Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt ở mức cao đối với thuốc lá là vô cùng cần thiết

Tại hội nghị, các chuyên gia đã cung cấp một số thông tin cụ thể về tình hình thực thi chính sách pháp luật về phòng, chống tác hại của thuốc lá trên thế giới và tại Việt Nam; Thuế thuốc lá - giải pháp y tế công cộng WIN - WIN; Tăng thuế thuốc lá và mối liên quan với tình trạng buôn lậu, việc làm; Vai trò của thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá trong phát triển xã hội bền vững; Thuế thuốc lá ở Việt Nam: sự cần thiết tăng thuế, đánh giá các phương án thuế, kinh nghiệm quốc tế và khuyến nghị của WHO.

Ths.Bs Phan Thị Hải, Phó giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá - Bộ Y tế

Ths.Bs Phan Thị Hải, Phó giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá cho biết, sử dụng thuốc lá là một trong nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong sớm.

Thuốc lá chứa 7.000 hóa chất trong đó có 69 chất gây ung thư và là nguyên nhân gây nên 25 loại bệnh như: các bệnh ung thư, tim mạch, các bệnh về hô hấp và sinh sản.

Tại Việt Nam, sử dụng thuốc lá gây ra 85.500 ca tử vong mỗi năm. Hút thuốc lá thụ động gây ra 18.800 ca tử vong. Tổng cộng là 104.300 ca tử vong/năm vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá sử dụng thuốc lá tạo nên gánh nặng bệnh tật, làm suy giảm chất lượng nguồn lao động.

Hơn 15 triệu người Việt Nam hút thuốc và hàng chục triệu người hút thuốc thụ động có nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến thuốc lá và tử vong sớm.

Gánh nặng bệnh tật do sử dụng thuốc lá sẽ rõ rệt hơn trong 10 - 20 năm tới khi những người hút thuốc hiện nay phải đối mặt với những tác động đến sức khỏe của việc sử dụng thuốc lá.

Cũng theo Bs. Hải, Tổ chức Y tế Thế giới ước tính tổn thất kinh tế toàn cầu do thuốc lá gây ra mỗi năm là 1.400 tỷ đô la Mỹ. Còn tại Việt Nam, theo ước tính sơ bộ của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam năm 2022, tổng chi phí liên quan đến khám chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá là 108.000 tỷ đồng một năm (tương đương 1,14% GDP năm 2022). Con số này lớn hơn gấp 5 lần so với đóng góp của nguồn thu thuế thuốc lá cho ngân sách quốc gia.

Theo bà Hải, từ năm 2019 đến nay (Theo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt) hiện nay Việt Nam đang áp dụng tính thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) theo tỷ lệ là 75% và giá tính thuế là giá xuất xưởng.

BS. Hải dẫn chứng: "giá một bao thuốc nhãn phổ biến nhất ở Việt Nam chỉ vào khoảng 0.9 USD/bao, giá thuốc lá ở Việt Nam đứng thứ 15, gần thấp nhất, trong số 19 nước trong khu vực Tây Thái Bình Dương. Với mức giá bán lẻ thấp như vậy, thuốc lá rất dễ tiếp cận với người có thu nhập thấp, trẻ em và trẻ vị thành niên.

Vì vậy, trước những tác động vô cùng lớn của thuốc lá với sức khỏe và kinh tế, bà Hải đề xuất: "Chúng ta phải tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá ở Việt Nam, xây dựng mức thuế đủ cao, liên tục mới có ý nghĩa giảm dần đều việc sử dụng thuốc lá".

Cùng quan điểm trên, Ths.Bs Nguyễn Tuấn Lâm Chuyên gia phòng chống tác hại thuốc lá của WHO cũng cho rằng, tăng thuế tiêu thụ đặc biệt ở mức cao đối với thuốc lá là vô cùng cần thiết. Tăng thuế thuốc lá ở mức cao đủ để giảm tiêu dùng được thực hiện càng sớm sẽ giúp cứu sống nhiều người, giảm tổn thất kinh tế, xã hội.

Để đạt được hiệu quả giảm tiêu dùng thuốc lá, Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo cần: Bổ sung thuế tuyệt đối (để chuyển sang hệ thống thuế hỗn hợp) với mức đủ lớn và tăng thuế theo một lộ trình đều đặn để giá thuốc lá theo kịp mức tăng thu nhập và dần hướng tới mức thuế tối ưu là chiếm 75% giá bán lẻ để góp phần đạt mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá.

Quang cảnh hội nghị

Theo chuyên gia việc tăng thuế thuốc lá là một chiến lược then chốt và hiệu quả để giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá, đặc biệt là đối với những người có thu nhập thấp và trẻ em.

Theo Luật thuế Tiêu thụ đặc biệt sửa đổi năm 2014, thuế suất hiện hành đối với thuốc lá là 75%, nhưng tỷ lệ thuế thuốc lá tính theo giá bán lẻ chỉ chiếm khoảng 38,8%, thấp hơn nhiều so với mức trung bình của các quốc gia có thu nhập trung bình (59%) và các nước ASEAN (Thái Lan 81,3%, Indonesia 63,5%, Singapore 67,5%, Malaysia 51,6%).

Để giải quyết vấn đề này, ông Nguyễn Anh Dương, đại diện Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương, cho rằng việc tăng thuế thuốc lá là một chiến lược then chốt và hiệu quả để giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá, đặc biệt là đối với những người có thu nhập thấp và trẻ em.

Ông Dương đề xuất, Việt Nam cần áp dụng cơ chế thuế Tiêu thụ đặc biệt hỗn hợp đối với thuốc lá và tăng cường truyền thông về yêu cầu này, nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

Phương án tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị, với mức thuế trên giá bán lẻ từ 70-75%.

Trong buổi tập huấn, các chuyên gia và đại diện các cơ quan chức năng cũng chia sẻ những kiến thức, kỹ năng trong việc triển khai công tác truyền thông về phòng chống tác hại thuốc lá, nhằm nâng cao nhận thức và hành động của cộng đồng, đặc biệt là đối với giới trẻ và học sinh, sinh viên.

Các hoạt động này được kỳ vọng sẽ góp phần xây dựng một môi trường sống lành mạnh, không khói thuốc tại Việt Nam trong tương lai.

Lam Trúc