Tên lửa Oreshnik của Nga: Vũ khí hạt nhân hay công cụ đàm phán?

Washington Post cho biết tên lửa này được Tổng thống Vladimir Putin mô tả là một vũ khí có khả năng vượt trội, gửi đi thông điệp rõ ràng về sức mạnh quân sự của Moscow cũng như tham vọng của Nga trong việc định hình lại cán cân quyền lực ở châu Âu. Động thái này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị leo thang, với cuộc chiến tại Ukraine vẫn đang diễn ra và cấu trúc an ninh toàn cầu đối mặt với những thách thức mới.

Việc Nga thử nghiệm tên lửa Oreshnik tại Ukraine gây lo ngại sâu sắc cho NATO và các nước châu Âu - Ảnh: Internet

Sức mạnh của Oreshnik

Oreshnik là một tên lửa đạn đạo tầm trung, được Nga công bố là có khả năng mang cả đầu đạn thông thường lẫn hạt nhân. Theo thông tin từ Nga, tên lửa này có khả năng tấn công các mục tiêu quan trọng trên khắp châu Âu trong thời gian ngắn, với các video mô phỏng từ truyền thông nhà nước Nga cho thấy thời gian bay ước tính chỉ từ 12 đến 20 phút để đến các thủ đô lớn như Warsaw, Berlin, Paris và London.

Tên lửa Oreshnik không chỉ là một vũ khí tầm xa mà còn được trang bị các tính năng kỹ thuật hiện đại, khiến nó trở nên khó đối phó hơn so với các loại tên lửa hiện có. Với khả năng mang nhiều đầu đạn và tốc độ bay cao, tên lửa này có thể tấn công nhiều mục tiêu trong thời gian ngắn, làm giảm khả năng phản ứng của các hệ thống phòng thủ. Một số nhà phân tích cho rằng Oreshnik có thể phá hủy các căn cứ quân sự quan trọng ở châu Âu ngay cả khi chỉ sử dụng đầu đạn thông thường.

Tổng thống Putin đã công khai ca ngợi khả năng của tên lửa Oreshnik, khẳng định rằng NATO hiện không có phương tiện hiệu quả để ngăn chặn nó. Tại một cuộc họp với các quan chức an ninh hàng đầu, ông Putin nhấn mạnh rằng tên lửa này đánh dấu bước tiến vượt bậc trong năng lực phòng thủ và tấn công của Nga. Ông cũng tuyên bố Oreshnik sẽ được sản xuất hàng loạt trong thời gian tới và khẳng định Nga đang phát triển nhiều hệ thống vũ khí tương tự.

Nga thử nghiệm tên lửa Oreshnik ngay sau khi Ukraine được Mỹ và các đồng minh châu Âu cung cấp các hệ thống tên lửa tầm xa như ATACMS và Storm Shadow tấn công vào sâu lãnh thổ Nga. Đây được xem là một động thái nhằm đáp trả việc Ukraine sử dụng những vũ khí này để tấn công sâu vào lãnh thổ Nga. Thông qua việc ra mắt Oreshnik, Moscow không chỉ gửi thông điệp mạnh mẽ đến Kyiv mà còn cảnh báo châu Âu và NATO về khả năng quân sự của mình.

Đáng chú ý, thử nghiệm Oreshnik diễn ra đồng thời với việc Nga điều chỉnh học thuyết hạt nhân. Các thay đổi trong học thuyết này hạ thấp ngưỡng sử dụng vũ khí hạt nhân, cho phép Nga phản ứng trước các mối đe dọa đối với "chủ quyền hoặc toàn vẹn lãnh thổ". Điều này làm tăng sự không chắc chắn về chiến lược của Moscow, đặc biệt khi ông Putin ám chỉ rằng Nga có thể nhắm mục tiêu vào các quốc gia NATO đang hỗ trợ Ukraine.

Mục đích của Nga

Đối với Nga, tên lửa Oreshnik không chỉ là một vũ khí quân sự mà còn là công cụ chiến lược để gây áp lực lên châu Âu và Mỹ. Nga đang cố gắng khai thác sự bất đồng và yếu điểm trong NATO, đồng thời tận dụng thời điểm chuyển giao quyền lực tại Mỹ, khi chính quyền Tổng thống đắc cử Donald Trump có thể có chính sách thân thiện hơn với Moscow.

Bên cạnh đó, thông điệp của Nga nhằm khuếch đại nỗi sợ hãi trong nội bộ châu Âu, với mục tiêu làm suy yếu sự ủng hộ đối với Ukraine. Những đe dọa trực tiếp từ Moscow có thể khiến một số quốc gia NATO, đặc biệt là những nước nằm gần Nga như Hungary hoặc Slovakia, cân nhắc lại việc tiếp tục hỗ trợ Ukraine.

