Tháo gỡ vướng mắc đất đai cần nhìn từ thực tiễn

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Quảng đóng góp ý kiến tại tổ.

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Quảng thống nhất rất cao về sự cần thiết phải sửa đổi quy định về đất đai để đáp ứng các yêu cầu về phát triển kinh tế-xã hội hiện nay, một số quy định có thể đã không còn phù hợp, đặc biệt, Luật Đất đai là một luật hết sức khó và phức tạp.

Nên ủy quyền quyết định các trường hợp phải thu hồi đất

Góp ý vào một số quy định cụ thể, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao cho rằng, Nghị quyết nên giao thẩm quyền quyết định đối với các trường hợp phải thu hồi đất cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

“Đây cũng là một hình thức ủy quyền của Quốc hội cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định, như vậy sẽ linh hoạt hơn, tránh trường hợp thời gian tới sẽ lại phát sinh thêm các trường hợp thu hồi đất khác mà hiện tại chưa lường được, khi chúng ta luôn luôn là người đi sau với thực tiễn”, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao nói.

Cũng theo Chánh án, trước đây, theo Điều 79 Luật Đất đai quy định 31 trường hợp thu hồi đất, hiện bổ sung thêm bốn trường hợp là có 35 trường hợp thu hồi đất. Tuy nhiên, với yêu cầu phát triển hiện nay, thực tế sẽ phát sinh những trường hợp thu hồi đất nằm ngoài 35 trường hợp nêu trên mà chúng ta không lường trước được.

Với quy định “đối với dự án khác nếu được trên 75% người sử dụng đất đồng ý thu hồi đất trước khi phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư” thì được thu hồi đất, ông Quảng cho rằng, người dân bị thu hồi đất bao giờ cũng phải biết được phương án bồi thường của nhà nước như thế nào, lúc đó họ mới đồng ý hay không đồng ý.

Chánh án kiến nghị cơ quan chủ trì soạn thảo xem xét lại một số nội dung để bảo đảm tính khả thi.

Ai có thẩm quyền thu hồi đất thì có thẩm quyền quyết định việc tạm cư

Với quy định về thẩm quyền thu hồi đất, Chánh án cho rằng dự thảo Nghị quyết không thống nhất. Cụ thể, dự thảo quy định Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định việc bố trí tạm cư, thời gian và kinh phí tạm cư đối với trường hợp quyết định thu hồi đất trước khi hoàn thành bố trí tái định cư. Trong khi đó, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã quyết định việc thu hồi đất theo tiến độ của dự án đầu tư hoặc theo tiến độ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

“Tôi cho rằng, phải giao thẩm quyền cho Ủy ban nhân dân cấp xã quyết định việc ông A hay bà B được tạm cư, thời gian tạm cư và kinh phí tạm cư thì mới gắn với việc bảo đảm thu hồi đất. Còn bây giờ nếu một người bên trên quyết định việc thu hồi đất, còn một người bên dưới phải thực thi một việc rất khó là thu hồi đất thì sẽ xảy ra tình trạng đùn đẩy, né tránh trách nhiệm”,ông Nguyễn Văn Quảng nói.

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Quảng.

Từ phân tích trên, ông Nguyễn Văn Quảng đề nghị để bảo đảm tính đồng bộ nên quy định rõ ai là người quyết định việc thu hồi đất, người đó có thẩm quyền quyết định việc tạm cư. Tuy nhiên, với năng lực của cấp xã hiện nay, để bảo đảm tính linh hoạt và khả thi ở trong thực tiễn, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đề nghị: giai đoạn trước mắt, giao cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, sau đó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ phân cấp xuống cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã quyết định.

Không để tình trạng thổi giá như hiện nay

Dự thảo Nghị quyết quy định trường hợp bồi thường bằng đất mà khu đất không có bảng giá đất (nói cách khác là chưa quy định bảng giá đất) thì Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã căn cứ vào giá đất trong bảng giá đất tại vị trí tương tự để quyết định giá đất bồi thường bằng đất tại chỗ trong phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư.

“Về mặt lý thuyết nghe có vẻ rất là hay, nhưng tôi tin rằng trên thực tế rất khó thực hiện”, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao nói và chỉ ra ba điểm khó. Thứ nhất, lý giải khái niệm thế nào là tương tự? Ở đây, khái niệm tương tự không bao giờ xác định được và sẽ gây ra tranh cãi. Thứ hai, trong cùng một xã, để tìm được một khu đất tương tự có bảng giá đất không phải việc dễ. Thứ ba, một dự án có thể nằm ở nhiều xã, phường, Chủ tịch xã phải tìm được một vị trí tương tự, tương tự ở đây được hiểu phải trong phạm vi ở xã đó, không thể sang xã khác.

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đề nghị, nên giao cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định việc áp mức giá, trên cơ sở ý kiến của Hội đồng nhân dân, như vậy mới bảo đảm chặt chẽ, khả thi.

Về căn cứ xác định giá đất, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao cho rằng: "đây là vấn đề rất lớn và có sự thay đổi căn bản về quan điểm. Trước đây, chúng ta đưa ra ba, bốn phương pháp xác định giá đất và hiện gặp rất nhiều vướng mắc. Lần này, chúng ta đi đến quan điểm thống nhất, căn cứ xác định giá đất khi bồi thường, hỗ trợ tái định cư sẽ lấy bảng giá đất nhân với hệ số. Quy định theo hướng này, chúng ta sẽ kiểm soát được giá, không để tình trạng thổi giá như hiện nay".

“Chúng ta mà tiếp cận theo cách giá đất phải phù hợp với thị trường, giá đất chỉ có đẩy lên thôi, làm gì có chuyện thị trường giữ hoặc giảm giá xuống”, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao bày tỏ lo ngại đồng thời đề nghị phải có hướng dẫn cụ thể cho các địa phương với những dự án chuyển tiếp khi nghị quyết này được Quốc hội thông qua và có hiệu lực.

Lấy thí dụ trong cùng một dự án, một số trường hợp đã được xác định giá bồi thường theo phương pháp cũ nhưng khi nghị quyết này có hiệu lực, câu chuyện đặt ra là khi áp dụng bảng giá đất, giá bồi thường chắc chắn sẽ thấp hơn, vậy sẽ phải giải quyết như thế nào để bảo đảm sự công bằng một cách tương đối giữa những người bị thu hồi đất trong cùng một dự án. Ông Quảng cho rằng, Nghị quyết cần giao cho Chính phủ có hướng dẫn chặt chẽ và bảo đảm tính công bằng, tránh việc khiếu kiện.

HƯƠNG NGUYÊN