Tháng Giêng về thăm Phố Hiến - nơi thương cảng lừng danh xưa

Hát Quan họ trên thuyền tại Hồ Bán nguyệt, trong khuôn khổ Lễ hội Văn hóa dân gian Phố Hiến. Ảnh tư liệu: Đinh Văn Nhiều/TTXVN

Thế kỷ 16, 17, Phố Hiến là một thương cảng lớn, trung tâm thương mại mậu dịch sầm uất bậc nhất ở Đàng Ngoài. Khi đó, kinh thành Thăng Long có 36 phố phường thì Phố Hiến cũng có đến 25 phường. Thời bấy giờ, tại Phố Hiến, nhiều thương nhân trong và ngoài nước đã tới kinh doanh, buôn bán rồi cư ngụ tại đây. Cùng với hàng hóa, các thương nhân đã mang đến Phố Hiến những phong tục tập quán, phong cách kiến trúc mang bản sắc văn hóa riêng. Điều này khiến cho Phố Hiến vừa là điểm hội tụ, vừa là điểm giao thoa giữa các nền văn hóa, góp phần hình thành nên nét văn hóa đặc trưng.

Đến với Phố Hiến trong dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, du khách được chiêm ngưỡng vẻ đẹp rêu phong, cổ kính của những công trình tôn giáo tín ngưỡng; đồng thời, khách hành hương còn được đắm mình vào không gian văn hóa cổ xưa. Trong những ngày 17/2 - 19/2 (tức 20 - 22 tháng Giêng), sẽ diễn ra Lễ hội Văn hóa dân gian Phố Hiến năm 2025. Tại lễ hội sẽ có nhiều hoạt động phong phú, đặc sắc (rước kiệu, các trò chơi dân gian truyền thống, các hoạt động văn nghệ, thể thao...).

Bà Nguyễn Thị Hòa, Trưởng Ban Quản lý Khu di tích đặc biệt quốc gia Phố Hiến cho biết, năm nay, lần đầu tiên thành phố Hưng Yên tổ chức khôi phục lại nghi lễ rước nước truyền thống đã bị mai một từ lâu.

Theo kế hoạch, ngày 20 tháng Giêng năm nay, tại khuôn viên Ban Quản lý sẽ tiến hành rước nước. Trước khi rước nước, nhà sư sẽ thỉnh những hồi chuông. Khi có hiệu lệnh bắt đầu rước nước, các đội hình rước vào vị trí quy định với cờ xí, tàn lọng.

Đoàn rước sẽ bắt đầu từ khuôn viên Ban Quản lý, theo đường Bạch Đằng ra đến bến phà Yên Lệnh (phường Minh Khai) thực hiện nghi thức rước nước. Mở đầu cho đoàn rước là rồng lân, bát âm, trống ngũ lôi, cờ Tổ quốc, cờ hội, Phật đình, nhang án, kiệu rước và tiếp đến là kiệu các di tích: đền Mây (phường Lam Sơn) thờ Sứ quân Phạm Bạch Hổ, đền Trần (phường Lê Lợi) thờ Dương Thái Hậu Tống triều… Tiếp theo là già nam, tín lão, các tăng ni, phật tử, các tầng lớp nhân dân và du khách thập phương.

Khi đoàn rước ra tới bến sông Hồng, Ban Tổ chức thực hiện nghi lễ cúng thủy thần với lễ vật như: Vàng mã, hương nến, trầu cau, hoa quả… rồi thả xuống dòng sông, sau đó thực hiện nghi thức lấy nước giữa dòng Nhị Hà rồi rước về dâng cúng tại các di tích.

Người thực hiện nghi lễ lấy nước đầu tiên là nhà sư được thỉnh mời từ trước, tiếp đến là cụ già nam có gia đinh song toàn và đại diện chính quyền địa phương. Sau khi thực hiện nghi lễ lấy nước, đoàn rước tiếp tục du ngoạn trên sông trong tiếng trống, tiếng chiêng hòa cùng các bản tấu nhạc...

Nước được rước về sẽ được đặt ở vị trí trang trọng trên khán đài sân khấu phục vụ cho buổi khai mạc lễ hội, diễn ra tối 20 tháng Giêng.

