Sức mạnh tương lai của một quốc gia

Tuần Việt Nam xin giới thiệu phần đầu cuộc tọa đàm với ông Yasuhide Nakayama - Nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, Nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Nhật Bản, Nguyên Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Nhật Bản với chủ đề "Sự phát triển thần kì Nhật Bản và gợi ý cho Việt Nam".

Nhà báo Tư Giang: Trước hết, xin chân thành cảm ơn ông đã tham gia chương trình của chúng tôi. VietNamNet là một trong những tờ báo điện tử hàng đầu tại Việt Nam. Chúng tôi đã đóng góp nhiều cho sự phát triển của đất nước, trong đó có quan hệ đối ngoại. Nhiều người nước ngoài biết đến Việt Nam thông qua VietNamNet. Ông thấy đấy, chúng ta đang bước vào kỷ nguyên số…

Ông Yasuhide Nakayama: Nhân dịp kỷ niệm 27 năm thành lập VietNamNet, tôi gửi lời chúc mừng từ phía Nhật Bản đến các bạn vì đã chia sẻ những thông tin quý giá như vậy với thế giới. Tôi tôn trọng công việc của các bạn. Tôi rất tôn trọng VietNamNet và cảm ơn các bạn đã mời chúng tôi đến đây hôm nay.

Nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nhật Bản - ông Yasuhide Nakayama tại trường quay báo VietNamNet. Ảnh: Lê Anh Dũng

Vấn đề bạn đưa ra về kỷ nguyên số: Tại Nhật Bản, chúng tôi cũng đang cố gắng đẩy nhanh các nỗ lực phân bổ ngân sách cho công nghệ và thực hiện chuyển đổi số nhiều hơn nữa. Chúng tôi cố gắng chia sẻ thông tin thuận tiện và phù hợp cho công dân Nhật Bản.

Tuy nhiên, chuyển đổi số cần có bảo mật. Vì vậy, chúng tôi đang cố gắng đảm bảo an ninh mạng cùng với chuyển đổi dữ liệu. Nếu không… luôn có một số thực thể xấu tấn công chúng ta.

Vì vậy, chuyển đổi số, con người và an ninh - ba thành phần này sẽ tạo thành một hệ sinh thái.

Tầm nhìn của Cố Thủ tướng Shinzo Abe

Nhà báo Tư Giang: Cố Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe rất được yêu mến ở Việt Nam và thế giới. Khi ông là thành viên trong nội các của ông Abe, ông nhớ nhất kỷ niệm gì về Việt Nam?

Ông Yasuhide Nakayama: Khi Thủ tướng Shinzo Abe đến thăm Việt Nam vào Tháng 1 năm 2013, cuộc họp Thượng đỉnh tại Hà Nội thực sự là một khoảnh khắc đáng nhớ. Cả hai nước đều tái khẳng định cam kết tăng cường quan hệ đối tác chiến lược. Chuyến thăm này nhấn mạnh vai trò tích cực của Nhật Bản trong việc đóng góp cho hòa bình và thịnh vượng ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, đặc biệt là thông qua hợp tác kinh tế, hỗ trợ an ninh và trao đổi nhân dân.

Sự lãnh đạo của Thủ tướng Abe đã làm sâu sắc thêm tình hữu nghị giữa Nhật Bản và Việt Nam. Tôi thực sự cảm ơn ông. Tôi là Thứ trưởng Bộ Ngoại giao trong chính quyền Abe, ông Abe luôn yêu cầu tôi phải xây dựng mối quan hệ chặt chẽ giữa các quốc gia dân chủ và phải cởi mở để giao tiếp với bạn bè trên toàn thế giới.

Còn trên thế giới, Tổng thống Hoa Kỳ tiếp theo, Donald Trump và vợ ông, Melania, đã mời phu nhân của cố Thủ tướng Shinzo Abe, bà Akie Abe, đến nhà ở Florida. Họ đã dùng bữa tối cùng nhau và kể lại nhiều kỷ niệm liên quan đến ông Shinzo Abe.

Ngoài ra, ông Donald Trump cũng bị đe dọa ám sát và bạo lực, giống như Shinzo Abe. Bạo lực như vậy không thể tước đi các quyền dân chủ và nhân quyền. Theo nghĩa đó, Shinzo Abe thực sự là một người yêu nước của nền dân chủ.

Trong nhiệm kỳ của mình, ông đã thể hiện ý tưởng về khái niệm Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương Tự do và Rộng mở bằng các biện pháp chính trị và truyền bá tầm nhìn này ra thế giới.

Nhà báo Tư Giang: Ông có thể làm rõ, vì sao Nhật Bản luôn nhấn mạnh về tầm nhìn về Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương?

