Tạo động lực mới cho sự phát triển của ngành đường sắt

Khắc phục những tồn tại, bất cập về thể chế

Ngày 10/3, tại chương trình Phiên họp thứ 43, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi).

Trình bày Tờ trình về dự án Luật, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy cho biết, mục tiêu xây dựng dự án Luật là nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về chính sách phát triển đường sắt; khắc phục những tồn tại, bất cập về thể chế, tạo động lực mới cho sự phát triển của ngành đường sắt, thúc đẩy tính cạnh tranh của phương thức vận tải đường sắt, phục vụ nhu cầu đi lại của nhân dân.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy trình bày Tờ trình.

Dự án Luật được xây dựng trên 5 quan điểm chỉ đạo: tiếp tục thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng về hoàn thiện thể chế, xây dựng chính sách phát triển đường sắt, phù hợp với chỉ đạo của Tổng Bí thư tại Phiên khai mạc Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV và các văn bản chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội về đổi mới tư duy xây dựng pháp luật; đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp, đồng bộ thống nhất của hệ thống pháp luật, tính tương thích với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên và tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế tốt; kế thừa những quy định còn phù hợp của Luật Đường sắt 2017, sửa đổi, bổ sung các nội dung không phù hợp và đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong hoạt động đường sắt; huy động tối đa nguồn lực phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt, trong đó, ngân sách nhà nước giữ vai trò chủ đạo, thu hút mọi thành phần kinh tế tham gia kinh doanh đường sắt; ứng dụng và phát triển khoa học, công nghệ hiện đại trong lĩnh vực đường sắt.

Toàn cảnh phiên họp.

Thực hiện tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, luật chỉ quy định những vấn đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc thuộc thẩm quyền của Quốc hội, dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) được sắp xếp, bố cục lại gồm 08 Chương, 70 Điều; giảm 2 Chương, 17 Điều so với Luật Đường sắt 2017.

Cần có cơ chế kiểm tra và giám sát xuyên suốt từ cấp quốc gia đến cấp địa phương

Trình bày báo cáo thẩm tra sơ bộ dự án luật này, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy cho biết, Thường trực Ủy ban tán thành với sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Đường sắt với những lý do như đã được nêu trong Tờ trình của Chính phủ.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy trình bày báo cáo thẩm tra.

Tuy nhiên, cơ quan chủ trì soạn thảo cần rà soát, nghiên cứu thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, chính sách của Đảng. Trong đó, đảm bảo dự thảo Luật và các văn bản kèm theo tuân thủ đúng và đầy đủ Quy định 178-QĐ/TW ngày 27/6/2024 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật; rà soát dự thảo Luật để đảm bảo Luật chỉ quy định những nội dung thuộc thẩm quyền của Quốc hội, không “luật hóa” các quy định của Nghị quyết cơ chế đặc thù hay Nghị định, Thông tư trong lĩnh vực đường sắt, nếu có phải đánh giá kỹ lưỡng tác động, các nội dung thật sự cần thiết, bảo đảm tính khả thi và đúng thẩm quyền của Quốc hội.

Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cũng đề nghị tiếp tục rà soát, tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế phù hợp với thực tế của Việt Nam để bảo đảm tính khả thi của một số quy định liên quan đến đầu tư, quản lý, khai thác kết cấu hạ tầng đường sắt, chính sách ưu đãi, hỗ trợ phát triển đường sắt, bảo đảm an ninh, an toàn tuyệt đối cho hệ thống đường sắt. Đặc biệt, cần có các giải pháp cụ thể, đồng bộ để giải quyết các vấn đề tồn đọng trong quá trình triển khai các dự án đường sắt hiện tại, đảm bảo nguồn lực tài chính và nhân lực cho việc thực hiện các quy định trong Luật.

Các đại biểu tại phiên họp.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho biết, về đầu tư xây dựng công trình đường sắt (Điều 20), cơ quan thẩm tra đề nghị làm rõ hơn về cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý, rà soát, đánh giá kỹ lưỡng, bảo đảm quy định khả thi, nhất là khi triển khai các dự án lớn, đặc biệt là những dự án đường sắt liên vùng hoặc sử dụng các công nghệ mới. Đồng thời, cần có cơ chế kiểm tra và giám sát xuyên suốt từ cấp quốc gia đến cấp địa phương để đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả trong các dự án đầu tư.

Về quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm trong hoạt động kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt (Điều 51 và Điều 52), cơ quan thẩm tra đề nghị làm rõ các quy định về trách nhiệm giám sát, kiểm tra của cơ quan nhà nước đối với việc khai thác kết cấu hạ tầng đường sắt và các biện pháp xử lý nếu doanh nghiệp không tuân thủ các quy định về an toàn, bảo trì hoặc nâng cấp cơ sở hạ tầng. Ngoài ra, bổ sung quy định về cơ chế công khai thông tin liên quan đến chất lượng và tình trạng khai thác kết cấu hạ tầng để đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm của các bên liên quan.

Thiên An