Tết lạ - tết quen

Thời tiết dịp tết

Không khí tết miền Nam cũng như các vùng miền trong cả nước, nhộn nhịp, rộn ràng khắp đường làng, góc phố. Những con đường hoa, dòng người ngược xuôi mua sắm vào những ngày giáp tết khiến tôi háo hức, khắc khoải về tết. Không khí tết ở đâu cũng gần như nhau, nhưng thời tiết thì mỗi vùng miền có nét riêng. Thời tiết miền Nam dịp tết thường nắng gắt, nhiệt độ có những năm trên 30oC. Vì vậy, một người bạn của tôi đã từng chia sẻ: “Mình thấy lạ khi nghe câu hát “Giọt mưa nào rơi thật êm trên phố phường” trong bài “Lắng nghe mùa xuân về” của nhạc sĩ Dương Thụ. Tết mà có mưa? Ở miền Nam, mình chưa từng thấy tết có mưa”. Thời tiết nắng nóng, việc vui tết, du xuân của mọi người chủ yếu tập trung vào chiều mát. Trong khi đó, ở miền Trung quê tôi, thời tiết tết không nắng nóng như ở miền Nam, không quá rét như ở miền Bắc, nhưng đủ se lạnh. Những cơn mưa phùn bay bay trong gió, điểm trên tóc, trên áo người đi đường hạt nước lấm tấm như những giọt sương. Tiết trời dịu mát nên việc du xuân, chúc tết hầu như diễn ra suốt ngày. Người miền Trung dành chủ yếu thời gian trong ngày tết để thăm hỏi bạn bè, người thân, ngồi bên nhau nhâm nhi chén trà, ôn lại dăm ba câu chuyện cũ, kể cho nhau nghe chuyện vui buồn, bôn ba mưu sinh của năm cũ đã qua.

Đốm lửa đêm giao thừa

Miền Trung quê tôi, những người trọng tuổi có thói quen theo dõi “con gì ra đời” trong giờ phút giao thừa, nghĩa là lắng nghe con vật nào cất tiếng kêu đầu tiên trong thời khắc giao thừa và phụ thuộc vào hình dáng, tính cách, tập quán sinh sống của con vật đó mà dự đoán năm mới có tốt đẹp hay không. Quan niệm này được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Quê tôi đêm giao thừa cũng không có tập tục đốt lửa trước ngõ. Hơn nữa, thời điểm ấy thường có mưa nên việc đốt lửa ngoài trời gặp nhiều bất tiện. Thêm một lý do nữa là củi đã được gom nhiều dùng để nấu bánh tét.

Năm 1999, lần đầu tiên tôi chứng kiến đêm giao thừa trước ngõ nhà ai cũng chất sẵn một đống củi để đốt. Họ quan niệm đốt lửa trong đêm giao thừa là xua đuổi tà ma. Có nhiều người ngồi bên đốm lửa, nghe tiếng tí tách của củi khi cháy và lắng nghe mùa xuân về. Tôi nghĩ, hình ảnh và hơi ấm của đốm lửa lan tỏa càng tăng thêm sự nhộn nhịp, mang không khí ấm áp của xuân sang.

Chiếc bánh chưng đầu tiên

Trong tâm khảm người con đất Việt luôn in đậm hình ảnh những chiếc bánh chưng, bánh tét. Nếu như ở nhiều vùng miền khác, tết luôn có bánh chưng thì miền Trung quê tôi, bánh tét không thể thiếu trong dịp đặc biệt này, được xem như món ăn đặc trưng ngày tết. Về nguyên liệu thì bánh chưng và bánh tét có thể giống nhau nhưng hình dáng khác nhau, bánh tét hình lăng trụ, bánh chưng hình vuông, hơi dẹp. Năm đó lần đầu tiên đón tết xa quê, hàng xóm có nhiều người Bắc nên gia đình tôi được tặng 1 cặp bánh chưng. Đây thực sự là điều mới lạ đối với gia đình tôi, vì bao năm qua, trong nhà ngày tết chưa từng có sự hiện diện của bánh chưng mà chỉ toàn bánh tét.

Cặp bánh chưng được má tôi nâng niu. Một chiếc được má đem chưng trên bàn thờ gia tiên. Một chiếc để trong mâm cúng giao thừa ở ngoài sân. Tôi rất háo hức, chờ đợi được thưởng thức hương vị của bánh chưng. Và rồi giờ khắc đó cũng đến. Xong việc cúng giao thừa, cả nhà tôi quây quần bên nhau đón tết và “ăn mở hàng” cho năm mới. Theo quan niệm của má tôi, trong bữa ăn đầu tiên của năm mới, mọi người phải ăn no để quanh năm được no đủ, dư dả. Chiếc bánh chưng được cắt ra thơm nức, gợi cho tôi nhớ lại câu đố thuở nhỏ được học “Hình vuông trong trắng ngoài xanh, có đậu, có hành, có cả thịt heo?”. Quả thật, mùi vị bánh chưng rất thơm ngon, đặc biệt hấp dẫn, đủ thuyết phục tôi thực hiện tốt lời dặn của má: Ăn thật no trong bữa ăn đầu tiên của năm mới. Những giờ phút đầu tiên trong năm mới, cả gia đình ngồi cùng nhau, nghe những bản nhạc xuân, chúc tết, nhâm nhi mứt gừng để đảm bảo an toàn sức khỏe sau bữa ăn rất ngon, không khí đoàn viên ấm cúng vô cùng.

Tết Nguyên đán Việt Nam với những giá trị nhân văn, thể hiện mối quan hệ giữa con người với nhau, giữa con người với thiên nhiên, vũ trụ qua bốn mùa xuân, hạ, thu, đông. Tết là dịp để mọi người Việt Nam tưởng nhớ, tri ân tổ tiên, nguồn cội, giao cảm nhân sinh trong quan hệ đạo lý “Ăn quả nhớ người trồng cây” và tình nghĩa xóm làng... Cho dù đón tết xa quê nhưng khi cảm nhận đủ đầy ý nghĩa của tết Việt, tôi vẫn thấy một cái tết vô cùng ấm áp, trọn vẹn.

Sự thân thương, thú vị mãi chiếm ngự tâm trí tôi từ một cái tết vừa lạ vừa quen.

Nguyễn Văn