Thạc sĩ Tâm lý học Lê Minh Huân nhìn từ vụ DJ Ngân 98: Đừng vì ai đó 'có vẻ uy tín' mà quyết định thiếu cân nhắc

Việc DJ Ngân 98 bị bắt tạm giam để điều tra về tội sản xuất, buôn bán hàng giả là một trong những sự việc đang được dư luận quan tâm, bởi lâu nay, người tiêu dùng vẫn có thói quen mua sắm khi xem quảng cáo, tin tưởng vào sức hút của người nổi tiếng, người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội. Tranh thủ sự hâm mộ, lòng tin của công chúng để kinh doanh các sản phẩm không rõ nguồn gốc hoặc quảng cáo sai sự thật, những đối tượng dính lao lý như Ngân 98 khiến cho niềm tin của công chúng ngày càng bị bào mòn.

DJ Ngân 98 bị bắt tạm giam (Nguồn ảnh: Fanpage Thông tin Chính phủ)

Thạc sĩ Tâm lý học Lê Minh Huân - Giám đốc Trung tâm ứng dụng Tâm lý - Giáo dục An Nhiên TP. HCM lý giải vì sao công chúng thường dễ tin vào quảng cáo của người nổi tiếng, người có sức ảnh hưởng trên mạng mà quên đi kiểm chứng, xác thực. Ông cho biết, để đưa ra quyết định hoặc thực hiện một việc nào đó, mỗi người phải trải qua nhiều giai đoạn như: Xác định nhu cầu/mục đích, tìm kiếm và thu thập thông tin, thiết lập sự tin tưởng/niềm tin… sau đó mới ra quyết định/hành động.

Thạc sĩ Tâm lý học Lê Minh Huân - Giám đốc Trung tâm ứng dụng Tâm lý - Giáo dục An Nhiên TP. HCM.

Tuy nhiên, nhiều người không ngần ngại “nhảy cóc”, bỏ qua một hoặc một vài giai đoạn. Họ tin tưởng và quyết định nhanh chóng vì “uy tín” của ai đó. Việc tin tưởng, mua hàng mà không thông qua kiểm chứng, xác thực hoặc đối chiếu, khi thấy quảng cáo từ người nổi tiếng, người có sức ảnh hưởng trên mạng, là một ví dụ. Họ tin rằng, những người này đã được “xã hội kiểm duyệt” nên không cần tới lượt mình làm việc đó, cũng có thể vì yêu quý, mến mộ nên việc “kiểm tra uy tín” không còn cần thiết nữa.

Và ở góc độ tâm lý học, ThS Lê Minh Huân nhận định, khi niềm tin được xây dựng trên mối quan hệ người nổi tiếng, người có sức ảnh hưởng trên mạng bị phá vỡ thì bên cạnh tổn thất về sức khỏe, tiền bạc... vấn đề tâm lý cũng sẽ bị ảnh hưởng: “Thực tế, không ít người “cuồng, nghiện mua sắm” nên hành vi tiêu dùng cũng “dễ dãi” hơn nhiều so với nhóm khách hàng kiểm soát tốt hành vi mua hàng. Nếu bản thân vừa nghiện mua sắm, vừa chịu tác động cộng hưởng bởi “độ phủ sóng” của các nhãn hàng, các thần tượng, KOL, KOC… thì khả năng “vung tiền” thiếu hợp lý càng gia tăng, niềm tin được nhân lên gấp bội”.

Quang Linh Vlogs và Hằng Du Mục, cùng 3 người bị bắt, với cáo buộc lừa dối khách hàng.

“Điều này chi phối rất lớn đến quyết định mua hàng những lần tiếp theo. Chất lượng sản phẩm càng ngày càng ít được quan tâm và cân nhắc tìm hiểu. Khi xảy ra sự cố như mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng, người bán hàng không am hiểu sản phẩm, bán/quảng cáo sản phẩm giả mạo, họ có thể “rơi tự do” và “đáp hạ tận đáy” niềm tin, chuyển sang oán hờn, tức giận và tìm cách “trả đũa”, xả giận, đòi công bằng… một cách cực đoan. Từ đó, nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe, công việc, mối quan hệ và đời sống tinh thần rất lớn. Không ít người vỡ vụn niềm tin và chọn không tin vào những quảng cáo tương tự, “vơ đũa cả nắm” hoặc ám ảnh khi bắt gặp các hình thức bán hàng tương tự… dẫn đến xáo trộn cảm xúc và hành vi mua sắm. Thậm chí, có người cảm giác tự ti, xấu hổ vì mình bỏ ra số tiền lớn để mua phải đồ fake, hàng giả...”, ThS Lê Minh Huân nói thêm.

