Thi tốt nghiệp THPT 2025: Để đạt trên 8 điểm môn Ngữ văn thí sinh cần lưu ý gì?

.t1 { text-align: justify; }

Năm 2025 là năm đầu tiên kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông được tổ chức theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Một trong những điểm mới đáng chú ý ở môn Ngữ văn là đề thi sẽ sử dụng ngữ liệu ngoài sách giáo khoa, như các đoạn văn, đoạn thơ hoặc tình huống mang tính thời sự, đời sống xã hội.

Để nắm chắc kiến thức môn học này cũng như có bí quyết ôn tập hiệu quả, thí sinh có thể tham khảo hướng dẫn của giáo viên, giảng viên dạy Ngữ văn dưới đây.

Cách làm bài thi môn Ngữ văn theo yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Lê Minh Tương, giáo viên môn Ngữ văn, Trường Trung học phổ thông Cây Dương (tỉnh Hậu Giang) chia sẻ: “Kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2025 là kỳ thi đầu tiên được tổ chức theo hướng đánh giá năng lực người học dựa trên chương trình giáo dục phổ thông 2018. Trong đó, môn Ngữ văn là một trong hai môn thi bắt buộc và có nhiều điểm mới quan trọng.

Năm nay, đề thi môn Ngữ văn sẽ không sử dụng lại các văn bản, ngữ liệu đã có trong cả ba bộ sách giáo khoa hiện tại. Vì vậy, để làm tốt bài thi, học sinh cần có chiến lược làm bài hợp lý cũng như nắm rõ cấu trúc và định dạng đề thi tham khảo mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố".

Thầy Lê Minh Tương, giáo viên môn Ngữ văn, Trường Trung học phổ thông Cây Dương (tỉnh Hậu Giang) nhận bằng khen. Ảnh: NVCC.

Thầy Tương cho rằng, ở phần đọc hiểu, các em nên dành khoảng 30-35 phút làm bài, tránh sa đà vào phân tích quá sâu dẫn đến thiếu thời gian cho phần viết. Thông thường, câu 1, 2 thuộc dạng nhận biết, thông hiểu yêu cầu xác định phương thức biểu đạt, phong cách ngôn ngữ hoặc thao tác lập luận. Câu 3, 4 tập trung vào kiểm tra phân tích nội dung, hiệu quả nghệ thuật của từ ngữ, hình ảnh hoặc biện pháp tu từ. Câu 5 là câu hỏi vận dụng, yêu cầu nêu quan điểm, chia sẻ suy nghĩ cá nhân về một vấn đề đặt ra trong đoạn văn. Đây là câu duy nhất cần thể hiện góc nhìn riêng nhưng vẫn ở mức đơn giản, không cần triển khai như một đoạn văn nghị luận hoàn chỉnh.

Thí sinh nên cần trình bày ngắn gọn trong khoảng 5-7 dòng, đi thẳng vào trọng tâm. Việc này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn thể hiện sự hiểu bài, tránh lan man hoặc mắc lỗi diễn đạt không cần thiết. Đặc biệt, với những câu hỏi ở mức độ nhận biết và vận dụng nên trình bày tách ý rõ ràng.

Ví dụ, đề bài yêu cầu “Xác định biện pháp tu từ và phân tích tác dụng”, thí sinh cần nêu đúng tên biện pháp trước, sau đó mới phân tích tác dụng. Việc phân tích tác dụng cần nêu cụ thể về nội dung (gợi cảm xúc gì, làm rõ điều gì trong văn bản) và hình thức (tăng tính biểu cảm, tạo nhịp điệu…) như thế nào. Cách trình bày này giúp người chấm dễ theo dõi và học sinh tránh bị sót ý hoặc lạc đề.

Sau khi hoàn thành phần đọc hiểu, nếu phần viết có liên quan đến đoạn văn hoặc đoạn thơ vừa phân tích nên làm ngay để tận dụng mạch suy nghĩ. Ngược lại, nếu phần viết không liên quan đến phần đọc hiểu, các em có thể lựa chọn làm phần nghị luận xã hội hoặc nghị luận văn học trước, tùy vào sở trường và mức độ tự tin của bản thân. Cách phân bổ thời gian làm bài hợp lý sẽ giúp tối ưu thời gian, giữ được mạch lập luận và hạn chế tình trạng căng thẳng.

