Tạo điều kiện cho người dân tự xây nhà

Theo kiến trúc sư Trần Ngọc Chính - Chủ tịch Hội Quy hoạch và Phát triển đô thị Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng - việc bỏ giấy phép xây dựng rất xác đáng, bởi khi đã có quy hoạch chi tiết mà vẫn phải đi xin phép xây dựng là mất thời gian, mất quyền làm chủ của người dân trên miếng đất của họ.

Tăng cường hậu kiểm

Kiến trúc sư Trần Ngọc Chính cho rằng không cần giấy phép xây dựng nhưng phải tuân thủ quy hoạch. Nếu chỗ nào chưa có quy hoạch thì địa phương phải lập quy hoạch chi tiết để người dân yên tâm và biết được phép xây dựng thế nào.

Thực tế quy hoạch chi tiết 1/500 đã quy định rõ tỉ lệ tầng cao, mật độ xây dựng, khoảng lùi từ vỉa hè vào nhà là bao nhiêu; thậm chí có khu vực nói rõ có tầng hầm hay không, nửa hầm hay một hầm... "Do đó, nếu khu vực nào đã được quy hoạch chi tiết 1/500 thì người dân không cần xin giấy phép xây dựng nhưng vẫn phải báo cáo chính quyền địa phương. Còn chính quyền địa phương phải có trách nhiệm giám sát việc người dân có xây dựng đúng quy định hay không" - ông Chính nói.

Đồng quan điểm, ông Tống Văn Nga, Phó Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam, cũng đánh giá việc cấp phép xây dựng hiện nay còn quá nhiều bất cập như: Thủ tục phức tạp khiến người dân mất nhiều thời gian, chi phí cho việc xin cấp giấy phép xây dựng. Trong khi đó, trật tự xây dựng ở các địa phương vẫn lộn xộn, vi phạm diễn ra tràn lan, nhiều công trình xây dựng không đúng thiết kế giấy phép, xử lý vi phạm không triệt để. Do vậy, chủ trương bỏ giấy phép xây dựng là xác đáng. Các cơ quan quản lý sẽ tập trung vào khâu hậu kiểm, những trường hợp vi phạm sẽ bị xử lý nghiêm.

Trước đó, ngày 2-6, Bộ Xây dựng ban hành Văn bản số 4377/BXD-VP triển khai Công điện số 78/CĐ-TTg ngày 29-5-2025 của Thủ tướng Chính phủ về tập trung cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính (TTHC) lĩnh vực xây dựng. Theo văn bản trên, Bộ Xây dựng yêu cầu thủ trưởng các cơ quan, đơn vị trực tiếp chỉ đạo quá trình rà soát, cắt giảm, đơn giản hóa TTHC thuộc lĩnh vực mình phụ trách; quán triệt trong cơ quan, đơn vị mình thực hiện với quyết tâm cao nhất. Bảo đảm cắt giảm ít nhất 30% thời gian giải quyết TTHC; 30% chi phí tuân thủ TTHC; 30% điều kiện kinh doanh trong năm 2025 theo đúng tiến độ yêu cầu của Nghị quyết số 66/NQ-CP ngày 26-3 của Chính phủ.

Bộ Xây dựng yêu cầu cắt giảm thủ tục cấp giấy phép xây dựng đối với các công trình thuộc dự án đầu tư xây dựng đã có quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500 hoặc các công trình thuộc khu vực đã phê duyệt thiết kế đô thị. Cắt giảm đối tượng phải thực hiện thủ tục thẩm định dự án, thiết kế tại cơ quan chuyên môn về xây dựng.

Xây dựng nhà ở riêng lẻ sẽ hướng đến việc bãi bỏ giấy phép xây dựngẢnh: QUỐC ANH

Sai chỗ nào, nhắc chỗ đó

Với địa phương cụ thể, ông Nguyễn Văn Sử - Trưởng Phòng Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị quận Bình Tân (TP HCM) - cho rằng về quy trình, cấp phép xây dựng hiện nay trải qua 2 bước, người dân xin giấy phép xây dựng và lên phường thông báo khởi công. Vì vậy, ông Sử đề xuất đối với nhà khu vực quy hoạch chi tiết 1/500 khi miễn giấy phép xây dựng thì người dân lên phường thông báo xây nhà. Cán bộ sẽ hướng dẫn người dân và có biên bản ghi rõ nhà được xây tối đa mấy tầng, khoảng lùi trước, khoảng lùi sau… để thực hiện. Căn cứ thông tin trong biên bản đã ký, người dân thực hiện cho đúng. Ngay sau đó là công tác hậu kiểm, khi sai chỗ nào thì cán bộ nhắc nhở, hướng dẫn người dân.

TS Nguyễn Hữu Nguyên, Hội Quy hoạch Phát triển đô thị TP HCM, đề nghị thay vì phải đi xin giấy phép xây dựng thì người dân chỉ cần thông báo chính quyền địa phương, cơ quan chức năng ngày khởi công xây dựng. Trong đó, người dân phải tuân thủ các chỉ tiêu quy hoạch kiến trúc như chiều cao công trình, mật độ xây dựng, lộ giới… "Người dân không còn mất nhiều thời gian để xin giấy phép xây dựng mà chỉ cần thông báo ngày xây nhà để bắt đầu khâu tiền kiểm" - TS Nguyên nói.

Một lãnh đạo Sở Xây dựng tỉnh Bình Dương cho biết việc tiến tới bỏ giấy phép xây dựng là một chủ trương tốt. Tuy nhiên, khi áp dụng cần phải tính toán thật kỹ tránh đến lúc hậu kiểm lại gây lãng phí nguồn lực xã hội. "Để làm được việc này, cần ứng dụng công nghệ số, khi đó người dân chỉ cần đánh một cái lệnh về vị trí thửa đất là có đầy đủ thông tin để xây dựng, bởi dù bỏ giấy phép nhưng vẫn phải làm công tác hậu kiểm" - vị này đề xuất.

VĂN DUẨN - QUỐC ANH - NGUYÊN THẢO