Thách thức lớn của ngành y tế Việt Nam: Thiếu điều dưỡng

Ảnh minh họa

Theo TS Vương Ánh Dương, Phó Cục trưởng Cục Quản lý khám chữa bệnh, Bộ Y tế, hiện nay, đội ngũ điều dưỡng đang giữ vai trò then chốt trong hệ thống y tế Việt Nam, từ tuyến xã, phường đến các bệnh viện tuyến cuối.

Tuy nhiên, Việt Nam đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt điều dưỡng cả về số lượng, cơ cấu và chất lượng chuyên môn so với yêu cầu thực tế và so với mặt bằng chung của khu vực cũng như thế giới.

Việt Nam hiện có khoảng 140.000 đến 150.000 điều dưỡng, tương ứng 14 đến 15 điều dưỡng trên 10.000 dân. Tỷ lệ này đang thuộc nhóm thấp của ASEAN. Trong khi đó, con số này ở các nước trong khu vực và trên thế giới cao hơn rất nhiều.

Thái Lan khoảng 20–25 điều dưỡng trên 10.000 dân; Malaysia khoảng 30–35; Singapore trên 70; các nước OECD trung bình từ 80 đến 120 điều dưỡng trên 10.000 dân.

Theo khảo sát gần đây của Cục Quản lý Khám, chữa bệnh, trung bình một điều dưỡng tại khoa hồi sức tích cực phải chăm sóc từ 3 - 4 người bệnh trong cùng một ca trực.

Trong khi đó, tại nhiều nước phát triển như Hoa Kỳ, Australia hay các nước châu Âu, tỷ lệ này thường chỉ từ 1 điều dưỡng cho 1 - 2 người bệnh, tùy theo mức độ nặng. Tỷ lệ thấp hơn giúp điều dưỡng có đủ thời gian theo dõi sát diễn biến, chăm sóc toàn diện và phòng ngừa sự cố y khoa.

Tại các quốc gia phát triển, phần lớn điều dưỡng có trình độ đại học trở lên. Tại Australia có gần 23% điều dưỡng tốt nghiệp sau đại học, tại Mỹ con số này khoảng 20%.

Nhiều nước ASEAN như Thái Lan, Malaysia, Philippines đã có hệ thống đào tạo chuyên sâu và điều dưỡng thực hành nâng cao phát triển mạnh.

Tại Việt Nam điều dưỡng cao đẳng chiếm gần 50%, đại học khoảng 38–40%, điều dưỡng sau đại học còn rất thấp, chỉ khoảng dưới 2%.

Hiện nhiều trường đã chủ động đổi mới chương trình, tiếp cận chuẩn năng lực khu vực ASEAN và từng bước hội nhập quốc tế.

TS Vương Ánh Dương cho rằng, để phát triển đội ngũ điều dưỡng cả về số lượng và chất lượng, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp căn cơ và lâu dài, có sự vào cuộc mạnh mẽ của các bộ, ngành và địa phương.

Thứ nhất, về nhân lực, cần xác định rõ khối lượng và tính đặc thù của công việc điều dưỡng để xây dựng định mức và vị trí việc làm phù hợp, làm cơ sở tăng cường tuyển dụng và bố trí đủ điều dưỡng tại các cơ sở khám, chữa bệnh.

Ưu tiên bảo đảm đủ điều dưỡng tại các khoa trọng điểm như hồi sức tích cực, cấp cứu, sơ sinh, lão khoa… tiến tới thực hiện chăm sóc người bệnh toàn diện mà không phải huy động sự hỗ trợ của người nhà.

Cùng với đó, tiếp tục chuẩn hóa trình độ đào tạo theo hướng nâng chuẩn và chuyên sâu; khuyến khích điều dưỡng học liên thông lên đại học, sau đại học và thúc đẩy đào tạo chuyên khoa sâu.

Thứ hai, về năng lực và quản lý nghề nghiệp, cần nâng cao năng lực lãnh đạo và quản trị điều dưỡng ở các cấp; tăng cường đào tạo kỹ năng giao tiếp, kỹ năng mềm, đạo đức nghề nghiệp và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong chăm sóc người bệnh.

Thứ ba, về chính sách và điều kiện làm việc, đây là yếu tố then chốt để giữ chân và tạo động lực cho điều dưỡng. Cần tiếp tục cải thiện chế độ tiền lương, phụ cấp ưu đãi và phúc lợi phù hợp với tính chất đặc thù nghề nghiệp; đồng thời đầu tư xây dựng môi trường làm việc an toàn, lành mạnh, đặc biệt tại các khoa có áp lực cao và vùng khó khăn.

Việc bảo đảm đời sống vật chất và tinh thần sẽ giúp điều dưỡng yên tâm gắn bó và cống hiến lâu dài.

Châu Anh