Tăng thuế thuốc lá: Cơ hội vàng để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và tăng trưởng kinh tế

Thuế thuốc lá ở Việt Nam rất thấp so với trung bình toàn cầu

“Nghiên cứu gánh nặng bệnh tật toàn cầu” của World Bank và WHO chỉ ra rằng Việt Nam nằm trong nhóm các nước có tỷ lệ hút thuốc cao nhất thế giới, với 41% đàn ông hút thuốc. Hậu quả là mỗi năm, hơn 100.000 người chết sớm vì các bệnh do thuốc lá như ung thư, tim mạch... Gần 19 nghìn người chết do hút thuốc thụ động – những phụ nữ, trẻ em chưa từng châm một điếu thuốc vẫn bị đầu độc bởi khói thuốc.

Báo cáo nghiên cứu của Hội Kinh tế y tế năm 2022 cho thấy chi phí y tế cho điều trị và mất sức lao động do bệnh tật và tử vong sớm liên quan đến sử dụng thuốc lá hàng năm ở Việt Nam ước tính lên tới 108.000 tỷ đồng (khoảng 4,5 tỷ USD), tương đương 1,14% GDP.

Trong khi thuốc lá gây ra hậu quả nghiêm trọng như vậy, thì thuế thuốc lá của Việt Nam lại rất thấp, chỉ 36% giá bán lẻ – thấp hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu là 62% và cách rất xa ngưỡng 75% theo khuyến nghị của WHO.

Mức thuế này thậm chí nằm trong nhóm thấp nhất châu Á – Thái Bình Dương, khiến thuốc lá trở nên quá rẻ, quá dễ tiếp cận, nhất là với giới trẻ.

Các nước láng giềng như Philippines và Thái Lan đã chứng minh rằng tăng thuế thuốc lá không chỉ cứu sống hàng triệu người, mà còn mang lại nguồn thu ngân sách lớn.

Ở Philippines, sau khi cải cách thuế thuốc lá mạnh mẽ, tỷ lệ hút thuốc đã giảm tới 30%, trong khi thu ngân sách tăng hơn 400% - một "thắng lợi kép" về sức khỏe và tài chính.

Chúng ta đang đối mặt với một lựa chọn rõ ràng: Hoặc tiếp tục để thuốc lá gây ra thảm họa y tế và kéo lùi sự phát triển đất nước, hoặc dũng cảm đưa ra quyết sách đúng đắn: Tăng mạnh thuế thuốc lá ngay trong Luật Thuế TTĐB sửa đổi.

WHO đã khẳng định rằng chỉ cần tăng giá thuốc lá 10%, mức tiêu thụ sẽ giảm từ 4 - 5% và đặc biệt hiệu quả với thanh, thiếu niên và người có thu nhập thấp.

Bà Sandra Mullin: Việt Nam cần cải cách thuế thuốc lá một cách quyết liệt.

Bà Sandra Mullin - Phó Chủ tịch cao cấp Ban truyền thông Tổ chức Y tế cộng đồng toàn cầu Vital Strategies – cũng nhấn mạnh: Tăng thuế thuốc lá là biện pháp phòng bệnh tiết kiệm và hiệu quả nhất. Số người hút giảm – gánh nặng bệnh tật và tử vong giảm theo. Ngân sách thu thêm hàng chục nghìn tỷ đồng - nguồn đầu tư cho giáo dục, y tế và an sinh xã hội.

Việt Nam đang đứng trước cơ hội có một không hai

Mỗi khi chính phủ đề xuất tăng thuế thuốc lá, các doanh nghiệp thuốc lá lại đồng thanh phản bác: Tăng thuế sẽ làm tăng buôn lậu, mất việc làm và thất thu ngân sách! Nhưng luận điệu đó đều sai và nguy hiểm.

Thực tế cho thấy giá cả không phải là yếu tố quyết định buôn lậu. Ở Việt Nam, người dùng đã không chuyển sang thuốc lá nhập lậu đắt tiền hơn khi giá thuốc lá hợp pháp tăng.

Bà Anne-Marie Perucic – chuyên gia kinh tế y tế của WHO – nhấn mạnh: Tăng thuế nếu đi kèm với kiểm soát thị trường hiệu quả, sẽ không làm gia tăng buôn lậu.

Về vấn đề việc làm, bà Sandra Mullin khẳng định khi giảm tiêu dùng thuốc lá, tiền sẽ được chi tiêu vào những lĩnh vực lành mạnh hơn, tạo ra nhiều việc làm hơn.

Tiến sĩ Angela Pratt: Tăng mạnh thuế thuốc lá để bảo vệ sức khỏe

Tiến sĩ Angela Pratt – Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam – nhấn mạnh: “Việt Nam đang đứng trước cơ hội có một không hai để cải cách thuế thuốc lá, bảo vệ hàng triệu sinh mạng, tăng nguồn lực cho y tế và phát triển bền vững.”

Theo tổ chức Bloomberg Philanthropies, thuốc lá, rượu bia và đồ uống có đường là nguyên nhân gây ra hơn 10 triệu ca tử vong mỗi năm và thiệt hại kinh tế toàn cầu lên đến 4.000 tỷ USD.

Nếu tất cả nước tăng giá các sản phẩm này lên 50%, có thể cứu sống 50 triệu người trong 50 năm tới và tạo ra 3.700 tỷ USD doanh thu trong 5 năm. Riêng tại các nước thu nhập thấp và trung bình như Việt Nam, doanh thu từ thuế sức khỏe có thể giúp tăng chi tiêu y tế lên 40%.

Theo bà Anne-Marie Perucic, thuốc lá đang làm chậm bước tiến của Việt Nam trên con đường phát triển. Nó gây ra bệnh tật, đói nghèo, tổn thất tài chính và cản trở các thế hệ tương lai xây dựng một xã hội khỏe mạnh, thịnh vượng. Với những bằng chứng rõ ràng, những bài học thành công từ các nước lân cận và khuyến nghị mạnh mẽ từ các tổ chức quốc tế, Việt Nam cần mạnh dạn bước qua những ngộ nhận cũ kỹ và thực hiện cải cách thuế thuốc lá một cách quyết liệt.

Thanh Hằng