Thể thao thành tích cao cần sự đầu tư mang tính kế thừa

Xạ thủ Hoàng Xuân Vinh- lịch sử ghi tên anh là người đưa thể thao Việt Nam chạm đỉnh vinh quang trên đấu trường Olympic. Ảnh tư liệu: Olympic

Chiến lược phát triển thể dục, thể thao Việt Nam đến năm 2020 đã xác định 10 môn thể thao trọng điểm loại I gồm: Điền kinh, Bơi, Cử tạ, Taekwondo, Vật (hạng cân nhẹ), Bắn súng, Karate, Boxing (nữ), Cầu lông, Bóng bàn và 22 môn thể thao trọng điểm loại II, là cơ sở quan trọng để định hướng đầu tư phát triển.

Phát triển thể thao thành tích cao theo xu hướng hiện đại trên thế giới

Thành công của thể thao thành tích cao Việt Nam thể hiện ở số lượng huy chương giành được tại các giải thi đấu quốc tế. Năm 2016, lần đầu tiên vận động viên Việt Nam giành huy chương Vàng Olympic ở môn Bắn súng.

Ngày 22/2/2019, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt đề án “Tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng tài năng thể thao và nhân lực thể thao thành tích cao đến năm 2035”. Đây là cơ sở quan trọng để công tác đào tạo tài năng thể thao tiếp tục phát huy hiệu quả, đáp ứng được nhu cầu phát triển của thể thao thành tích cao Việt Nam.

Nhờ đó, công tác tuyển chọn, đào tạo vận động viên năng khiếu, vận động viên trẻ đã có nhiều đổi mới khi hầu hết các môn Olympic và ASIAD đều có tuyến trẻ và đội tuyển. Cơ sở vật chất phục vụ đào tạo, tập huấn vận động viên thể thao và tổ chức thi đấu tiếp tục được đầu tư nâng cấp, mở rộng. Hiện nay, cả nước có khoảng 22.000 vận động viên từ tuyến năng khiếu đến tuyến đội tuyển tỉnh, thành phố, ngành và đội dự tuyển quốc gia. Bên cạnh đó, một số môn thể thao, như: Bóng đá, Bóng chuyền, Bóng rổ, Cầu lông, Tennis, Golf... đang từng bước chuyển sang hoạt động theo hình thức thể thao chuyên nghiệp, thu hút được các nguồn đầu tư từ xã hội, nâng cao hiệu quả đào tạo.

Thông tư số 86/2020/TT-BTC ngày 26/10/2020 của Bộ Tài chính quy định chế độ dinh dưỡng đặc thù đối với huấn luyện viên, vận động viên thể thao là sự điều chỉnh cần thiết, kịp thời, giúp các cơ sở đào tạo vận động viên phục vụ tốt hơn nhu cầu của các vận động viên, đặc biệt là các vận động viên trọng điểm của Việt Nam. Các vận động viên đạt thành tích xuất sắc còn được Nhà nước tặng thưởng các danh hiệu cao quý và được hưởng một số chế độ ưu tiên trong xét tuyển vào các trường đại học, cao đẳng thể dục thể thao.

Cục trưởng Cục Thể dục thể thao Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) Đặng Hà Việt khẳng định: Nhờ chính sách ưu đãi của Nhà nước, việc ứng dụng khoa học, công nghệ trong lĩnh vực Thể thao thành tích cao được quan tâm đúng mức. Công tác xã hội hóa hoạt động thể dục thể thao được mở rộng, nâng cao hiệu quả, thu hút thêm nguồn lực xã hội, phát triển Thể thao thành tích cao theo xu hướng hiện đại trên thế giới… Cùng với chuyên môn, trong quá trình tập huấn tại các trung tâm, đặc biệt là các Trung tâm huấn luyện thể thao quốc gia, các vận động viên luôn được đảm bảo việc học tập văn hóa. Chế độ, chính sách đối với các vận động viên, huấn luyện viên cũng luôn nhận được sự quan tâm cần thiết, được cụ thể hóa bằng các quy định của Nhà nước và luôn có sự điều chỉnh để phù hợp với điều kiện thực tiễn.

Đưa thể thao thành tích cao thoát khỏi “ao làng”

Đội tuyển Karate Việt Nam đã giành được HCV nội dung kata đồng đội nữ tại ASIAD 2023. Ảnh minh họa: Hoàng Linh/TTXVN

Thành tích thể thao Việt Nam tại các kỳ SEA Games ngày càng có sự tiến bộ, khi luôn giữ vững vị trí 3 nước đứng đầu khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, thành tích và số lượng vận động viên tham dự tại các kỳ thi đấu Olympic, ASIAD còn ít và không ổn định.

Tại Olympic London năm 2012, Việt Nam có 18 vận động viên giành suất tham dự Olympic và giành được 1 huy chương Đồng ở môn Cử tạ. Ở Olympic Rio năm 2016, chúng ta có 23 vận động viên tham dự và giành được 1 huy chương Vàng và 1 huy chương Bạc môn Bắn súng - thành tích cao nhất mà Việt Nam giành được ở 1 kỳ Olympic. Tuy nhiên tại Olympic Tokyo 2020 và Paris 2024, Thể thao Việt Nam lần lượt có 18, 16 vận động viên vượt qua vòng loại và không giành được bất kỳ huy chương nào.