Đối với phần viết, thí sinh nên dành khoảng 75-80 phút để hoàn thành. Đây là phần có điểm số cao nhất trong đề thi đòi hỏi phải huy động tổng hợp kiến thức ngữ văn đã học, kết hợp với vốn hiểu biết xã hội và kỹ năng lập luận chặt chẽ.

Trong phần nghị luận xã hội, cần thể hiện quan điểm cá nhân về các vấn đề thời sự hoặc những chủ đề mang tính giáo dục thường gặp trong đời sống. Vì vậy, các em phải trang bị vốn kiến thức xã hội, có tư duy phản biện và khả năng liên hệ thực tiễn. Bên cạnh đó, bài viết nên được triển khai theo bố cục lập luận rõ ràng, từ nêu vấn đề, phân tích, đánh giá đến mở rộng và rút ra bài học nhận thức hoặc hành động.

Trong phần nghị luận văn học, cần bám sát yêu cầu đề bài, vận dụng kiến thức về tác phẩm, tác giả, nhân vật và các yếu tố nghệ thuật để phân tích, tránh dàn trải. Việc phát triển tư duy phản biện, so sánh, liên hệ với các tác phẩm khác sẽ giúp bài viết có chiều sâu và thể hiện rõ năng lực cảm thụ văn chương hơn.

Tuy nhiên, nên tránh viết quá dài, làm ảnh hưởng đến chất lượng bài và không đúng định hướng ra đề mới. Theo đó, viết đoạn văn chỉ khoảng 200 chữ và bài văn chỉ khoảng 600 chữ là hợp lý.

Thầy và trò Trường Trung học phổ thông Cây Dương (tỉnh Hậu Giang) trong một buổi học ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Ngữ văn. Ảnh: NVCC.

Đồng quan điểm, Thạc sĩ Bùi Ngọc Bửu, giáo viên môn Ngữ văn, Trường Trung học phổ thông chuyên Lương Văn Chánh (thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên) cho rằng: "Đề thi môn Ngữ văn năm nay không chỉ đánh giá nội dung kiến thức mà còn coi trọng hình thức thể hiện. Bên cạnh kiến thức, học sinh cần trình bày sạch đẹp, tránh lỗi chính tả, có bố cục rõ ràng để bài viết nổi bật và có cơ hội giành điểm tuyệt đối.

Về độ dài, đoạn văn thường được yêu cầu viết 200 chữ, tương ứng với khoảng 1/3 mặt giấy nếu viết chữ nhỏ hoặc 2/3 mặt giấy nếu chữ viết lớn. Với bài văn, dung lượng phổ biến khoảng 600 chữ, thường chiếm hai mặt giấy thi, tùy theo cỡ chữ và cách trình bày. Tuy nhiên, thay vì tập trung vào số lượng chữ, học sinh cần chú trọng đảm bảo nội dung đầy đủ, diễn đạt mạch lạc và thể hiện được chiều sâu trong tư duy.

Với bài văn, học sinh cần cân đối giữa ba phần mở bài, thân bài và kết bài. Mở và kết bài nên trình bày ngắn gọn, mỗi phần khoảng 5–6 dòng. Phần mở bài cần có câu dẫn phù hợp và nêu rõ vấn đề nghị luận; phần kết bài cần khẳng định lại nội dung chính, đồng thời có liên hệ cá nhân chân thành, tránh hình thức, sáo rỗng.

Phần thân bài phải triển khai theo đúng yêu cầu của đề. Nếu đề bài yêu cầu nêu giải pháp cần làm rõ biểu hiện của vấn đề, tác động tích cực hoặc tiêu cực, sau đó trình bày các giải pháp cụ thể, có tính khả thi. Ngược lại, nếu trọng tâm là bàn về ý nghĩa, phần phân tích tác dụng đối với cá nhân, cộng đồng và xã hội cần được nhấn mạnh hơn.

Việc xác định đúng trọng tâm theo từng dạng đề là yếu tố then chốt, tránh tình trạng triển khai dài dòng, lan man, thiếu chiều sâu, ảnh hưởng đến chất lượng bài viết và dễ mất điểm".