Ông Yasuhide Nakayama: Tôi nghĩ, đặc biệt là Thủ tướng Abe đã cam kết sâu sắc trong việc xây dựng lòng tin và hợp tác mạnh mẽ với Việt Nam. Chính quyền của ông đã thúc đẩy hợp tác kinh tế, cung cấp ODA, hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng và giúp tăng cường năng lực an ninh hàng hải.

Tầm nhìn của ông về một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở đã trở thành nền tảng quan trọng cho hòa bình và thịnh vượng ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, bao gồm cả Việt Nam. Những hành động này đã giúp ông giành được sự tin tưởng và ngưỡng mộ của các nhà lãnh đạo và người dân Việt Nam, tôi tin vậy.

Ông Yasuhide Nakayama: Mục đích chiến lược và ý chí của người dân rất quan trọng đối với sức mạnh tương lai của một quốc gia. Ảnh: Lê Anh Dũng

Là một công dân Nhật Bản, tôi nghĩ Nhật Bản nên cam kết với 10 nước ASEAN cùng với Việt Nam. Chúng ta phải bảo vệ khái niệm Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở ở Biển Đông để duy trì quyền tự do hàng hải trong khu vực này. Điều đó rất quan trọng.

Câu chuyện thần kỳ Nhật Bản

Nhà báo Tư Giang: Tôi đã nghe về “câu chuyện thần kỳ” Nhật Bản. Nhật Bản đã vươn lên đứng đầu thế giới về kinh tế và công nghệ chỉ trong vòng vài chục năm sau thế chiến hai. Làm thế nào người Nhật có thể đạt được điều đó?

Ông Yasuhide Nakayama: Sự phục hồi và phát triển đáng kinh ngạc của Nhật Bản sau Thế chiến II có thể là do một số yếu tố chính:

Thứ nhất, đầu tư vào giáo dục: Tập trung mạnh mẽ vào giáo dục đảm bảo lực lượng lao động lành nghề và năng suất.

Thứ hai, lực lượng lao động siêng năng: Sự chăm chỉ và làm việc nhóm của người dân Nhật Bản đã cải thiện năng suất.

Thứ ba, hợp tác giữa Chính phủ và Ngành công nghiệp: Các chính sách công nghiệp hỗ trợ các ngành ưu tiên và thúc đẩy đổi mới.

Thứ tư, nền kinh tế hướng đến xuất khẩu: Nhật Bản tập trung vào việc cạnh tranh trên thị trường toàn cầu và tăng cường khả năng cạnh tranh quốc tế.

Những lý do này đã giúp Nhật Bản phục hồi, ngay cả sau thảm họa Hiroshima và Nagasaki.

Nhà báo Tư Giang: Người Nhật Bản rất có tính kỷ luật trong công việc, trong xã hội. Ví dụ, họ xếp hàng để lấy thức ăn, chờ được cứu trợ sau thảm họa, điều mà không phải quốc gia nào cũng có. Xin ông chia sẻ về những giá trị này?

Ông Yasuhide Nakayama: Tôi nghĩ điều này liên quan đến đạo đức. Không chỉ người Nhật mà cả người Việt Nam nữa, nếu ai đó thực sự cần giúp đỡ, mọi người sẽ giúp đỡ họ. Đó là cảm giác tự nhiên của con người khi làm điều tốt. Nếu bạn tập trung vào một điều gì đó, nó có cả phần sáng và phần tối. Phương tiện truyền thông không chỉ cần tập trung vào phần tối mà còn cả phần sáng.

Đạo đức và kỷ luật tốt sẽ phát triển khi kết hợp với một triết lý tốt. Đó là lý do tại sao người Nhật có thể duy trì kỷ luật ngay cả sau những thảm họa lớn. Chúng tôi tin rằng, chúng tôi có thể hồi sinh.

Khi bom nguyên tử được thả xuống Hiroshima và Nagasaki, mọi thứ đều biến mất - rừng cây, côn trùng, mọi thứ. Nhưng bây giờ, gần 80 năm sau, bạn có thể nhìn thấy cây xanh và nghe thấy tiếng côn trùng ở đó. Thiên nhiên cho chúng ta biết rằng bạn có thể hồi sinh. Người Nhật tin tưởng vào thiên nhiên và học hỏi từ thiên nhiên, tạo ra dấu chân kỷ luật.

Các sản phẩm “Made in Japan”

Nhà báo Tư Giang: Đạo đức và kỷ luật là quan trọng. Nhưng tự do tưởng tượng, tự do sáng tạo và quyền sở hữu cũng rất quan trọng để đưa đến một xã hội thịnh vượng. Điều quan trọng là phải có một môi trường khuyến khích sáng kiến. Làm cách nào Nhật Bản tạo ra một môi trường, mà ở đó mọi người có thể sáng tạo?

