Tháo gỡ khó khăn, thực hiện có hiệu quả nội dung trợ giúp pháp lý trong Chương trình mục tiêu quốc gia

Đ/c Tô Thị Thu Hà, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (PBGD&TGPL)

Đồng chí Tô Thị Thu Hà, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (PBGD&TGPL), Bộ Tư pháp chủ trì hội nghị. Đây là dịp để đánh giá những kết quả đạt được, chỉ ra những hạn chế và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác trợ giúp pháp lý (TGPL), góp phần hiện thực hóa mục tiêu “không để ai bị bỏ lại phía sau”.

Nhận thức của người dân về quyền được TGPL ngày càng cao

Phát biểu khai mạc Hội nghị, đồng chí Tô Thị Thu Hà nhấn mạnh, thời gian qua, TGPL đã được quy định trong các Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS, miền núi và xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025. Việc này khẳng định vị trí, vai trò của TGPL trong hệ thống chính sách an sinh xã hội, đồng thời giúp người nghèo, người DTTS và các đối tượng yếu thế trong xã hội được tiếp cận dịch vụ pháp lý miễn phí khi gặp tranh chấp, vướng mắc pháp luật. Nhiều vụ việc TGPL thành công đã mang lại kết quả tích cực, bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho người được TGPL. Năm 2025 là “năm về đích” của giai đoạn thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, đồng thời là “năm bản lề” cho việc thiết kế giai đoạn tiếp theo. Vì vậy, Cục PBGD&TGPL tổ chức hội nghị nhằm đánh giá kết quả, tháo gỡ khó khăn cho địa phương, đồng thời đề xuất định hướng giai đoạn 2026-2031.

Đồng chí Tô Thị Thu Hà Hà cũng nhấn mạnh: Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Bộ Chính trị về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới đã chỉ rõ “Nâng cao vai trò, tính chuyên nghiệp và chất lượng trợ giúp pháp lý, nhất là trong hoạt động tố tụng tư pháp; hiện đại hóa, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hệ thống trợ giúp pháp lý; mở rộng đối tượng được trợ giúp pháp lý phù hợp với điều kiện của đất nước”. Bên cạnh đó, Thông báo Kết luận số 108/TB-VPTW ngày 18/11/2024 của Tổng Bí thư Tô Lâm làm việc với Ban Cán sự đảng Bộ Tư pháp đã khẳng định “phát huy vai trò của trợ giúp pháp lý trong thực hiện các chính sách an sinh xã hội . Đặc biệt, tại Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới đã xác định: “Thúc đẩy phát triển mạnh mẽ hệ thống dịch vụ pháp lý, hỗ trợ pháp lý, trợ giúp pháp lý… để người dân và doanh nghiệp dễ tiếp cận pháp luật, quản trị rủi ro pháp lý”. Với tinh thần đó, hội nghị kỳ vọng sẽ ghi nhận nhiều ý kiến để hoàn thiện nội dung TGPL trong các chương trình quốc gia, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và đúng định hướng chỉ đạo của Đảng.

Bà Lê Thị Thúy, Giám đốc Trung tâm thông tin pháp luật và hỗ trợ, trợ giúp pháp lý (Cục PBGD&TGPL)

Phát biểu tham luận tại Hội nghị, bà Lê Thị Thúy, Giám đốc Trung tâm thông tin pháp luật và hỗ trợ, trợ giúp pháp lý (Cục PBGD&TGPL) đã có báo cáo về kết quả thực hiện nội dung về TGPL trong chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS, miền núi và xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025. Theo đó, nội dung TGPL trong các Chương trình đã được triển khai đồng bộ từ trung ương xuống địa phương, qua đó nhận thức của người dân về quyền được TGPL ngày càng được nâng cao. Nhiều người đã chủ động tìm đến các Trung tâm TGPL để được hỗ trợ khi có vướng mắc pháp luật. Số vụ việc TGPL tham gia tố tụng liên tục tăng qua các năm: 37.419 vụ (2022), 47.089 vụ (2023) và 56.034 vụ (2024). Riêng năm 2024, cả nước thực hiện 63.361 vụ việc, trong đó thụ lý mới 39.641, đã kết thúc 37.343 vụ, tăng 13% so với 2023; số vụ việc tham gia tố tụng hoàn thành đạt 30.538, tăng 19%. Đây là mức cao nhất từ trước đến nay, góp phần bảo vệ kịp thời quyền con người, quyền công dân và công bằng trong xét xử.