Trước những vụ việc người nổi tiếng, người có sức ảnh hưởng trên mạng quảng cáo sai sự thật, dựa vào danh tiếng cá nhân để kinh doanh các sản phẩm không rõ nguồn gốc vẫn chưa thể giải quyết triệt để và đó vẫn chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, nên người tiêu dùng cần tỉnh táo trước quyết định “móc ví” mua hàng. Công chúng nên phân rạch ròi việc thần tượng, theo dõi người nổi tiếng, người có sức ảnh hưởng trên mạng và cần tỉnh táo khi đón nhận thông tin chia sẻ hay thông tin quảng cáo từ thần tượng để tránh mua lầm sản phẩm kém chất lượng. Người nghệ sĩ, người có sức ảnh hưởng... họ chỉ nổi tiếng ở các lĩnh vực nghệ thuật, giải trí mà họ đang hoạt động, chứ họ không phải là các nhà 'kiểm định chất lượng sản phẩm'.

Thị trường quảng bá và bán sản phẩm thông qua mạng xã hội phát triển và việc các nhãn hàng tích cực tận dụng sức mạnh của người có sức ảnh hưởng trong các hoạt động tiếp thị của mình đang tạo ra tình trạng 'xô lệch' trong mối quan hệ giữa người nổi tiếng và công chúng. Trong khi người nghệ sĩ thì chuyển sang livestream bán hàng..., còn công chúng thì thay vì theo dõi các sản phẩm nghệ thuật, lại đặt niềm tin vào các sản phẩm mà họ quảng cáo, với niềm tin rằng 'họ uy tín qua màn ảnh thì cũng uy tín ngoài đời thực'.

ThS Lê Minh Huân chỉ ra rằng, biết rõ nguồn gốc, xuất xứ hay tính minh bạch của sản phẩm, dịch vụ… là nhu cầu và quyền lợi chính đáng của khách hàng/người tiêu dùng. Không nên vì cả nể, vì ai đó “có vẻ uy tín” mà quyết định thiếu cân nhắc, rất dễ phải rơi vào tình cảnh “tiền mất, tật mang”.

Hiện nay, nhiều người chọn mua hàng dựa vào độ nổi tiếng của người bán hoặc thông qua lời truyền miệng của người khác, số khác tin vào những đánh giá trên các nền tảng bán hàng mà không biết rằng, đánh giá đó cũng có thể được “phù phép”, cài cắm… nhằm đánh lừa khách hàng.

Hoàng Thị Hường (tên thường gọi là Hoàng Hường) bị bắt về tội Vi phạm quy định về kế toán, gây hậu quả nghiêm trọng.

Ngoài ra, việc mua sắm trực tuyến lên ngôi, người tiêu dùng chưa thật sự đủ khả năng để kiểm soát và đối chiếu thông tin đa chiều, lại bị giăng bẫy bởi khuyến mãi, bởi những lời quảng cáo “có cánh” nên tâm lý dễ bị chi phối, sự chú ý bị phân tán, dễ đưa đến lựa chọn sai lầm. Do đó, nếu không thật sự chắc chắn, đừng vội mua món hàng nào đó qua mạng, có thể lựa chọn đến tận cửa hàng, siêu thị để đảm bảo quyền lợi cho mình và người thân.

Kỳ III: Giới trẻ, những nạn nhân chính của việc mua bán theo thần tượng, người nổi tiếng, người có sức ảnh hưởng. Cảnh báo hiện tượng bán hàng sử dụng công nghệ AI Deepfake người nổi tiếng và bùng nổ phong trào "deinfluencing".