Tạo sức hút của vận tải hành khách công cộng

Triển khai đầu tháng 9

Thời gian qua, Hà Nội đã đưa ra nhiều chủ trương, chính sách quan trọng nhằm thúc đẩy phát triển hệ thống giao thông thông minh, đặc biệt là lĩnh vực giao thông công cộng. Một trong những bước đi quan trọng là việc triển khai hệ thống thẻ vé tự động, liên thông cho giao thông công cộng.

Cụ thể, TP hướng tới việc người dân có thể sử dụng các phương tiện thẻ vé khác nhau như thẻ vé tháng, thẻ ngân hàng, tài khoản ví điện tử để sử dụng dịch vụ metro, xe buýt tự động mà không cần thu soát vé thủ công. Qua đó, giúp giảm thiểu tình trạng ùn tắc tại các quầy vé, cửa soát vé và tạo ra trải nghiệm thuận tiện hơn cho hành khách.

Hành khách sử dụng vé xe buýt điện tử trên tuyến buýt số 32. Ảnh: Công Hùng

Với mục tiêu nâng cao trải nghiệm cho người dân và tiết kiệm chi phí vận hành, các cơ quan quản lý và vận hành giao thông đã xác định việc triển khai hệ thống thẻ vé liên thông là một trong những ưu tiên quan trọng. Không chỉ dừng lại ở hệ thống các dự án giao thông công cộng như xe buýt, tàu điện, bãi đỗ xe cũng đang tiến hành triển khai thí điểm hệ thống thẻ vé tự động với nhiều công nghệ mới. Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội Đỗ Việt Hải cho biết, từ năm 2024, UBND TP Hà Nội đã chấp thuận chủ trương triển khai vé điện tử liên thông đa phương thức ở Hà Nội bằng hình thức thuê dịch vụ công nghệ thông tin. Thời gian thuê dự kiến từ năm 2025 - 2030.

Theo kế hoạch, ngày 2/9 Sở Xây dựng Hà Nội sẽ khai trương hệ thống thẻ vé liên thông. Hệ thống không chỉ liên thông với vận tải hành khách công cộng mà còn với thu phí tự động, các bến, bãi đỗ xe; hướng tới kết nối nhiều dịch vụ giao thông trên toàn quốc. Hệ thống được xây dựng theo mô hình gồm 5 cấp, đáp ứng quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật; được triển khai liên thông cho toàn bộ hệ thống vận tải hành khách công cộng có trợ giá, bảo đảm khả năng tương thích và tích hợp mở rộng thanh toán liên thông với các loại hình giao thông công cộng khác nhau trong giai đoạn trước mắt và lâu dài.

Quy mô triển khai hệ thống gồm 128 tuyến xe buýt có trợ giá (bao gồm tuyến buýt nhanh BRT) đang khai thác vận hành trên địa bàn TP hiện nay, 2 tuyến đường sắt đô thị (tuyến số 2A đoạn Cát Linh - Hà Đông và tuyến 3.1 đoạn Nhổn - Ga Hà Nội) và sẵn sàng mở rộng quy mô đáp ứng cho các tuyến mở mới.

Sau khi đưa vào hoạt động, việc hỗ trợ nhiều loại hình thẻ, vé điện tử khác nhau trên một hệ thống duy nhất đem đến đa dạng lựa chọn dành cho khách hàng khi sử dụng thẻ, vé điện tử... giúp giảm lượng rác thải và góp phần bảo vệ môi trường, đồng thời đơn giản hóa và tiết kiệm chi phí trong công tác bán, kiểm soát thẻ, vé. Cùng với đó khắc phục tối đa thất thoát doanh thu; giảm thiểu việc gian lận vé cũng như tình trạng vé giả; hạn chế rủi ro thu phải tiền rách…, góp phần minh bạch cho các nhà cung cấp dịch vụ giao thông công cộng.

Tạo tính linh hoạt

Hà Nội đã sớm đặt mục tiêu xây dựng hệ thống thẻ vé thông minh, dựa trên nhu cầu thực tế và chính sách không dùng tiền mặt trong giao thông công cộng. Nhiều người dân cũng mong chờ việc thẻ vé giao thông công cộng được liên thông. Tuy nhiên, việc triển khai thẻ vé liên thông cũng đặt ra nhiều thách thức.

Từ ngày 28/11/2023 đến nay, TP Hà Nội bắt đầu thí điểm thẻ vé điện tử liên thông đa phương thức trên 25 tuyến xe buýt với nhiều loại hình tuyến, nhiều loại sức chứa, độ bao phủ rộng (gồm các tuyến xuyên tâm, tuyến nội thành, ngoại thành), bảo đảm tính phổ quát chung cho hệ thống nhằm tạo điều kiện thuận lợi và tiền đề cho việc đánh giá khi kết thúc thí điểm.

