hẹp chênh lệch giá với thế giới.

TS Cấn Văn Lực, Kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính-tiền tệ quốc gia - Ảnh: VGP

Về mô hình hoạt động, Việt Nam hiện đã có nền tảng pháp lý sơ khởi từ Nghị quyết 222 và Kết luận 203. Vấn đề đặt ra là lựa chọn mô hình sàn giao dịch độc lập, sở giao dịch hàng hóa hay tích hợp vào trung tâm tài chính quốc tế. Việc sớm ban hành các hướng dẫn chi tiết cho Nghị định 232/2025/NĐ-CP cũng được xem là yếu tố then chốt để các chính sách quản lý mới thực sự đi vào đời sống, tạo hành lang pháp lý an toàn cho cả người dân và doanh nghiệp.

Minh Minh (theo VGP)