Cục trưởng Cục Thể dục thể thao Việt Nam Đặng Hà Việt nhận định: Thực tế cho thấy, mặc dù tại các kỳ SEA Games, Việt Nam vẫn duy trì được vị trí và sự tiến bộ về thành tích, nhưng tại đấu trường Olympic chúng ta vẫn chưa có được sự ổn định và đảm bảo về thành tích. Trong khi các nước trong khu vực như Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Philippines… luôn đảm bảo được số lượng và chất lượng của lực lượng vận động viên tham dự các kỳ Olympic. Điều này cũng tương tự ở các kỳ ASIAD, cho dù không bị giới hạn về số lượng vận động viên tham dự, nhưng thành tích của Việt Nam còn rất hạn chế và không ổn định (từ 1-4 huy chương Vàng), trong khi Thái Lan, Indonesia hoặc Philippines duy trì ổn định từ 7-12 huy chương Vàng.

Hàng năm, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch triệu tập tập huấn khoảng 800 lượt vận động viên các đội tuyển trẻ quốc gia của hơn 34 môn thể thao, đây là nguồn bổ sung chủ yếu cho các đội tuyển thể thao quốc gia. Lực lượng vận động viên trẻ ít dẫn đến việc các đội tuyển quốc gia còn thiếu hụt lực lượng. Chưa kể đến việc lực lượng huấn luyện viên còn thiếu về số lượng và yếu về chuyên môn, thiếu các huấn luyện viên có trình độ cao ở cấp châu lục và thế giới.

Cần giải pháp mang tính đồng bộ, ổn định lâu dài

Đến nay, nhiều tổ chức xã hội về thể dục thể thao vẫn chưa thể gánh vác được công tác đào tạo vận động viên, trong đó có cả các Liên đoàn được coi là đi đầu trong hoạt động tự chủ như Liên đoàn Bóng đá Việt Nam, Liên đoàn Bóng chuyền Việt Nam, Liên đoàn Cầu lông Việt Nam, Liên đoàn Quần vợt Việt Nam... Nhận thức của xã hội về xã hội hóa các hoạt động thể thao thành tích cao cũng đang thiếu nhất quán. Hiện tại vẫn còn tư tưởng coi xã hội hóa thể dục thể thao đơn thuần là các biện pháp nhằm huy động nguồn kinh phí ngoài ngân sách. Có nơi coi xã hội hóa là phương thức duy nhất để phát triển thể thao, dẫn tới buông lỏng quản lý, thiếu quan tâm chỉ đạo, đầu tư cho sự nghiệp thể dục thể thao.

Việc tổ chức các đợt tập huấn quốc tế luôn đòi hỏi kinh phí lớn, hạn chế về số lượng tham gia nên không phải là giải pháp có tính ổn định và lâu dài. Rào cản về ngoại ngữ cũng là yếu tố quan trọng khiến đội ngũ huấn luyện viên, vận động viên Việt Nam gặp khó khăn trong quá trình tập huấn, học tập ở nước ngoài. Trong khi đó, việc thuê chuyên gia nước ngoài huấn luyện cho các đội tuyển quốc gia bị hạn chế về tiền lương (mức lương trung bình hiện nay Việt Nam đang chi trả từ 3.000 - 4.000 USD cho một chuyên gia), nên rất khó có thể mời được những chuyên gia giàu kinh nghiệm và năng lực huấn luyện vận động viên ở trình độ Olympic.

Cùng với đó, việc thiếu các giải thi đấu quốc tế đỉnh cao cũng gây ảnh hưởng không nhỏ đến trình độ và thành tích của thể thao Việt Nam. Các giải đấu này không chỉ là cơ hội thi đấu mà còn là cơ hội nâng cao trình độ vận động viên cho thể thao thành tích cao, thu hút sự quan tâm của xã hội đối với thể thao thành tích cao, qua đó tạo thêm nền tảng phát triển. Việc hạn chế về kinh phí tập huấn và thi đấu quốc tế cũng khiến cho các vận động viên Việt Nam thiếu cơ hội thi đấu cạnh tranh, tích lũy điểm số để giành suất tham dự các giải thi đấu quan trọng, đặc biệt là Olympic.

Cục trưởng Đặng Hà Việt đánh giá: So với các nước trong khu vực, chúng ta hiện đang có một lực lượng vận động viên thành tích cao tương đối lớn, nhưng thiếu các thiết bị hiện đại cả trong tập luyện lẫn hồi phục tại các cơ sở huấn luyện. Điều này đã tạo ra giới hạn cho công tác huấn luyện và thành tích của các vận động viên. Trong những năm vừa qua, hầu hết các vận động viên đỉnh cao của Việt Nam đều phải tham dự các đợt tập huấn quốc tế để nâng cao trình độ, nhằm giành suất tham dự các giải thi đấu quốc tế đỉnh cao.

Việc đầu tư phát triển dàn trải, chưa có chiều sâu, sự bài bản, dài hạn và tính kế thừa cao để chuẩn bị cho đấu trường ASIAD, Olympic khiến thành tích của thể thao Việt Nam còn nhiều hạn chế. Thể thao thế giới hiện đang có sự phát triển mạnh mẽ, đặc biệt trong việc chuyên nghiệp hóa thể thao thành tích cao, yêu cầu phải xây dựng kế hoạch lâu dài và có sự đầu tư, điều chỉnh nguồn lực cho thể thao thành tích cao nếu muốn nâng cao thành tích và ghi tên trên bản đồ thể thao thế giới.

Nam Sương (TTXVN)