Ngoài việc phát hành thẻ vật lý điện tử (thẻ gắn chíp), từ tháng 4/2024, Trung tâm Quản lý và Điều hành giao thông TP Hà Nội đưa vào vận hành ứng dụng "Thẻ vé giao thông Hà Nội" với hình thức thẻ vé QR động (thẻ ảo), áp dụng đối với thẻ vé tháng và thẻ miễn phí đi xe buýt nhằm tạo thuận lợi cho hành khách cũng như tiết kiệm chi phí phát hành thẻ vật lý. Thẻ vé tháng ảo có thể sử dụng không cần internet (offline) phù hợp với mọi hành khách.

Thẻ vé điện tử liên thông là một trong những điều kiện quan trọng nhất góp phần hình thành VTHKCC đa phương thức của Hà Nội. Tuy nhiên, vẫn là một tấm thẻ vật lý phải mang theo bên mình hoặc cài đặt ứng dụng trên thiết bị di động thông minh, vẫn có những bất tiện nhất định đối với người dân khi sử dụng VTHKCC; tốn kém chi phí in ấn cấp, đổi… Thẻ vé liên thông đang đặt ra cho Hà Nội nhiều vấn đề cần tính toán như: chi phí đầu tư ban đầu vào hệ thống sản xuất, phát hành, và quản lý thẻ vé liên thông là một gánh nặng tài chính đáng kể. Loại hình thẻ vé vật lý cũng thiếu linh hoạt, ít có khả năng tùy biến hoặc tích hợp với các dịch vụ khác ngoài VTHKCC.

Anh Lê Văn Hà trú tại quận Hà Đông, Hà Nội cho rằng, hình thức thẻ vé liên thông cho thấy sự tiện lợi hơn hẳn so với thẻ vé thông thường. Tuy nhiên, để có thể tạo thuận lợi nhất cho người dân, Hà Nội cần nghiên cứu áp dụng thẻ vé liên thông trên môi trường điện tử và liên kết với các ngân hàng, ví điện tử. Khi đó, người dân không cần mang theo tiền mặt hay thẻ vật lý, cũng không cần cài đặt ứng dụng bắt buộc nào, chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh là có thể thực hiện giao dịch nhanh chóng.

Theo chuyên gia giao thông, thạc sĩ Nguyễn Văn Dương, hệ thống vé liên thông đòi hỏi chi phí đầu tư lớn cho hạ tầng như: máy đọc thẻ, máy in vé, hệ thống quản lý thẻ, chi phí sản xuất và phát hành vé vật lý, cũng như chi phí bảo trì và vận hành. Do vậy, việc liên kết thanh toán bằng QR code hay ví điện tử có thể tận dụng hạ tầng công nghệ thông tin và thiết bị di động sẵn có của người dân. Điều này giúp giảm đáng kể chi phí đầu tư ban đầu và chi phí vận hành định kỳ cho nhà cung cấp dịch vụ giao thông. Hơn nữa, giảm bớt sự rườm rà của việc mua vé, giữ vé, hay lo lắng mất vé. Một vấn đề khó khăn nữa là cần tạo thói quen sử dụng thẻ vé điện tử, đặc biệt ở nhóm người cao tuổi khi tham gia vận tải khách công cộng.

Chuyên gia giao thông, thạc sĩ Lê Trung Hiếu đánh giá, một trong những vấn đề lớn nhất của Hà Nội hiện nay là sự kết nối giữa các dịch vụ VTHKCC, hoặc ngay trong mạng lưới của từng loại hình riêng biệt. Theo quy hoạch, Hà Nội sẽ có 15 tuyến/đoạn tuyến ĐSĐT, hiện đã có 2 tuyến số 2A và 3 đi vào hoạt động; 153 tuyến xe buýt; 140 trạm cho thuê xe đạp công cộng, với khoảng hơn 13.000 xe taxi. TP cũng đặt mục tiêu trong 5 - 10 năm tới sẽ tăng cường năng lực vận chuyển của hệ thống VTHKC từ 19% hiện nay lên 50 - 55%. Với quy mô như vậy, để có một tấm thẻ vé liên thông sử dụng được cho tất cả các tuyến ĐSĐT, xe buýt, xe đạp công cộng, taxi… là không dễ dàng, đòi hỏi tốn kém chi phí cũng như thời gian nghiên cứu, điều chỉnh, thiết lập.

Chuyên gia giao thông, thạc sĩ Lê Trung Hiếu

Phạm Công