Tết Ất Tỵ, nghe chàng trai trẻ kể chuyện hồi sinh lọng bướm

Chia sẻ với Sài Gòn Tiếp Thị, anh Phùng Nguyễn Anh Khoa cho hay, cơ duyên đưa anh đến với việc phục dựng chiếc lọng bướm bắt nguồn từ một lần tình cờ xem qua cuốn sách “Kỹ thuật của người An Nam” của Henri Oger.

Từ đó, anh đã bị cuốn hút bởi hình vẽ mờ nhạt về một chiếc lọng bướm, thôi thúc muốn tìm hiểu xem chiếc lọng ấy trông như thế nào trong thực tế. Sau đó, tình cờ anh tìm thấy những bức ảnh đen trắng về lọng bướm trên các diễn đàn.

Một thời gian sau, anh được một nhà sưu tầm cổ vật cung cấp thêm hình ảnh hiện vật một chiếc lọng bướm vừa được bán đấu giá tại Pháp. Tuy hiện vật đã xuống cấp nhưng đây là tiền đề quan trọng để anh Khoa có cơ sở dựa theo để phỏng dựng lại.

Kể về lần đầu tiên nhìn thấy lọng bướm, anh Khoa chia sẻ bản thân bất ngờ vì không nghĩ rằng ở Việt Nam lại có một vật dụng tinh xảo và độc đáo đến vậy. Thế là anh bắt đầu tìm hiểu các tài liệu, hình ảnh cũ để tìm kiếm thêm thông tin.

“Đây là một loại hình lọng mình chỉ thấy trong tư liệu về Việt Nam, tiếc là lại bị thất truyền, nên mình muốn thực hiện lại để mọi người có cái nhìn khác hơn về văn hóa nước nhà. Đây là lý do khiến mình quyết định nghiên cứu để phỏng dựng lại chiếc lọng bướm này”, anh Khoa nói.

Theo anh Khoa, do thiếu hụt thông tin trong quá trình tìm hiểu về cách làm lọng bướm từ những tài liệu cũ của anh gặp không ít khó khăn. Ngoài ra, anh cũng phải tìm kiếm các tài liệu của Trung Quốc, vừa dịch vừa đối chiếu để hiểu rõ hơn về quy trình.

Nói về quá trình phục dựng chiếc lọng bướm, anh Khoa cho biết anh đã cố gắng giữ nguyên những nét đẹp truyền thống của chiếc lọng bướm, đồng thời kết hợp với những vật liệu và kỹ thuật hiện đại để tạo ra một sản phẩm vừa mang đậm bản sắc dân tộc, vừa đáp ứng được nhu cầu của người dùng hiện nay.

Anh cho biết những sản phẩm của anh được làm từ các chất liệu truyền thống như giấy dó và tre. Đây là những chất liệu đặc trưng đại diện cho văn hóa Á Đông nếu lựa chọn thay đổi thành vải hay kim loại sẽ không giữa được bản sắc, khó vẽ họa tiết và không thân thân thiện với môi trường.

Khi được hỏi về việc liệu giới trẻ ngày nay có quan tâm và gìn giữ những nét văn hóa truyền thống, anh Khoa cho hay các bạn trẻ ngày nay ngày càng quan tâm đến văn hóa truyền thống.

Khác với thế hệ trước có cuộc sống còn nhiều khó khăn, giới trẻ hiện tại có điều kiện để tìm hiểu và khám phá những giá trị văn hóa của dân tộc. Sự phát triển của mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến đã tạo điều kiện thuận lợi để các bạn trẻ tiếp cận với những kiến thức về văn hóa một cách dễ dàng hơn.

“Mình nghĩ, trong vài năm nữa, văn hóa của Việt Nam cũng sẽ có độ nhận diện rõ hơn trong mắt bạn bè quốc tế như Nhật, Trung và Hàn đã làm được từ nhiều năm nay”, anh chia sẻ.

Theo nghệ nhân trẻ, chiếc lọng bướm không thể đại diện cho tất cả nét đẹp của văn hóa người Việt xưa được. Dẫu vậy, món đồ này đã phản ánh một phần nghệ thuật thủ công truyền thống, được thể hiện một cách hài hòa giữa tính ứng dụng và giá trị thẩm mỹ.

