Thành phố Lạng Sơn: Điểm sáng xã hội hóa tu bổ, tôn tạo di tích kiến trúc nghệ thuật

Thủ nhang Đền Vua Lê, xã Hoàng Đồng lau dọn đồ thờ tự tại ban thờ Vua Lê Thái Tổ (Lê Lợi)

Đình Pác Moòng, thôn Quảng Trung 1, xã Quảng Lạc là một trong những di tích kiến trúc nghệ thuật được quan tâm tôn tạo, tu bổ từ nguồn xã hội hóa. Trước đây, đình được xây dựng bằng gạch chỉ, mái lợp ngói âm dương theo kiểu chữ Nhất với diện tích 30 m2. Trải qua thời gian, đình đã bị đổ nát chỉ còn lại phần nền và móng. Những năm cuối thế kỷ XX, Nhân dân trong vùng đã đóng góp tiền của xây dựng tạm một gian nhà nhỏ với diện tích 8m2, mái lợp ngói để thờ. Năm 2021, UBND xã đã xin chủ trương từ cấp trên và kêu gọi xã hội hóa đóng góp từ Nhân dân, du khách thập phương xây mới lại toàn bộ gian chính của đình (tòa đại bái) có diện tích 112 m2 và các đồ thờ cúng khác với tổng kinh phí gần 2 tỷ đồng.

Bà Nông Thị Thùy Hương, Phó Chủ tịch UBND xã Quảng Lạc, Trưởng Ban Quản lý di tích đình Pác Moòng cho biết: Đình Pác Moòng do Nhân dân địa phương trong vùng dựng lên nhằm ghi nhớ công ơn của Vua Đinh Tiên Hoàng. Khi đình được tu bổ, tôn tạo, Nhân dân rất vui mừng, phấn khởi. Để quảng bá di tích rộng rãi, thu hút nhiều người biết đến, chúng tôi đã chỉ đạo bộ phận văn hóa – xã hội xây dựng các bài viết tuyên truyền giá trị của đình đăng tải trên trang thông tin điện tử của xã; các trưởng thôn tăng cường tuyên truyền về ý nghĩa, giá trị di tích nhằm nâng cao ý thức bảo vệ, phát huy giá trị di sản trong công đồng.

Không riêng đình Pác Moòng, năm 2025, nhờ sự quan tâm của chính quyền các cấp và Nhân dân, du khách gần xa, đền Vua Lê, thôn Hoàng Tân, xã Hoàng Đồng đã được khánh thành sau 1 năm tu bổ, tôn tạo với tổng kinh phí khoảng 4 tỷ đồng, 100% từ nguồn xã hội hóa, với các hạng mục như gian tiền tế; gian hậu cung; sân đền...

Ông Lê Văn Tạ, Thủ nhang đền Vua Lê phấn khởi: Tôi và bà con nơi đây rất vui khi ngôi đền được tu bổ khang trang, sạch đẹp. Đối với chúng tôi, đền có ý nghĩa hết sức to lớn, là nơi để Nhân dân tưởng nhớ công lao của Vua Lê Thái Tổ (Lê Lợi) và các tướng lĩnh của ông. Bộ phận thường trực di tích của chúng tôi gồm 6 người thay phiên nhau hằng ngày ra đây quét dọn, vệ sinh, đảm bảo cho di tích được trang nghiêm, sạch sẽ.

Đình Pác Moòng và đền Vua Lê chỉ là hai trong số nhiều di tích kiến trúc nghệ thuật trên địa bàn thành phố Lạng Sơn thời gian qua được quan tâm xã hội hóa tu bổ, tôn tạo. Theo số liệu thống kê, hiện thành phố Lạng Sơn có 31 di tích thuộc 4 loại hình: kiến trúc nghệ thuật; khảo cổ học; lịch sử văn hóa; danh lam thắng cảnh, trong đó có 18 di tích kiến trúc nghệ thuật. Tiêu biểu như đền Kỳ Cùng (phường Vĩnh Trại), đền Tả Phủ (phường Hoàng Văn Thụ), chùa Tiên (phường Chi Lăng), đền Cửa Tây (phường Chi Lăng)... Với sự trân trọng các giá trị truyền thống, những năm qua, UBND thành phố Lạng Sơn đã có nhiều biện pháp gìn giữ, bảo tồn, phát huy, trong đó chú trọng công tác xã hội hóa tu bổ, tôn tạo các di tích, đặc biệt là các di tích kiến trúc nghệ thuật trên địa bàn.