Bí quyết để đạt trên 8 điểm môn Ngữ văn

Cùng đưa ra lời khuyên về cách làm bài môn Ngữ văn cho thí sinh, Tiến sĩ Nguyễn Thế Hưng, giảng viên Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội chia sẻ: “Theo đề thi tham khảo Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố, cấu trúc đề thi môn Ngữ văn năm 2025 sẽ có nhiều thay đổi tích cực, khi không chỉ tập trung kiểm tra kiến thức ghi nhớ mà còn chú trọng đánh giá năng lực đọc hiểu, phân tích và kỹ năng trình bày lập luận. Điều này giúp học sinh phát triển tư duy phản biện, khả năng vận dụng linh hoạt kiến thức vào những tình huống thực tế thay vì học thuộc lòng.

Tuy nhiên, sự đổi mới này đòi hỏi thí sinh phải vừa nắm vững kiến thức cơ bản vừa phải linh hoạt, sáng tạo trong cách tiếp cận, xử lý thông tin, từ đó vận dụng kinh nghiệm đọc hiểu và kỹ năng phân tích để làm bài hiệu quả".

Theo thầy Hưng, một trong những lỗi thường gặp là phần viết, bài làm còn dừng lại ở mức phân tích chung chung, thiếu chiều sâu hoặc chưa khai thác triệt để các luận điểm quan trọng. Nhiều em có thói quen áp dụng cách làm bài máy móc, thiếu sự sáng tạo và linh hoạt trong cách diễn đạt, khiến bài viết khô cứng, thiếu sức thuyết phục cũng như không thể hiện được dấu ấn cá nhân.

Để khắc phục tình trạng trên, học sinh cần tập trung rèn luyện những kỹ năng như khả năng đọc hiểu văn bản, kỹ năng diễn đạt, tư duy phản biện, khả năng sáng tạo, mở rộng vốn kiến thức văn hóa và xã hội. Việc đọc hiểu sẽ giúp thí sinh nắm bắt được nội dung, ý nghĩa của văn bản, từ đó làm nền tảng để phát triển bài viết chất lượng.

Về phần viết, điều quan nhất là xác định được đúng hướng tiếp cận để đưa ra suy nghĩ, đánh giá thực sự của bản thân về vấn đề được đặt ra. Bên cạnh đó, việc kết nối bài viết với những trải nghiệm cá nhân, quan sát thực tế đời sống sẽ giúp bài viết trở nên chân thực, sinh động, tránh sáo rỗng, rập khuôn.

Ngoài ra, nên mở rộng việc đọc các văn bản bên ngoài sách giáo khoa để nâng cao vốn hiểu biết, làm phong phú khả năng tiếp cận đa dạng các thể loại văn học và linh hoạt hơn trong cách phân tích, diễn đạt. Thói quen này cũng góp phần hình thành tư duy phản biện cũng như phát triển phong cách viết riêng biệt, tạo nên sự khác biệt trong bài thi môn Ngữ văn.

Tiến sĩ Nguyễn Thế Hưng, giảng viên Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Ảnh: NVCC.

Với những học sinh đặt mục tiêu đạt từ 8 điểm trở lên, giáo viên môn Ngữ văn Trường Trung học phổ thông Cây Dương cho rằng, phần đọc hiểu cần được đầu tư nghiêm túc và phải đạt tối thiểu 3,5/4 điểm. Đây là phần tương đối “dễ ăn điểm” nếu nắm vững các dạng câu hỏi cơ bản như nhận biết và vận dụng.

Còn phần viết là phần trọng tâm quyết định điểm số, đồng thời cũng là cơ hội để thí sinh thể hiện toàn bộ kiến thức và tư duy cá nhân. Theo đó, để đạt điểm cao cần nắm vững và tuân thủ 4 nguyên tắc cơ bản sau:

Thứ nhất, viết đúng và đủ ý là điều kiện tiên quyết để bài làm được công nhận điểm. Vì vậy, các em phải hiểu rõ đề bài, tránh lan man hoặc viết dài dòng. Việc trả lời đúng trọng tâm giúp đảm bảo luận điểm được làm nổi bật và phát triển đầy đủ, tránh mất điểm do thiếu ý hoặc trả lời sai hướng.

Thứ hai, cần tránh những lỗi cơ bản như không tách đoạn, câu văn thiếu liên kết, diễn đạt lủng củng hoặc mắc nhiều lỗi chính tả. Những lỗi này không chỉ làm giảm chất lượng bài viết mà còn gây khó khăn cho người chấm trong việc theo dõi ý tưởng, dễ dẫn đến mất điểm không đáng có.

