Thách thức pháp lý sau sắc lệnh giải thể Bộ Giáo dục của Tổng thống Mỹ Donald Trump

Chủ đề chính trị nóng ở Mỹ

Hôm 20-3, với xung quanh là những đứa trẻ ngồi trên các bàn học trong Nhà Trắng, ông Trump đã ký sắc lệnh hành pháp nhằm giải thể Bộ Giáo dục. Ông cho biết Mỹ chi nhiều tiền cho giáo dục hơn bất kỳ quốc gia nào khác nhưng học sinh Mỹ lại xếp gần cuối bảng xếp hạng. Cáo buộc Bộ Giáo dục về những “thất bại nghẹt thở”, vị Tổng thống thuộc Đảng Cộng hòa tuyên bố: “Đây là bước đầu tiên nhằm xóa bỏ Bộ Giáo dục. Chúng ta sẽ đóng cửa nó và đóng càng nhanh càng tốt. Nó chẳng có lợi gì cho chúng ta”. Phát biểu sau khi ký sắc lệnh giải thể Bộ Giáo dục, ông Trump cho biết: “Chúng tôi sẽ trả lại nền giáo dục, một cách rất đơn giản, cho các tiểu bang nơi nó thuộc về”.

Tổng thống Mỹ Donald Trump sau khi ký sắc lệnh giải thể Bộ Giáo dục

Bộ Giáo dục Mỹ được thành lập năm 1979 dưới thời Tổng thống Jimmy Carter của Đảng Dân chủ. Bộ này giám sát khoảng 100.000 trường công và 34.000 trường tư, đồng thời cung cấp các khoản ngân sách liên bang cho những trường học và chương trình đặc biệt, như tiền lương cho giáo viên dạy trẻ em cần hỗ trợ, tài trợ cho các chương trình nghệ thuật và thay thế cơ sở hạ tầng lỗi thời. Bộ Giáo dục cũng đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý và giám sát các khoản vay sinh viên liên bang trị giá 1.600 tỷ USD mà hàng triệu người Mỹ sử dụng để trang trải chi phí giáo dục đại học.

Một quan niệm sai lầm phổ biến là Bộ Giáo dục liên bang điều hành các trường học và quyết định chương trình giảng dạy, nhưng thực tế việc này chủ yếu do các bang và quận địa phương đảm nhiệm. Phần lớn trẻ em Mỹ theo học tại các trường công lập miễn phí do các quan chức địa phương quản lý. Chỉ khoảng 13% ngân sách dành cho các trường tiểu học và trung học công lập đến từ quỹ liên bang, phần lớn còn lại đến từ thuế bang và địa phương.

Giáo dục từ lâu đã là chủ đề chính trị nóng ở Mỹ, khi phe bảo thủ ủng hộ những chính sách giúp ích cho các trường tư thục, trong khi phe thiên tả ủng hộ những chương trình và nguồn tài trợ cho trường công lập và các chương trình đa dạng. Đảng Cộng hòa cũng ủng hộ để các tiểu bang điều hành trường học mà không chịu ảnh hưởng của chính quyền liên bang. Trong hơn 40 năm qua, phe bảo thủ đã nhiều lần phàn nàn về Bộ Giáo dục và đưa ra ý tưởng bãi bỏ nó. Chỉ hai năm sau khi bộ này được thành lập, Tổng thống Mỹ lúc đó thuộc phe Cộng hòa là ông Ronald Reagan đã kêu gọi xóa bỏ nó.

Những tranh cãi về giáo dục tại Mỹ tiếp tục gia tăng trong đại dịch Covid-19 và mối chia rẽ này đã được ông Trump khai thác khi là ứng viên Tổng thống của Đảng Cộng hòa. Ông Trump cáo buộc cơ quan này tuyên truyền các nội dung về chủng tộc, giới tính và chính trị cho giới trẻ. Sau khi thắng cử, ông Trump đã đẩy nhanh mục tiêu xóa bỏ Bộ Giáo dục. Thực tế là ngay sau khi tuyên thệ nhậm chức, Bộ trưởng Giáo dục Linda McMahon đã gửi một công văn tới 4.400 nhân viên của Bộ Giáo dục với nhan đề “Sứ mệnh cuối cùng của chúng ta”, dường như ám chỉ mục tiêu đóng cửa bộ này của ông Trump. Trong công văn, bà McMahon viết: “Đây là cơ hội để chúng ta thực hiện một công vụ cuối cùng và không thể quên cho các thế hệ học sinh tương lai. Tôi hy vọng các bạn sẽ cùng tôi đảm bảo rằng khi hoàn thành sứ mệnh này, chúng ta có thể tự hào nói rằng chúng ta đã để lại một nền giáo dục Mỹ tự do hơn, mạnh mẽ hơn và đầy hy vọng hơn cho tương lai”.