Ngày 21 tháng Giêng, tai khuôn viên của Ban Quản lý Khu di tích quốc gia đặc biệt Phố Hiến là nơi tổ chức các trò chơi dân gian như: Kéo co, chọi gà, cờ tướng, đi cầu kiều trên cạn, hội thi truyền chanh, nhảy bao bố, bịt mắt đập niêu... “Những trò chơi này được người dân Phố Hiến bảo lưu, gìn giữ qua các thế hệ, đã phần nào khắc họa sinh động cảnh Phố Hiến tấp nập, hưng thịnh một thời”, Trưởng ban Quản lý khu di tích quốc gia đặc biệt Phố Hiến Nguyễn Thị Hòa cho biết.

Sáng 22 tháng Giêng, tại Phố Hiến sẽ diễn ra Lễ hội cầu an và Hội rước kiệu tuần du. Các kiệu rước sẽ được trang hoàng lộng lẫy, uy nghi. Khi các kiệu tập trung đông đủ tại khuôn viên Ban Quản lý Khu di tích quốc gia đặc biệt Phố Hiến, Ban Tổ chức sẽ làm nghi lễ cầu an cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, nhân dân được ấm no hạnh phúc. Khi hết tuần hương, đoàn rước nổi kiệu, rước qua các tuyến phố chính và một số đình, đền, chùa trong thành phố.

Đắm mình trong không khí lễ hội, du khách sẽ được khám phá những nét độc đáo riêng về ẩm thực của vùng đất “tiểu Tràng An” xưa thông qua các gian trưng bày, giới thiệu sản phẩm đặc trưng của vùng đất Phố Hiến. Đồng thời, du khách còn được tận hưởng hương thơm tinh khiết, quyến rũ của hoa nhãn, ly trà mật ong mát bổ và những món ăn dân dã vùng đất thương cảng xưa như: Bún thang, chè sen long nhãn, bánh răng bừa...

Chị Nguyễn Minh Hương (người Hà Nội) cho biết sẽ xuất hành đầu năm bằng việc về thăm Phố Hiến xưa. Các di tích mà chị và người thân nhất định ghé thăm là: Đền Mẫu, đền Trần, đền Mây, đền Thiên Hậu, đình Hiến… Đây là những di tích mang dấu ấn mạnh mẽ về một vùng đất phồn thịnh xưa. Đặc biệt là đền Mẫu, nơi tương truyền xưa kia trước cửa đền là cây bàng cổ thụ có những hạt cây sanh, cây si, cây đa trên thân cây bàng. Lâu dần, những hạt đó mọc thành cây và phát triển ngay trên thân cây, dần dần rễ ba cây sanh, si, đa mọc xuống đất thành kiềng 3 chân vững chắc. Theo nhiều nhà sử học, đây là cây cổ và kỳ lạ nhất cùng châu thổ Bắc Bộ.

“Qua việc đi thăm các di tích sẽ giúp mình hiểu hơn về giá trị truyền thống, cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giúp thế hệ hôm nay hiểu được những kết tinh văn hóa truyền thống mà ông cha đã để lại, từ đó thêm tự hào về quê hương, đất nước”, chị Hương nói.

Về kế hoạch đảm bảo an ninh trật tự cho các hoạt động lễ hội tại Phố Hiến, ông Nguyễn Khả Phúc, Chủ tịch UBND thành phố Hưng Yên cho biết đã xây dựng “kịch bản” chi tiết cho các hoạt động. Thành phố phân công các ngành như: Văn hóa thông tin, Ban Quản lý khu di tích, Phòng Quản lý đô thị, Công an, UBND các phường liên quan thực hiện các nhiệm vụ theo chuyên ngành, phân công. Trong đó, thành phố đặc biệt quan tâm đến công tác an ninh trật tự, phòng, chống cháy nổ, trông giữ phương tiện… tại các điểm diễn ra lễ hội. UBND thành phố chỉ đạo lực lượng công an công khai các số điện thoại lãnh đạo, đội cảnh sát hình sự, cảnh sát giao thông để người dân kịp thời phản ánh về tình hình an ninh, trật tự khi tham gia các hoạt động tại Phố Hiến.

“Thành phố Hưng Yên đặt mục tiêu thu hút được đông đảo nhất du khách về tham dự Lễ hội Văn hóa dân gian Phố Hiến. Khi tham gia vào lễ hội, du khách sẽ hòa mình vào không gian đặc sắc văn hóa, với tâm trạng an vui, an toàn”, Chủ tịch UBND thành phố Hưng Yên chia sẻ.

Một mùa xuân mới lại về. Bên dòng sông Hồng hiền hòa là không gian đậm đà văn hóa dân gian Phố Hiến đang chờ đón những bước chân lữ khách.

Mạnh Khánh (TTXVN)