'Gia cố' nền tảng, khắc phục khoảng trống pháp luật

TS Dương Thị Thanh Mai, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp phát biểu. Ảnh: PV

Phát biểu tại cuộc họp, TS Dương Thị Thanh Mai, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp cho rằng, việc hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật phải được nhìn nhận như một quá trình kế thừa, tiếp thu và phát triển, bảo đảm thống nhất giữa lý luận và thực tiễn.

Theo bà Dương Thị Thanh Mai, nhiều bộ, ngành đã bám sát yêu cầu nghiên cứu, đề xuất rõ những thay đổi cần thiết đối với cấu trúc pháp luật trong lĩnh vực quản lý. Tuy nhiên, một số bộ, ngành chỉ dừng ở việc nhắc lại nguyên lý chung mà chưa đưa ra bất kỳ thay đổi hay kiến nghị cấu trúc rõ ràng.

Quang cảnh hội nghị. Ảnh: PV

Theo bà Mai, yêu cầu cấp bách của Đề án là phải áp dụng nhất quán các nguyên tắc đã được xác lập trong lý luận; đồng thời kiến nghị, phải làm rõ luật ngành nào đang thiếu hoặc đâu là khoảng trống cấu trúc cần bổ sung. Bà Mai dẫn ví dụ điển hình là lĩnh vực hành chính - lĩnh vực rộng lớn, phức tạp nhưng Việt Nam lại chưa có một đạo luật hành chính mang tính trụ cột để làm cơ sở chung cho hàng loạt luật chuyên ngành. Theo bà, không nên e ngại việc bổ sung luật mới nếu đó là những luật phục vụ trực tiếp cho việc hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh. Ảnh: PV

Nêu ý kiến tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đặng Hoàng Oanh nhấn mạnh, điều quan trọng là nhìn thẳng vào các nhóm luật đang đóng vai trò trụ cột để “gia cố” những nguyên tắc cốt lõi, đặc biệt với pháp luật công - bao gồm các đạo luật điều chỉnh quan hệ giữa Nhà nước và công dân, lợi ích công cộng và trật tự xã hội...

Thứ trưởng đề nghị xác định những đạo luật rường cột như Bộ luật Dân sự, Bộ luật Lao động hay Luật Hôn nhân và gia đình, sau đó rà soát toàn bộ các luật liên quan để bảo đảm mỗi nhóm luật phản ánh đúng bản chất điều chỉnh của pháp luật tư. Thứ trưởng cho rằng, việc hoàn thiện hệ thống pháp luật phải hướng tới một hệ thống pháp luật “gọn nhưng không giản lược”, có trật tự, có xương sống.

Một vấn đề lớn khác được Thứ trưởng Đặng Hoàng Oanh lưu ý là sự thiếu thống nhất giữa chế tài trong xử lý vi phạm hành chính và chế tài hình sự. Theo đó, mô hình pháp luật hiện hành khiến Bộ luật Hình sự liên tục phải sửa đổi để bổ sung tội phạm mới, trong khi nhiều nước áp dụng phương thức linh hoạt hơn: Tội phạm trong các lĩnh vực cụ thể được dẫn chiếu và quy định ngay trong luật chuyên ngành, còn luật xử lý vi phạm hành chính chỉ xác định hình thức và khung xử phạt. Việt Nam đã có một số tín hiệu tích cực theo hướng này, như Luật Bảo vệ môi trường và Luật An ninh mạng, nhưng cần đẩy mạnh để khắc phục triệt để khoảng trống và bất cập hiện nay.

Sau khi lắng nghe các ý kiến tại cuộc họp, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh yêu cầu phải tiếp tục hoàn thiện lại kết cấu của dự thảo Đề án theo hướng chặt chẽ, logic hơn.

Bộ trưởng gợi ý phân nhóm kinh nghiệm quốc tế thành các giá trị chung của các hệ thống pháp luật hiện đại, trong đó lưu ý vai trò của án lệ, cũng như sự gia tăng của các luật thí điểm trong điều kiện phát triển kinh tế - xã hội biến động mạnh.

Trong quá trình tổng rà soát hệ thống pháp luật, đổi mới mạnh mẽ hoạt động hợp nhất văn bản, chuẩn hóa quy trình xây dựng pháp luật, ứng dụng AI và phân tích tác động một cách bài bản.

Hà Phong