“Cuộc giành giật quyền lực tàn khốc”

Động thái của ông Trump hiện đang đối mặt với các thách thức pháp lý từ những người tìm cách ngăn chặn việc đóng cửa Bộ Giáo dục cũng như các đợt cắt giảm nhân sự lớn của cơ quan này được công bố vào tuần trước. Theo luật pháp, quyết định đóng cửa Bộ Giáo dục sẽ phải được Quốc hội Mỹ chấp thuận mới có hiệu lực. Ngay sau khi ông Trump ký sắc lệnh, Thượng nghị sĩ Cộng hòa Bill Cassidy từ bang Louisiana đã công bố kế hoạch đưa ra dự luật nhằm đóng cửa Bộ Giáo dục. Mặc dù đảng Cộng hòa kiểm soát cả lưỡng viện quốc hội, chiếm 53/100 ghế tại Thượng viện, nhưng họ vẫn cần sự ủng hộ của các nghị sĩ đảng Dân chủ nhằm hội đủ 60 phiếu để quyết định đóng cửa Bộ Giáo dục được thông qua. Đây không phải là điều dễ dàng trong bối cảnh đối đầu gay gắt giữa đảng Cộng hòa và Dân chủ.

Nhưng ngay cả khi Bộ Giáo dục không bị đóng cửa chính thức, chính quyền của ông Trump vẫn có thể cắt giảm đáng kể ngân sách và nhân sự của cơ quan này, giống như cách họ đã làm với Cơ quan phát triển quốc tế Mỹ (USAID), vốn đã khiến nhiều chương trình và hoạt động nhân đạo bị ngừng lại. Bộ Giáo dục là cơ quan nhỏ nhất trong nội các tổng thống và chiếm chưa đến 2% ngân sách liên bang. Trước khi ông Trump ký sắc lệnh hành pháp xóa bỏ Bộ Giáo dục, một số nhân viên của bộ này đã bị ảnh hưởng bởi các đợt cắt giảm nhân sự quy mô lớn do Bộ Hiệu quả Chính phủ (Doge) dẫn đầu. Hiện Bộ Giáo dục đã thu hẹp chức năng xuống chỉ còn quản lý những khoản vay, trợ cấp sinh viên hay nguồn lực cho trẻ em có nhu cầu đặc biệt.

Quyết định giải thể Bộ Giáo dục là một trong những bước đi quyết liệt nhất cho đến nay trong cuộc cải tổ chính phủ mà ông Trump đang thực hiện với sự giúp đỡ của tỉ phú công nghệ Elon Musk và Bộ Hiệu quả Chính phủ (Doge). Bước đi này bị đảng Dân chủ và các nhà giáo dục chỉ trích. Ông Chuck Schumer, lãnh đạo đảng Dân chủ tại Thượng viện, gọi đây là “cuộc giành giật quyền lực tàn khốc” và là “một trong những bước đi tàn phá và hủy diệt nhất mà Tổng thống Donald Trump từng thực hiện”.

Các công đoàn đại diện cho giáo viên đã lên án ý định của ông Trump trước khi sắc lệnh được ký. Chủ tịch Hiệp hội giáo dục quốc gia Becky Pringle tuyên bố: “Tổng thống Trump và Elon Musk đã nhắm mục tiêu vào các trường công và tương lai của 50 triệu học sinh ở các cộng đồng nông thôn, ngoại ô và thành thị trên khắp nước Mỹ, bằng cách phá hủy nền giáo dục công để trả tiền trợ cấp thuế cho các tỷ phú”. Bà Pringle cho rằng hành động của ông Trump sẽ gây tổn hại đến tất cả học sinh khi làm tăng vọt sĩ số lớp học, cắt giảm các chương trình đào tạo nghề, khiến giáo dục đại học trở nên đắt đỏ hơn và vượt quá khả năng chi trả của các gia đình trung lưu, tước đi những dịch vụ giáo dục đặc biệt cho học sinh khuyết tật và làm suy yếu các biện pháp bảo vệ quyền dân sự của học sinh.

Liên đoàn giáo viên Mỹ (AFT), công đoàn giáo viên lớn nhất nước Mỹ, cũng chỉ trích kế hoạch của ông Trump, cho rằng ông “không quan tâm đến cơ hội học tập bình đẳng cho tất cả trẻ em”. Trong tuyên bố của mình, AFT nhấn mạnh: “Không ai thích bộ máy quan liêu, và mọi người đều muốn hiệu quả hơn, vì vậy hãy tìm cách thực hiện điều đó. Nhưng đừng lợi dụng “cuộc chiến chống tư tưởng thức tỉnh” để tấn công những trẻ em nghèo và trẻ em khuyết tật”.

Đáp lại những lời chỉ trích trên, ông Trump xem quyết định của mình là cần thiết để tiết kiệm tiền và cải thiện tiêu chuẩn giáo dục tại Mỹ. Ông cho rằng giáo dục Mỹ đang tụt hậu so với châu Âu và Trung Quốc.

HOÀNG SƠN