Thị trường carbon tự nguyện - cánh cửa đến với dòng vốn quốc tế

Tiềm năng tài chính từ thị trường tự nguyện

Thị trường carbon tự nguyện tại Việt Nam sở hữu tiềm năng tài chính đáng kể, dựa trên kinh nghiệm lâu dài và xu hướng toàn cầu. Việt Nam đã đạt được thành tựu ấn tượng với việc giảm hơn 60 triệu tấn CO2 thông qua 274 dự án theo Cơ chế Phát triển sạch, 45 dự án theo Tiêu chuẩn carbon được thẩm định và 58 dự án theo Tiêu chuẩn vàng. Những dự án này, tập trung vào năng lượng tái tạo, nông nghiệp và lâm nghiệp, không chỉ góp phần giảm phát thải, mà còn tạo ra nguồn doanh thu từ giao dịch tín chỉ trên thị trường quốc tế. Với hơn 2 thập kỷ tham gia các cơ chế như CDM và Cơ chế Tín chỉ chung với Nhật Bản, Việt Nam có nền tảng vững chắc để trở thành một trung tâm giao dịch tín chỉ khu vực.

Các doanh nghiệp tiên phong như Husk Việt Nam và Công ty Thành Thành Công Biên Hòa đã minh chứng cho tiềm năng này. Husk, với công nghệ đốt yếm khí phế thải nông nghiệp như trấu, bã cà phê và bã mía, đã bán tín chỉ carbon trực tiếp cho các đối tác châu Âu, tận dụng nhu cầu ngày càng tăng từ thị trường quốc tế. Thành Thành Công Biên Hòa, thông qua dự án sản xuất phân hữu cơ từ bã mía, lục lạc và phân bò, dự kiến tạo ra 463.000 tín chỉ carbon trong chu kỳ 10 năm từ 2022 đến 2032, đồng thời giảm phát thải từ 158 kg CO2/tấn thành phẩm năm 2021 xuống 121 kg vào năm 2024. Những ví dụ này cho thấy các ngành nông nghiệp, quản lý chất thải và lâm nghiệp của Việt Nam có tiềm năng dồi dào để tạo tín chỉ, mang lại lợi ích kinh tế và nâng cao giá trị thương hiệu.

Xu hướng toàn cầu càng làm nổi bật tiềm năng của thị trường carbon tự nguyện. Bà Sibylle Bachmann, Trưởng Cơ quan Hợp tác Phát triển, Đại sứ quán Thụy Sĩ chỉ ra rằng, hiện có khoảng 1/5 trong số 2.000 doanh nghiệp lớn nhất thế giới đã cam kết đạt Net Zero vào năm 2050, dẫn đến nhu cầu tín chỉ carbon tăng mạnh. Dự báo thị trường tự nguyện toàn cầu có thể đạt quy mô từ 10 đến 40 tỷ USD vào năm 2030, tạo cơ hội lớn cho Việt Nam thu hút đầu tư và kết nối với dòng tài chính khí hậu. Các lĩnh vực như nông nghiệp và lâm nghiệp, với khả năng tạo tín chỉ dồi dào, có thể tận dụng xu hướng này để khẳng định vị thế trong chuỗi cung ứng xanh toàn cầu.

Xu hướng toàn cầu càng làm nổi bật tiềm năng của thị trường carbon tự nguyện

Giải pháp nào để khai thác hiệu quả

Để khai thác hiệu quả thị trường carbon tự nguyện, các chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần triển khai các giải pháp đồng bộ nhằm giảm rào cản và tối ưu hóa lợi ích. Một ưu tiên hàng đầu là phát triển tiêu chuẩn tín chỉ carbon nội địa, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào các tiêu chuẩn quốc tế như Verra.

Bà Võ Hoàng Nga, Giám đốc Công ty Thành Thành Công Biên Hòa chia sẻ rằng, quy trình chứng nhận Verra phức tạp, phải mất 3 năm để TTC Biên Hòa nhận được chứng nhận đầu tiên với chi phí cao gây khó khăn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Nhưng nếu tuân thủ các tiêu chuẩn nội địa sẽ đơn giản hóa được quy trình, giảm chi phí và tạo điều kiện cho nhiều doanh nghiệp tham gia thị trường tự nguyện, từ đó mở rộng quy mô giao dịch tín chỉ.

Trong khi ông Nguyễn Anh Tuấn, Tổng giám đốc Husk Việt Nam cho biết, Husk đã bán tín chỉ carbon trực tiếp cho thị trường châu Âu mà không qua trung gian. Ông đề xuất Việt Nam cần xây dựng thị trường giao dịch tự do, dựa trên cung cầu, để giảm chi phí và tăng tính linh hoạt. Điều này đòi hỏi hoàn thiện khung pháp lý, bao gồm sửa đổi Nghị định 06/2022/NĐ-CP để tạo điều kiện thuận lợi cho giao dịch tín chỉ cả trong nước và quốc tế. Ông Tăng Thế Cường, Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhấn mạnh, các doanh nghiệp Việt Nam đã tham gia giao dịch tín chỉ tự nguyện từ năm 2006 qua Cơ chế Phát triển sạch, nhưng cần đảm bảo hài hòa lợi ích giữa quốc gia, địa phương, doanh nghiệp và nhà đầu tư để thị trường phát triển bền vững.

Hợp tác quốc tế và truyền thông cũng đóng vai trò then chốt, bà Sibylle Bachmann khẳng định, Thụy Sĩ sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam thông qua kinh nghiệm giao dịch tín chỉ theo Điều 6.2 của Thỏa thuận Paris, giúp Việt Nam hội nhập thị trường toàn cầu. Đồng thời, cần đẩy mạnh truyền thông và đào tạo để nâng cao nhận thức của doanh nghiệp về lợi ích kinh tế và môi trường của thị trường carbon tự nguyện. Các chương trình đào tạo về kiểm kê khí nhà kính, đo lường, báo cáo và thẩm định (MRV) sẽ giúp doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, tham gia thị trường hiệu quả hơn, đóng góp vào mục tiêu Net Zero 2050.

Thị trường carbon tự nguyện là đòn bẩy để Việt Nam thúc đẩy đổi mới công nghệ và chuyển đổi xanh. Với sự đồng hành của Chính phủ, các đối tác quốc tế và nỗ lực của khu vực tư nhân, Việt Nam có thể tận dụng tiềm năng này để khẳng định vị thế trong nỗ lực ứng phó biến đổi khí hậu toàn cầu, đồng thời xây dựng một nền kinh tế bền vững, cạnh tranh.

Trần Hương