Thành tựu 10 năm thực hiện Luật Phòng chống tác hại thuốc lá

Chúng ta đều biết rằng thuốc lá là kẻ giết người thầm lặng khi mỗi 6 giây trôi qua, thuốc lá lại cướp đi mạng sống của một con người. Tổn thất về kinh tế do thuốc lá gây ra trên toàn thế giới lên tới 1.400 tỷ USD.

TS.Angela Pratt, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam.

Thuốc lá đang gây ra những hiểm họa khôn lường nếu chúng ta không chung sức hành động ngay từ hôm nay. Và với quyết tâm dành quyền ưu tiên cho bảo vệ sức khỏe cộng đồng, ngày 18/6/2012, Quốc hội đã thông qua Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, Luật có hiệu lực từ ngày 1/5/2013.

Bộ Y tế là cơ quan được Quốc hội và Chính phủ giao làm đầu mối phối hợp với các bộ, ban ngành, các tổ chức chính trị xã hội và các tỉnh, thành phố tổ chức phòng chống tác hại thuốc lá.

Đến nay, Luật Phòng chống tác hại thuốc lá đã thực hiện được 10 năm, để đánh giá tình hình thực hiện Luật, những kết quả đạt được, những khó khăn thuận lợi trong quá trình thực hiện Luật, Bộ Y tế đã phối hợp với các bộ, ngành, các tỉnh, thành phố xây dựng báo cáo đánh giá, tổng kết 10 năm thực hiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Sau 10 năm thực hiện Luật Phòng chống tác hại thuốc lá thuốc lá, theo Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan, công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận như hệ thống các văn bản hướng dẫn thực hiện Luật ban hành kịp thời, đẩy đủ, bảo đảm tính hợp pháp, thống nhất và đồng bộ đã tạo điều kiện thuận lợi cho công tác Phòng chống tác hại thuốc lá.

Mạng lưới về phòng chống tác hại thuốc lá thuốc lá được thành lập và duy trì trên toàn quốc. Công tác truyền thông về tác hại của thuốc lá và xây dựng môi trường không khói thuốc được các bộ, ngành, tổ chức đoàn thể, các tỉnh, thành phố triển khai trên toàn quốc.

Hoạt động tổ chức cai nghiện thuốc lá được duy trì và đẩy mạnh. Công tác thanh tra, kiểm tra đã có nhiều chuyển biến tích cực.

Đặc biệt, tỷ lệ sử dụng thuốc lá đã giảm ở cả người trưởng thành và trong thanh thiếu niên, bảo đảm tính bền vững cho công tác phòng chống tác hại thuốc lá của thuốc lá.

Báo cáo tổng kết 10 năm thực hiện Luật cũng đã cho thấy bên cạnh những thành công bước đầu, công tác phòng chống tác hại thuốc lá vẫn còn những khó khăn, tồn tại.

Mặc dù hầu hết các cấp chính quyền, các cơ quan, đơn vị có trách nhiệm triển khai Luật đã thành lập được Ban chỉ đạo, đã có phân công, phân nhiệm trách nhiệm tổ chức thực hiện.

Tuy nhiên, hoạt động của Ban chỉ đạo về Phòng chống tác hại thuốc lá tại nhiều tỉnh, thành phố và cơ quan đơn vị còn mang tính hình thức, chưa đi vào thực chất, chưa phát huy được vai trò của Ban chỉ đạo.

Việc phối hợp liên ngành trong công tác Phòng chống tác hại thuốc lá tại nhiều tỉnh, thành phố còn yếu, hoạt động chủ yếu do Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá và Sở Y tế, Trung tâm kiểm soát bệnh tật đề xuất và tổ chức thực hiện. Vì vậy, chưa phát huy được vai trò và trách nhiệm của các sở, ban ngành khác tham gia vào công tác Phòng chống tác hại thuốc lá.

Công tác kiểm tra, thanh tra và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực Phòng chống tác hại thuốc lá chưa được thực hiện thường xuyên và quyết liệt tại các cấp.

Tỷ lệ hút thuốc đã giảm nhưng Việt Nam vẫn còn nằm trong nhóm các nước có số người hút thuốc lá cao trên thế giới, với 38,9% nam giới trên 15 tuổi tại Việt Nam hút thuốc. Tình trạng phơi nhiễm với khói thuốc còn khá phổ biến tại các nhà hàng, quán ba và một số nơi tập trung đông người.

Thuế thuốc lá của Việt Nam còn rất thấp, gần thấp nhất trong khu vực ASEAN, giá các sản phẩm thuốc lá rẻ trong khi thu nhập bình quân đầu người tăng; Các sản phẩm thuốc lá được bày bán khắp nơi, tạo điều kiện dễ dàng cho người dân tiếp cận với các sản phẩm thuốc lá, đặc biệt là lứa tuổi thanh thiếu niên.

Bên cạnh đó, trong những năm gần đây xuất hiện các sản phẩm được gọi là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisa. Với các chiêu thức quảnq cáo qua các kênh trên mạng xã hội, do đó việc sử dụng thuốc lá điện tử đang tăng nhanh đặc biệt trong lứa tuổi học sinh.

