Tháo gỡ điểm nghẽn để kinh tế tư nhân bứt phá

Khu vực kinh tế tư nhân đang phát triển mạnh mẽ, đóng góp lớn cho sự phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Ảnh minh họa: S.T

Kinh tế tư nhân: Động lực phát triển kinh tế đất nước

Phân tích về sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân và những đóng góp của khu vực này đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, tại Tọa đàm đối thoại chính sách “Các giải pháp đột phá tháo gỡ các điểm nghẽn phát triển cho khu vực kinh tế tư nhân”, GS,TS. Ngô Thắng Lợi - Đại học Kinh tế Quốc dân - cho biết, trong thời gian qua, kinh tế tư nhân đã có sự phát triển vượt trội về quy mô các yếu tố nguồn lực và tăng trưởng doanh thu.

Xét về quy mô nền kinh tế theo sự gia tăng nguồn lực, khu vực kinh tế tư nhân có tốc độ tăng trưởng vượt trội so với các khu vực kinh tế khác trong giai đoạn 2011-2023. Cụ thể, số lượng doanh nghiệp (DN) tăng trưởng bình quân hàng năm đạt 14,7%, từ năm 2011 đến 2023 tăng 2,5 lần. Quy mô vốn đầu tư tăng trưởng bình quân 25,3%/năm, tăng 4 lần trong cùng kỳ. Lực lượng lao động tăng trưởng bình quân 8%/năm, tăng 1,5 lần từ năm 2011 đến 2023.

Trong khi đó, các con số tương ứng trung bình của cả nước chỉ là: 10%; 21,9% và 5,1%. Một số yếu tố như tốc độ tăng vốn đầu tư và số lượng DN, còn cao hơn cả mức các DN có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đạt được (tương ứng của khu vực DN FDI là 20% và 12,3%).

Tương ứng với sự gia tăng quy mô các yếu tố nguồn lực thì doanh thu thuần của khu vực kinh tế tư nhân cũng có sự tăng trưởng cao hơn so với các khu vực khác. Bình quân giai đoạn 2011-2021, tốc độ tăng trưởng doanh thu của các DN khu vực tư nhân đạt 13,5%/năm, cao hơn nhiều so với DN nhà nước (chỉ đạt 6,1% bình quân hàng năm) và gần bằng với khu vực DN FDI.

Với tốc độ tăng trưởng quy mô nguồn lực và DN nhanh, khu vực kinh tế tư nhân đã thể hiện rõ nét vai trò là động lực tăng trưởng và thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

Cụ thể, đến năm 2024, khu vực tư nhân đã chiếm 53,4% tổng vốn đầu tư xã hội, 82,07% tổng lao động trong nền kinh tế, đóng góp 38,6 % tổng lợi nhuận trước thuế và 51% tổng thu nhập tạo ra cho người lao động trong khu vực DN. Nổi bật, khu vực kinh tế tư nhân đã đóng góp 43% tổng GDP và chiếm tới 57% vào mức tăng trưởng GDP năm 2024 - mức đóng góp lớn nhất trong các thành phần kinh tế. Bình quân giai đoạn 2011-2024, khu vực này đạt tốc độ tăng trưởng 6,3%/năm, cao hơn mức bình quân chung toàn nền kinh tế (5,48%/năm).

Một điểm sáng nữa đáng chú ý trong sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân đó là hệ thống các tập đoàn và DN quy mô lớn đang đóng vai trò dẫn dắt sự phát triển trên một số lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế.

Trong giai đoạn từ năm 2011-2023, số lượng DN tư nhân quy mô lớn và đạt hiệu quả kinh doanh cao có sự gia tăng đáng kể, một số DN phát triển đạt tầm khu vực và thế giới, góp phần nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế. Tính đến năm 2023, trong nội bộ khu vực kinh tế tư nhân, có 500 DN lớn nhất chỉ chiếm 0,075% số lượng DN, nhưng đã đóng góp 12% lao động, chiếm 28% tổng tài sản và đóng góp 18,4% doanh thu của các DN tư nhân trên cả nước…

“Những con số trên khẳng định vững chắc vai trò trung tâm và tiềm năng to lớn của khu vực kinh tế tư nhân, đồng thời đặt nền tảng cho việc nâng tầm vị trí của khu vực này thành động lực chính trong thực hiện mục tiêu tăng trưởng nhanh, bền vững của Việt Nam trong thời gian tới” - GS,TS. Ngô Thắng Lợi nói.

Quang cảnh Tọa đàm đối thoại chính sách “Các giải pháp đột phá tháo gỡ các điểm nghẽn phát triển cho khu vực kinh tế tư nhân”, do Đại học Kinh tế Quốc dân tổ chức ngày 15/8. Ảnh: D.T

Giải pháp tháo gỡ rào cản cho kinh tế tư nhân

Bên cạnh những kết quả tích cực, theo TS. Trần Văn Thế - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Đầu tư và phát triển InDel, nhìn từ thực tiễn, khu vực kinh tế tư nhân vẫn còn nhiều hạn chế, trong đó một phần xuất phát từ chính bản thân DN và do những rào cản bên ngoài đến từ môi trường kinh doanh.

