Thế khó của Mỹ sau cái chết của thủ lĩnh Hamas Sinwar

Cơ hội mới cho hòa bình tại Gaza?

Cái chết của ông Sinwar, người được coi là “kiến trúc sư” của vụ tấn công của Hamas sang lãnh thổ Israel ngày 7/10/2023, mở đầu cho chương đẫm máu mới nhất trong cuộc xung đột giữa Israel và Palestine, đã làm dấy lên hy vọng rằng các cuộc đàm phán về một thỏa thuận ngừng bắn và giải cứu con tin ở dải Gaza mà ông Biden đã tìm kiếm từ lâu sẽ được nối lại sau một thời gian dài bị đình trệ. Tuy nhiên, điều đó vẫn chưa chắc chắn khi Tổng thống Mỹ còn đang phải đối mặt với hàng loạt các cuộc khủng hoảng đan xen ở Trung Đông.

Những nỗ lực của ông Biden nhằm mang lại hòa bình cho Gaza trở nên phức tạp hơn do cuộc chiến song song của Israel chống lại lực lượng Hezbollah ở Liban cũng như việc Israel đang chuẩn bị trả đũa Iran, quốc gia ủng hộ cả nhóm chiến binh Liban và Hamas, sau vụ tấn công tên lửa đạn đạo của Tehran vào Israel trong tháng này.

“Cái chết của ông Sinwar sẽ mở ra cơ hội mới cho Tổng thống Biden thúc đẩy giai đoạn đầu tiên của thỏa thuận ngừng bắn được thực hiện và sẽ gia tăng áp lực buộc ông Netanyahu phải làm như vậy”, ông Jonathan Panikoff, cựu phó giám đốc tình báo quốc gia Mỹ về Trung Đông, người hiện làm việc tại tổ chức tư vấn Atlantic Council cho biết.

Tuy nhiên, “việc có thể đạt được thỏa thuận chấm dứt chiến sự hay không sẽ còn phụ thuộc vào nhà lãnh đạo Hamas mới - và vào thiện chí của ông Netanyahu trong việc tuyên bố chiến thắng và đạt được thỏa thuận”, ông Panikoff nhận định.

Trong bối cảnh nhiệm kỳ tổng thống của ông Biden đang dần kết thúc và cuộc bầu cử Mỹ vào ngày 5/11 đang đến gần, Tổng thống Mỹ có thể gặp khó khăn trong việc khiến ông Netanyahu thực sự lắng nghe ý kiến của mình.

Tổng thống Mỹ Joe Biden (trái) gặp Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Tel Aviv hồi tháng 10 năm ngoái. Ảnh: Reuters

Mặc dù chính quyền Biden tuần này đã nói với Israel rằng họ phải cải thiện tình hình nhân đạo ở Gaza, nếu không sẽ phải đối mặt với các hạn chế tiềm tàng đối với viện trợ quân sự của Mỹ, nhưng vẫn chưa rõ Washington đã chuẩn bị hành động như thế nào trước cảnh báo này.

Một số nhà phân tích cho rằng, Thủ tướng Israel Netanyahu có thể muốn chờ đến khi nhiệm kỳ của Tổng thống Biden kết thúc vào tháng 1/2025 và thử vận may với tổng thống Mỹ tiếp theo, cho dù là ứng cử viên đảng Dân chủ, Phó Tổng thống Kamala Harris hay đối thủ đảng Cộng hòa Donald Trump, người mà nhà lãnh đạo Israel có mối quan hệ chặt chẽ.

Nhà Trắng đã không trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận về những thách thức mà ông Biden đang phải đối mặt.

Ông Jon Alterman, cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ hiện làm việc tại Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế ở Washington, bày tỏ bi quan rằng ông Netanyahu sẽ phản ứng trước áp lực mới từ Tổng thống Biden nhằm nối lại các cuộc đàm phán về Gaza do Ai Cập và Qatar làm trung gian.

“Netanyahu giống như một tay cờ bạc và trong tâm trí ông ấy, tất cả những rủi ro lớn mà ông ấy đã chấp nhận trong 6 tháng qua, mà mọi người cho là điên rồ, đã được đền đáp, và ngoạn mục nhất là việc hạ sát Yahya Sinwar”, ông Alterman nói.