Những khó khăn này ảnh hưởng lớn tới các nỗ lực phòng, chống tác hại của thuốc lá của chúng ta và là những nguyên nhân quan trọng dẫn đến nguy cơ làm cho tỷ lệ hút thuốc gia tăng trở lại, nếu chúng ta không tiếp tục có các biện pháp quyết liệt và kịp thời.

Để góp phần thực hiện các cam kết của Việt Nam khi tham gia Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá và cam kết về phát triển bền vững đến năm 2030, Bộ Y tế kêu gọi các bộ, ngành, UBND các tỉnh, thành phố tiếp tục quan tâm, chỉ đạo và tăng cường hơn nữa việc thực thi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, thực hiện một cách đồng bộ các giải pháp về phòng chống tác hại thuốc lá.

Chẳng hạn, thường xuyên truyền thông thay đổi nhận thức, hành vi của cộng đồng đối với việc sử dụng thuốc lá; thực hiện tốt việc xây dựng môi trường không khói thuốc lá;

Tiếp tục ủng hộ việc tăng thuế và giá các sản phẩm thuốc lá… để bảo vệ sức khỏe cho chính bản thân mình, cho gia đình và cho cộng đồng.

Đề nghị các bộ, ngành và UBND các cấp tiếp tục quan tâm và đẩy mạnh công tác kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm đối với các hành vi vi phạm trong lĩnh vực phòng chống tác hại thuốc lá.

Đề nghị Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá tiếp tục phát huy hiệu quả trong việc hỗ trợ cho các bộ, ngành, các cơ quan, đơn vị và các tỉnh, thành phố thực tốt Luật Phòng chống tác hại thuốc lá;

Đề nghị Chính phủ, Quốc hội tiếp tục quan tâm, chỉ đạo và sớm ban hành Nghị quyết cấm các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá mới khác để giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá.

Các đại biểu tham dự Hội nghị tổng kết 10 năm Luật Phòng chống tác hại thuốc lá.

Ngày 12/12, Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá, Bộ Y tế tổ chức Hội nghị tổng kết 10 năm Luật Phòng chống tác hại thuốc lá. Tại sự kiện, PGS.TS. Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá, cho biết thêm, tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới trưởng thành nước ta sau 10 năm đã giảm từ hơn 54% xuống còn gần 39%. Tỷ lệ hút thuốc lá trong thanh thiếu niên cũng giảm đáng kể.

Tuy nhiên, công tác phòng chống tác hại thuốc lá vẫn còn nhiều thách thức rất lớn. Chưa ở đâu thuốc lá rẻ như ở Việt Nam, chưa ở đâu thuốc lá dễ tiếp cận như ở Việt Nam. Bên cạnh đó là sự gia tăng tỷ lệ hút thuốc lá điện tử ở phụ nữ, ở giới trẻ.

Theo ông, thuốc lá truyền thống gây chết từ từ nhưng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có thể gây hậu quả ngay lập tức, thậm chí tử vong. Vì thế, chúng ta cần nỗ lực nhiều hơn nữa để cùng nhau ngăn chặn, đẩy lùi "đại dịch" thuốc lá, trong đó có xem xét sửa đổi luật.

Về phía tổ chức quốc tế, TS. Angela Pratt, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam, chúc mừng Việt Nam đã giảm được tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở cả người lớn và thanh thiếu niên trong những năm qua. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở thanh thiếu niên giảm một nửa.

Bà cho rằng, đây là những kết quả rất đáng khích lệ, tuy nhiên, hiện nay chúng ta chưa đạt tiến bộ đủ nhanh để hiện thức hóa các mục tiêu đã đặt ra. Một trong những lý do là thuế thuốc lá rất thấp.

Các sản phẩm thuốc lá tại Việt Nam thuộc hàng rẻ nhất trên thế giới. Người trẻ dễ hút thuốc hơn, người trưởng thành khó có động lực bỏ thuốc", đại diện WHO nhấn mạnh.

Bà cũng bày tỏ quan ngại khi tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ở giới trẻ đang ở mức báo động. Tình trạng này sẽ tạo ra một thế hệ mới nghiện nicotine, đe dọa đảo ngược những thành tựu Việt Nam đã đạt được trong thời gian qua.

Vậy nên theo TS. Angela Pratt, chúng ta phải làm tất cả những gì có thể để bảo vệ người trẻ tuổi trước bất kỳ sản phẩm nào. Việc này cũng giống như đưa cho họ một liều vắc-xin khi còn trẻ để bảo vệ họ trong suốt cuộc đời.

WHO khuyến nghị Việt Nam tăng thuế thuốc lá và giá thuốc lá. Đồng thời, kêu gọi Quốc hội Việt Nam cấm thuốc lá điện tử và các sản phẩm nung nóng.

"Nạn dịch thuốc lá là một trong những mối đe dọa lớn nhất mà cộng đồng thế giới phải đối mặt. Việt Nam sẽ không phải chiến đấu một mình trong cuộc chiến này", đại diện WHO nhấn mạnh.

D.Ngân