Ông Yasuhide Nakayama: Điều này rất khó. Là công dân Nhật Bản, tôi nghĩ Chính phủ Nhật Bản cần bãi bỏ nhiều quy định hơn.

Sau Thế chiến II, nhiều thế hệ người Nhật đã tạo ra các sản phẩm như Sony Walkman, trò chơi Nintendo và sở hữu trí tuệ tiên tiến lan rộng khắp thế giới. "Made in Japan" đã trở thành một sản phẩm giống như của Chúa. Nhưng ngày nay, như bạn đã đề cập, thị trường ô tô đang thay đổi và các công ty Nhật Bản phải đối mặt với sự cạnh tranh mạnh mẽ hơn.

Một lý do có thể là các quy định quá nghiêm ngặt trong một số lĩnh vực. Chúng ta cần bãi bỏ quy định, tự do lao động và tự do thử nghiệm hơn. Sáng tạo đôi lúc sẽ thất bại, và từ những thất bại, chúng ta học hỏi và cải thiện. Tôi đoán là chúng ta cần một khái niệm sand-box để quản lý trong tương lai.

Nhà báo Tư Giang: Dường như kinh tế Nhật Bản đã chậm phát triển hơn những năm gần đây. Dân số Nhật Bản đang già đi và suy giảm. Ông có thể giải thích tình hình này không?

Ông Yasuhide Nakayama: Tôi nghĩ nhiều người Nhật quá tập trung vào công việc và đôi khi quên mất việc lập gia đình. Làm việc chăm chỉ là tốt, nhưng nuôi dạy con cái cũng rất quan trọng. Chính phủ Nhật Bản đang nỗ lực giáo dục mọi người về tầm quan trọng của việc cân bằng giữa công việc và cuộc sống gia đình.

Mỗi người nên lập kế hoạch cho tương lai và chính phủ nên hỗ trợ họ thông qua giáo dục. Đây là một khái niệm rất lớn, nhưng rất quan trọng. Giáo dục giúp hiểu được vấn đề dân số và tỷ lệ sinh giảm. Chúng ta cần chia sẻ thông tin và nâng cao nhận thức.

Doanh nghiệp Nhật Bản hoạt động tại Việt Nam. Ảnh: Hoàng Hà

Nhà báo Tư Giang: Nhật Bản có dân số lớn hơn Việt Nam nhưng chỉ có 15 bộ, trong đó có Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp (METI). Làm thế nào để quản lý xã hội với ít bộ như vậy? Các bộ quản lý xã hội như thế nào, vai trò của chính phủ ra sao, vai trò của thị trường thế nào?

Ông Yasuhide Nakayama: Nhật Bản không có tài nguyên thiên nhiên, không có dầu hoặc khí đốt mà phải nhập khẩu vật liệu và xuất khẩu hàng hóa sản xuất. METI bắt kịp các công nghệ tiên tiến và đưa vào xã hội Nhật Bản, hỗ trợ bằng nguồn tài chính và hệ sinh thái tốt. METI đang giúp Nhật Bản thích nghi trong thế giới đang thay đổi với AI và chuyển đổi số.

Tuy nhiên, METI có thể được đánh giá cao, theo quan điểm của người ngoài. Còn trong nước Nhật, mọi người nói METI cần phải làm việc chăm chỉ hơn. Họ nhận lương từ người nộp thuế, vì vậy đôi khi người nộp thuế chỉ trích họ để họ phải làm việc tốt hơn.

METI không những hành động giống như các viên chức, mà còn là những nhà đầu tư công nghệ sâu để duy trì quyền lực quốc gia mạnh mẽ, ngay cả khi dân số đang suy giảm.

Tôi xin trình bày công thức cho sức mạnh quốc gia: P = C × E × M × N × (S + W)

Trong đó:

• C là khối lượng tới hạn: diện tích đất đai, quy mô dân số

• E là khả năng kinh tế (như GDP)

• M là khả năng quân sự

• N là nội dung quốc gia (văn hóa của quốc gia)

• S là mục đích chiến lược (chiến lược và triết lý của quốc gia)

• W là ý chí theo đuổi chiến lược quốc gia (ý chí của người dân trong việc tuân theo mục đích)

Nếu (S + W) bằng không, toàn bộ phương trình sẽ bằng không, bất kể các yếu tố khác lớn đến mức nào. Mục đích chiến lược và ý chí của người dân rất quan trọng đối với sức mạnh tương lai của một quốc gia.

Tuần Việt Nam