Tuy vậy, một số địa phương có địa bàn rộng, nhất là ở khu vực dân cư sinh sống không tập trung, giao thông đi lại khó khăn ảnh hưởng rất nhiều đến hiệu quả công tác truyền thông về TGPL, trình độ dân trí ở một số nơi chưa đồng đều; nguồn vốn sự nghiệp nguồn ngân sách nhà nước được phân bổ hàng năm cho một số Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước để triển khai các hoạt động trợ giúp pháp lý trong Chương trình chưa tương xứng với nhiệm vụ được giao... Trên cơ sở thực tiễn đó, Cục PBGDPL&TGPL đã và sẽ tiếp tục phối hợp với các cơ quan liên quan, trình Lãnh đạo Bộ đề xuất các nội dung triển khai nội dung TGPL thực hiện Chương trình giai đoạn tiếp theo, theo hướng tập trung nội dung đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, xác định quy định cụ thể, rõ ràng, dễ hiểu, dễ áp dụng thực hiện, hiệu quả cao.

*Đại diện một số Trung tâm trợ giúp pháp lý trình bày tham luận tại hội nghị

Hoàn thiện thể chế, nâng cao vị thế của trợ giúp viên pháp lý

Tại hội nghị, đại diện Trung tâm TGPL Nhà nước các tỉnh như Cà Mau, Gia Lai, Lâm Đồng, Thái Nguyên đã trình bày tham luận về thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả triển khai nội dung TGPL trong Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 và Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS, miền núi giai đoạn 2021-2025. Các báo cáo không chỉ đánh giá thực trạng, mà còn đưa ra nhiều đề xuất, định hướng giai đoạn tới, kiến nghị giải pháp phát triển công tác TGPL.

*Các đại biểu trao đổi tại hội nghị

Từ kinh nghiệm thực tiễn triển khai tại các địa phương, hội nghị đã ghi nhận nhiều điểm sáng trong công tác tổ chức TGPL trên địa bàn của các tỉnh như: chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường truyền thông đến vùng sâu, vùng xa.

Tuy vậy, công tác TGPL vẫn còn tồn tại một số hạn chế: tỷ lệ vụ việc tham gia tố tụng còn thấp so với tổng số vụ án xét xử; chất lượng chưa đồng đều do một số trợ giúp viên còn thiếu kinh nghiệm với vụ việc phức tạp; kinh phí hạn chế, cấp chậm hoặc chưa đáp ứng nhu cầu; cơ chế phối hợp ở một số nơi còn thiếu đồng bộ, chính quyền cấp xã chưa quan tâm đúng mức; ngoài ra, khó khăn về địa lý, giao thông và trình độ dân trí không đồng đều cũng ảnh hưởng đến hiệu quả truyền thông và khả năng tiếp cận dịch vụ TGPL.

Để khắc phục, các đại biểu đề xuất: hoàn thiện thể chế, sửa đổi bổ sung quy định pháp luật để nâng cao vị thế của trợ giúp viên pháp lý, tạo cơ chế chuyển đổi thuận lợi sang luật sư, đồng thời quy định việc giải thích TGPL là thủ tục bắt buộc trong tố tụng; đa dạng hóa phương thức truyền thông, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số và khai thác hiệu quả kênh truyền thông trực tuyến; tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, ban ngành, đặc biệt là cơ quan tiến hành tố tụng và chính quyền cơ sở; quan tâm hơn tới bố trí kinh phí, nhân lực cho các Trung tâm TGPL. Hội nghị cũng ghi nhận một số ý kiến của đại diện Ủy ban nhân dân, các tổ chức đoàn thể, người có uy tín tại thôn, bản của một số xã trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng.

Các đại biểu đều nhận định, công tác TGPL không chỉ là hoạt động hỗ trợ pháp lý đơn thuần, mà còn là công cụ quan trọng để bảo đảm công bằng xã hội. Với sự vào cuộc đồng bộ của hệ thống chính trị và sự đồng hành của toàn xã hội, công tác TGPL sẽ tiếp tục phát triển bền vững, góp phần thực hiện thành công mục tiêu xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi.

Kết luận Hội nghị, đồng chí Tô Thị Thu Hà đánh giá cao những kết quả đạt được của các địa phương trong thời gian qua; đồng thời ghi nhận những ý kiến kiến nghị, đề xuất của đại biểu tại hội nghị và khẳng định thông tin kết quả của Hội nghị này là nguồn dữ liệu quan trọng, Cục PB&TG sẽ nghiên cứu, tổng hợp đầy đủ và báo cáo các cấp có thẩm quyền để đề xuất các giải pháp cụ thể giúp việc triển khai các hoạt động TGPL trong các Chương trình mục tiêu quốc gia thời gian tới sẽ đạt chất lượng, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới.

Đỗ Văn Tuyến