Những hạn chế nội tại chủ yếu đang cản trở sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân được ông Thế chỉ ra là phần lớn DN tư nhân có vốn mỏng, lao động ít, sức cạnh tranh yếu và phụ thuộc nhiều vào tín dụng ngân hàng nhưng lại khó tiếp cận vốn do thiếu tài sản đảm bảo và thông tin tài chính minh bạch.

Bên cạnh đó, trình độ quản trị và năng lực công nghệ của DN còn thấp. Nhiều DN vẫn thiếu chiến lược dài hạn và khả năng quản trị rủi ro. Việc đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D), chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo còn rất khiêm tốn, khiến DN có nguy cơ tụt hậu trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu và chuyển đổi công nghệ diễn ra nhanh chóng.

Mặt khác, DN còn thiếu sự liên kết và hội nhập chuỗi giá trị. Tình trạng “mạnh ai nấy làm” khiến DN tư nhân khó hình thành mạng lưới hợp tác và chuỗi cung ứng vững mạnh. Khả năng kết nối với DN FDI cũng hạn chế, trong khi tỷ lệ tham gia chuỗi giá trị toàn cầu chỉ khoảng 18%, chủ yếu là DN lớn.

Ngoài ra, chất lượng nguồn nhân lực của DN cũng chưa đáp ứng yêu cầu phát triển. Sự thiếu hụt lao động kỹ năng cao và đội ngũ quản lý chuyên nghiệp là điểm yếu lớn của các DN, trong khi công tác đào tạo tại chỗ chưa được chú trọng. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất lao động và khả năng tiếp nhận công nghệ mới của DN.

Bên cạnh những hạn chế xuất phát từ nội tại DN, theo GS,TS. Nguyễn Thành Hiếu - Phó Giám đốc Đại học Kinh tế Quốc dân, các yếu tố từ môi trường thể chế, chính sách cũng tạo ra những rào cản khách quan, ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực phát triển và sức cạnh tranh của khu vực kinh tế này. Đó là sự nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của kinh tế tư nhân trong thời gian trước đây; cơ chế, chính sách còn thiếu công bằng và bao trùm; chưa có mô hình liên kết hiệu quả giữa các bộ phận cấu thành trong khu vực kinh tế tư nhân...

“Những tồn tại này cần được nhận diện rõ và tháo gỡ kịp thời bằng các giải pháp đột phá để tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân phát triển thực chất, vững mạnh và đóng góp xứng đáng vào quá trình tăng trưởng kinh tế của đất nước trong giai đoạn mới” - ông Hiếu nhấn mạnh.

Theo đó, đưa kiến nghị chính sách, các chuyên gia cho rằng, trước hết, Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện thể chế theo hướng đồng bộ, minh bạch và ổn định, đặc biệt là trong các lĩnh vực DN tư nhân đang gặp nhiều vướng mắc như đầu tư, đất đai, tín dụng và hợp tác công - tư. Nhà nước cần mở rộng không gian phát triển cho DN tư nhân trong các lĩnh vực trước đây vốn là “sân chơi” của khu vực DN nhà nước. Đồng thời, cải cách thủ tục hành chính cần được đẩy mạnh hơn nữa và thực hiện thực chất hơn, giúp DN tiết kiệm thời gian và chi phí tuân thủ.

Bên cạnh đó, Chính phủ cần cải thiện khả năng tiếp cận các nguồn lực cho DN tư nhân, đặc biệt là vốn, đất đai, thông qua các biện pháp như tăng tỷ trọng tín dụng cho DN nhỏ và vừa, hỗ trợ lãi suất cho các dự án chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo; đồng thời cải cách thủ tục thuê đất, mở rộng quỹ đất công nghiệp...

Đặc biệt, để khắc phục tình trạng manh mún, đứt gãy trong sản xuất, rất cần thúc đẩy mạnh mẽ các mô hình liên kết DN - từ cụm ngành đến chuỗi cung ứng nội địa. Nhà nước nên hỗ trợ tài chính cho các sáng kiến liên kết, ưu đãi thuế cho DN lớn dẫn dắt DN nhỏ và vừa, đồng thời tạo điều kiện để DN tư nhân tham gia vào các dự án đầu tư công và chuỗi cung ứng công nghiệp quốc gia.

Bên cạnh sự đồng hành, hỗ trợ của Chính phủ, bản thân các DN tư nhân cũng phải nhận thức đầy đủ quyền lợi, nghĩa vụ, trách nhiệm của mình trong sự nghiệp phát triển đất nước, từ đó chủ động nâng cao năng lực quản trị, xây dựng văn hóa DN, đẩy mạnh chuyển đổi số và hợp tác liên kết.../.

TUẤN MINH