Việc Nga thử nghiệm Oreshnik và tuyên bố sản xuất hàng loạt vũ khí này đã đặt ra thách thức nghiêm trọng cho NATO và châu Âu. Với khả năng mang nhiều đầu đạn và thời gian bay cực nhanh, Oreshnik khiến các hệ thống phòng thủ tên lửa hiện tại khó có thể đối phó. Một khi được triển khai, loại tên lửa này có thể làm thay đổi cán cân quyền lực ở châu Âu, buộc NATO phải tăng cường năng lực phòng thủ, kéo theo một cuộc chạy đua vũ trang tiêu tốn hàng tỉ USD.

Các nhà phân tích cho rằng, chiến lược của ông Putin chủ yếu dựa vào tâm lý chiến. Việc hạ thấp ngưỡng sử dụng vũ khí hạt nhân và nhấn mạnh vào khả năng tấn công của Oreshnik được xem là công cụ để làm suy yếu ý chí chính trị của châu Âu. Mặc dù vậy, nhiều chuyên gia cũng tin rằng ông Putin chưa sẵn sàng thực hiện các hành động hạt nhân vì nguy cơ phản ứng toàn cầu và các hậu quả không lường trước.

Tuy nhiên, việc Nga triển khai Oreshnik đã mở ra một cuộc chạy đua vũ trang mới tại châu Âu, làm dấy lên nỗi lo về tương lai của an ninh khu vực. Với các loại tên lửa như Oreshnik, thời gian phản ứng trước một cuộc tấn công tiềm năng sẽ bị rút ngắn, tăng nguy cơ nhầm lẫn và leo thang xung đột.

Phản ứng từ NATO và châu Âu

Việc Nga công bố Oreshnik ngay lập tức khiến các quốc gia NATO và châu Âu cảnh giác cao độ. Một số nhà phân tích nhận định rằng tên lửa này đánh dấu sự mở đầu cho một cuộc chạy đua vũ trang mới ở châu Âu, với khả năng kéo dài nhiều thập niên và tiêu tốn hàng tỉ USD. NATO đã nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì sự đoàn kết trong liên minh và nâng cao năng lực phòng thủ, nhưng Oreshnik đặt ra những thách thức lớn.

Các quốc gia NATO đang cố gắng tăng cường hệ thống phòng thủ tên lửa và khả năng răn đe. Một số nước, có Đức và Pháp, đã tham gia vào các dự án phát triển tên lửa tầm xa mới như Phương pháp tiếp cận tấn công tầm xa của châu Âu (ELSA). Đồng thời, Mỹ công bố kế hoạch triển khai tên lửa tầm trung tại Đức vào năm 2026. Tuy nhiên, những sáng kiến này cần nhiều năm để hiện thực hóa, trong khi Nga có thể triển khai Oreshnik trong thời gian ngắn hơn nhiều.

Ngoài ra, một số quốc gia NATO như Hungary đã thể hiện lập trường mềm mỏng hơn với Moscow, tạo ra nguy cơ chia rẽ trong liên minh. Điều này có thể khiến NATO gặp khó khăn trong việc đưa ra phản ứng thống nhất trước mối đe dọa từ Nga.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo rằng, phản ứng thái quá hoặc vội vàng từ NATO có thể dẫn đến leo thang căng thẳng không cần thiết. Trong khi đó, các biện pháp phòng thủ của châu Âu vẫn đang ở giai đoạn phát triển và khó có thể đạt được sự tương xứng với quy mô và tốc độ sản xuất vũ khí của Nga trong ngắn hạn.

Tình hình hiện tại đặt ra những thách thức lớn đối với NATO và cộng đồng quốc tế. Việc Nga triển khai Oreshnik không chỉ làm tăng nguy cơ xung đột mà còn làm suy yếu cấu trúc kiểm soát vũ khí toàn cầu. Hiệp ước lực lượng hạt nhân tầm trung (INF) từng hạn chế các loại tên lửa như Oreshnik, nhưng sau khi Mỹ rút khỏi hiệp ước vào năm 2019, một khoảng trống pháp lý đã xuất hiện, tạo điều kiện cho các bên phát triển vũ khí mới.

Tình hình hiện tại đòi hỏi NATO và châu Âu phải có phản ứng thận trọng nhưng kiên quyết. Bên cạnh việc tăng cường năng lực phòng thủ, các nước NATO cần củng cố sự đoàn kết trong liên minh để đối phó với các chiến lược phân hóa của Moscow. Đồng thời, các nỗ lực ngoại giao để giảm căng thẳng cũng cần được đẩy mạnh, tránh để tình hình leo thang thành một cuộc đối đầu không thể kiểm soát.

Oreshnik không chỉ là biểu tượng cho sự gia tăng sức mạnh quân sự của Nga mà còn là lời nhắc nhở về tầm quan trọng của việc bảo vệ các nguyên tắc và cấu trúc an ninh quốc tế. Trong bối cảnh căng thẳng gia tăng, câu hỏi đặt ra không chỉ là cách đối phó với mối đe dọa hiện tại mà còn là làm thế nào để xây dựng một trật tự an ninh ổn định và bền vững cho tương lai.

Hoàng Vũ