Với phần nghị luận văn học nên chia thành 3-4 đoạn, phần nghị luận xã hội nên chia thành 2-3 đoạn, trình bày mạch lạc, logic và liên kết chặt chẽ giữa các luận điểm.

Thứ ba, bài viết cần thể hiện tư duy phân tích sắc nét và sáng tạo. Học sinh nên chọn dẫn chứng cụ thể, phù hợp với luận điểm, tránh kể lể dài dòng hay sử dụng những dẫn chứng chung chung, thiếu thuyết phục. Sự sáng tạo không chỉ nằm ở nội dung mà còn ở cách sử dụng ngôn ngữ, cách liên hệ thực tiễn, giúp bài viết sinh động, hấp dẫn và ghi điểm với người chấm.

Thứ tư, việc phân bổ quỹ thời gian hợp lý trong quá trình làm bài rất quan trọng để đảm bảo bài viết hoàn chỉnh. Nếu sử dụng không hợp lý, thí sinh dễ bỏ dở hoặc viết vội, khiến các ý chưa được phát triển đầy đủ và cấu trúc bài trở nên lỏng lẻo, thiếu mạch lạc.

Với nhiều năm tâm huyết trong giảng dạy và nghiên cứu, giảng viên Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội muốn nhắn gửi đến các em học sinh đang chuẩn bị bước vào kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông: “Kỳ thi sắp tới không chỉ là bước ngoặt quan trọng đánh dấu kết quả học tập mà còn là cơ hội để các em thể hiện sự nỗ lực, kiến thức và sự trưởng thành sau một thời gian dài học tập. Trong giai đoạn nước rút này, các em hãy lên kế hoạch ôn tập một cách có hệ thống và khoa học, tập trung vào những phần trọng tâm và những kỹ năng cần thiết nhất.

Đồng thời, cần giữ gìn sức khỏe tốt, duy trì tinh thần thoải mái, tự tin để phát huy hết khả năng của mình trong từng bài thi. Hãy tin tưởng vào năng lực và sự chuẩn bị của bản thân, bước vào kỳ thi với tâm thế vững vàng, sẵn sàng chinh phục mọi thử thách. Chúc các em đạt được kết quả cao và thành công trên con đường học vấn cũng như tương lai phía trước”.

Trong khi đó, giáo viên môn Ngữ văn, Trường Trung học phổ thông chuyên Lương Văn Chánh cho rằng, ở phần đọc hiểu, đề sẽ bao gồm các mức độ từ nhận biết, thông hiểu đến vận dụng. Để đạt điểm cao, học sinh cần chú ý đến câu 3,4,5 thuộc nhóm câu hỏi vận dụng, với các từ khóa trong câu hỏi để định hướng cách trả lời cho phù hợp.

Ở phần nghị luận xã hội thường xoay quanh hai dạng chính là bàn về tác dụng của một vấn đề (vai trò, ý nghĩa, lợi ích, sự cần thiết) hoặc đề xuất giải pháp, cách thực hiện một vấn đề cụ thể. Nội dung của dạng bài này sẽ gắn với các chủ đề có tính thời sự, giá trị sống tích cực của người trẻ, đặc biệt những định hướng trong tương lai của đất nước.

Vì vậy, bài làm cần đảm bảo một số ý chính như giải thích vấn đề, nêu ra các biểu hiện trong thực tế, phân tích lợi ích hoặc hệ lụy mà vấn đề đó mang lại và đề xuất giải pháp phù hợp. Sau phần triển khai, cần khẳng định lại vấn đề, rút ra bài học mang tính cá nhân. Ngoài ra, bài viết cần có dẫn chứng sinh động, phổ biến và mang tính ảnh hưởng rộng rãi.

Nếu đề bài thuộc dạng nghị luận văn học, thí sinh cần xây dựng bài viết với bố cục rõ ràng gồm ba phần mở bài, thân bài và kết bài. Trong đó, phần thân bài cần nêu được cảm nhận và khái quát chung về tác phẩm; tiếp theo là phân tích cụ thể một đoạn thơ, hình ảnh tiêu biểu hoặc một nhân vật, chi tiết trong truyện; cuối cùng là liên hệ các khía cạnh đã phân tích để rút ra nhận định về vấn đề nghị luận.

Khánh Hòa