Bà Hoàng Minh Thảo, Phó Chủ tịch UBND thành phố Lạng Sơn cho biết: Xác định công tác tu bổ, tôn tạo di tích là việc làm cần thiết, góp phần phát triển du lịch trên địa bàn thành phố, hằng năm UBND thành phố ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn UBND cấp xã thành lập và kiện toàn ban quản lý di tích, triển khai tốt công tác quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị các di tích trên địa bàn, trong đó có di tích kiến trúc nghệ thuật; hướng dẫn quy trình đề nghị, xếp hạng; lập hồ sơ xin phép trùng tu, tôn tạo, phục hồi di tích. Đồng thời, chỉ đạo các cơ quan liên quan đẩy mạnh tuyên truyền về Luật Di sản văn hóa và công tác bảo vệ, phát huy các giá trị di tích đến Nhân dân bằng nhiều hình thức như: qua văn bản chỉ đạo, tuyên truyền miệng, trên hệ thống loa truyền thanh và thông qua các dịp lễ hội…

Theo đó, chính quyền các cấp (nơi có di tích) đã gửi thư vận động, kêu gọi Nhân dân, các nhà hảo tâm, cơ quan, doanh nghiệp trên địa bàn ủng hộ, nhờ vậy di tích xuống cấp đã và đang được xây dựng, tu bổ kịp thời. Chỉ tính riêng từ năm 2020 đến nay, UBND thành phố Lạng Sơn đã xây dựng, tôn tạo hơn 20 di tích (bao gồm cả di tích kiến trúc nghệ thuật) với tổng kinh phí trên 143 tỷ đồng, trong đó nguồn xã hội hóa gần 60 tỷ đồng. Đơn cử như: năm 2022, tôn tạo đặt một số ban thờ trong hang Thủy Cung - di tích Chùa Tiên, Giếng Tiên, phường Chi Lăng với kinh phí 2 tỷ đồng; năm 2023, 2024 tu bổ, tôn tạo di tích bia và đền Tả Phủ, phường Hoàng Văn Thụ với kinh phí gần 46 tỷ đồng...

Việc huy động nguồn lực xã hội hóa tu bổ, tôn tạo đã giúp các di tích ngày càng khang trang, sạch đẹp, thu hút lượng lớn khách du lịch đến tham quan. Nếu như năm 2020, thành phố Lạng Sơn đón trên 1,1 triệu lượt khách, doanh thu du lịch ước đạt trên 350 tỷ đồng thì năm 2024 đã đón trên 2 triệu lượt khách, doanh thu từ du lịch ước đạt trên 1.700 tỷ đồng. Trong quý I/2025, thành phố đón trên 1,5 triệu lượt khách (tăng 19,4% so với cùng kỳ 2024), doanh thu du lịch ước đạt trên 1.800 tỷ đồng, trong đó phần lớn là đóng góp từ hoạt động tại các di tích kiến trúc nghệ thuật.

Ông Phan Văn Hòa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đánh giá: Là một trong những địa bàn sở hữu nhiều di tích tiêu biểu của tỉnh, những năm qua, thành phố Lạng Sơn đã quan tâm thực hiện tốt công tác bảo tồn, phát huy giá trị di tích, đặc biệt là vận động xã hội hóa tu bổ, tôn tạo di tích kiến trúc nghệ thuật. Việc xã hội hóa được thành phố thực hiện thường xuyên, liên tục với số lượng kinh phí khá lớn qua các năm. Có thể nói, thành phố Lạng Sơn thực sự là điểm sáng trong việc xã hội hóa, tu bổ, tôn tạo di tích, đáng để học tập, tạo sự lan tỏa mạnh mẽ trong toàn tỉnh.

Phát huy những kết quả đạt được, UBND thành phố tiếp tục đẩy mạnh giáo dục về di sản để người dân nâng cao nhận thức, chung sức giữ gìn và phát huy giá trị di tích, thúc đẩy du lịch văn hóa ngày càng phát triển.

HOÀNG HIẾU