Giá trị nghệ thuật và thủ công của mỗi chiếc lọng bướm được anh định nghĩa là vẻ đẹp của sự sáng tạo từ việc tiết kiệm và tái chế. Anh kể lại, ngày xưa, khi các cụ làm những chiếc lọng tròn, có thể xảy ra những sự cố như gãy nan hay hư nan. Thay vì bỏ đi, họ đã cắt gọt và sáng tạo để biến những chiếc lọng tròn hỏng thành lọng bướm.

“Điều này chứng minh rằng không phải mọi thứ hư hỏng đều vô dụng. Nếu biết tận dụng, chúng ta có thể tạo ra những sản phẩm tuyệt vời”, anh Khoa nói.

Những chia sẻ cách làm lọng bướm trên trang cá nhân của anh Khoa đã tạo nên sự lan tỏa tích cực trong cộng đồng. Anh cho biết, sau khi chiếc lọng bướm đầu tiên ra mắt, nhiều người bày tỏ mong muốn sở hữu. Tuy nhiên, do không thể tự mình đáp ứng nhu cầu lớn, anh quyết định chia sẻ quy trình làm lọng để nhiều người có thể tự thực hiện.

Theo anh, chiếc lọng bướm là một sản phẩm văn hóa đã thất truyền, nếu chỉ giữ riêng cho bản thân, giá trị đó có thể bị mai một lần nữa. Việc lan tỏa không chỉ giúp khôi phục giá trị truyền thống mà còn khuyến khích sự sáng tạo và trân trọng di sản.

Nhiều người sau khi học cách làm đã tự tạo ra những sản phẩm của riêng mình, có người còn phát triển kinh doanh để mở rộng thị trường. Ngược lại, không ít người khi tiếp xúc với quy trình phức tạp của việc làm lọng bướm đã hiểu được công sức to lớn của ông cha trong việc tạo ra những sản phẩm thủ công này, khiến họ càng thêm trân trọng thành quả sáng tạo của thế hệ trước.

Ban đầu, việc làm chiếc lọng bướm chỉ là một sở thích cá nhân của anh Khoa, nhằm thỏa mãn niềm đam mê thủ công và khám phá những giá trị văn hóa truyền thống sau những giờ làm việc căng thẳng. Nhưng khi sản phẩm được chia sẻ lên mạng xã hội, sự yêu thích và ủng hộ nồng nhiệt từ cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ, đã khiến anh bất ngờ và vô cùng hạnh phúc.

Theo anh Khoa, sức hút của chiếc lọng bướm đến từ sự độc đáo và giá trị văn hóa mà nó mang lại. Không phải giới trẻ thờ ơ với văn hóa truyền thống, mà có lẽ vì những sản phẩm như thế này chưa được phổ biến rộng rãi, thiếu đi những câu chuyện và thông tin để kết nối với người hiện đại. Khi chiếc lọng bướm xuất hiện, nó không chỉ là một món đồ thủ công đẹp mắt mà còn là cầu nối đưa thế hệ trẻ đến gần hơn với di sản ông cha.

Về việc cân bằng giữa kinh doanh và bảo tồn văn hóa, theo anh, sản phẩm thủ công nên được cân nhắc về giá thành để vừa đảm bảo chất lượng, giá trị lao động và vừa dễ dàng tiếp cận đến khách hàng.

Anh Khoa chia sẻ vấn đề lớn nhất hiện nay của làng nghề truyền thống là thiếu đầu ra bền vững. Các làng nghề không chỉ cần sản xuất các sản phẩm thị trường mà còn cần khôi phục những giá trị văn hóa đã bị mai một, đồng thời kết hợp đào tạo học viên và nghiên cứu chuyên sâu. Điều này sẽ giúp lan tỏa và giữ gìn di sản, tránh sự mai một qua từng thế hệ.

Hành trình phục dựng lọng bướm của anh Phùng Nguyễn Anh Khoa không chỉ là câu chuyện về một sản phẩm thủ công mà còn là minh chứng sống động cho tình yêu và sự trân trọng văn hóa dân tộc. Chiếc lọng bướm được hồi sinh, mang theo giá trị lịch sử và nghệ thuật vượt thời gian, truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ trong việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa Việt Nam.

Gia Nghi