Nhu cầu thay đổi

Chính quyền Biden từ lâu đã đổ lỗi cho ông Sinwar, nhà tư tưởng chính trị và chiến lược hàng đầu của Hamas, là trở ngại chính đối với lệnh ngừng bắn và trao đổi con tin do nhóm này bắt giữ để đổi lấy tù nhân Palestine đang bị giam giữ trong các nhà tù của Israel.

Nhưng ngay cả khi họ nhắc đến việc ông Sinwar từ chối thỏa hiệp, một số quan chức Mỹ cũng đã chỉ trích ông Netanyahu vì thái độ ngoan cố và thay đổi yêu cầu khi nhà lãnh đạo Israel tìm cách xoa dịu các thành viên cực hữu trong liên minh cầm quyền của mình.

Về phần mình, ông Netanyahu đã ngay lập tức tuyên bố rằng, họ đã “giải quyết xong vấn đề” với thủ lĩnh Hamas sau khi hạ sát ông Sinwar, nhưng cũng đồng thời nhấn mạnh rằng cuộc chiến ở Gaza vẫn chưa kết thúc và Israel sẽ tiếp tục chiến đấu cho đến khi các con tin được trả tự do.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phát biểu sau khi quân đội nước này xác nhận đã hạ sát thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar, ngày 18/10/2024.

Trong một tuyên bố được đưa ra một thời gian ngắn sau đó, Tổng thống Mỹ Joe Biden khẳng định, ông ủng hộ quyền của Israel trong việc loại bỏ quyền lãnh đạo Hamas nhưng sẽ thảo luận với Thủ tướng Netanyahu về một con đường “để chấm dứt cuộc chiến này một lần và mãi mãi”.

Sự tương phản giữa lời nói của ông Biden và ông Netanyahu phản ánh một số khác biệt giữa họ, khi nhà lãnh đạo Israel quyết tâm theo đuổi cuộc chiến ở Gaza và có thể báo trước những căng thẳng hơn nữa.

Ông Sinwar được bổ nhiệm làm lãnh đạo Hamas sau khi thủ lĩnh chính trị Ismail Haniyeh bị hạ sát tại Tehran vào tháng 7. Trong khi một số nhà phân tích cho rằng cái chết của ông Sinwar có thể tạo vỏ bọc chính trị để Thủ tướng Israel Netanyahu đàm phán linh hoạt hơn, thì bất kỳ động thái nào nhằm đạt được thỏa thuận với Hamas có khả năng sẽ phải đối mặt với sự phản đối dữ dội từ các thành viên nội các cực hữu vốn đã phản đối các điều khoản được đề xuất trước đó cho một thỏa thuận.

Ngoài ra, triển vọng Tổng thống Mỹ Biden có thể tiếp thêm sinh lực cho các nỗ lực hòa bình ở Gaza trong tương lai còn phụ thuộc vào người sẽ thay thế thủ lĩnh Hamas Sinwar.

“Trên thực tế, cách thực hiện lệnh ngừng bắn hoặc đạt được lệnh ngừng bắn khi các cấu trúc chỉ huy và kiểm soát của Hamas đang hỗn loạn thực sự là một thách thức”, ông Brian Katulis, thành viên cấp cao tại nhóm nghiên cứu Viện Trung Đông ở Washington cho biết.

Trong khi đó, một số nhà phân tích cho rằng, theo quan điểm của Israel, bây giờ có thể là lúc để tấn công Hamas mạnh hơn thay vì lùi bước, và điều đó đang làm dấy lên viễn cảnh về một cuộc xung đột tiếp tục leo thang.

“Với việc Israel vẫn còn khả năng trả thù Iran và tên lửa của lực lượng ủy nhiệm của Iran vẫn bắn vào Tel Aviv, Thủ tướng Israel Netanyahu sẽ khó có thể xoay trục sang hòa bình”, Laura Blumenfeld, một nhà phân tích Trung Đông tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Nâng cao Johns Hopkins ở Washington nhận định.

Minh Thúy