Sửa Luật Doanh nghiệp đang rất cấp bách

Hành động cấp bách để tránh rơi vào "danh sách đen"

Cho ý kiến về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Doanh nghiệp chiều nay (10/5), các đại biểu nhất trí với sự cần thiết bổ sung quy định kê khai về chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp.

Đại biểu Lê Thu Hà (đoàn Lào Cai) đánh giá đây là một điểm mới quan trọng, thể hiện rõ cam kết của Việt Nam trong phòng, chống rửa tiền và minh bạch hóa sở hữu doanh nghiệp. Việc bổ sung khái niệm “chủ sở hữu hưởng lợi” không chỉ là yêu cầu của thực tiễn, mà còn là nghĩa vụ của Việt Nam với cộng đồng quốc tế, đặc biệt là trong thực hiện các khuyến nghị của Nhóm hành động tài chính (FATF).

Đại biểu Lê Thu Hà cho biết, hơn 160 quốc gia đã áp dụng quy định tương tự. Ở Singapore, Anh, Đức hay Nhật Bản, thông tin chủ sở hữu hưởng lợi là nội dung bắt buộc trong đăng ký doanh nghiệp.

Tuy vậy, đại biểu cũng lưu ý nên thiết kế cơ chế kê khai hợp lý, minh bạch, ứng dụng mạnh mẽ dữ liệu và chuyển đổi số, giảm tối đa chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp.

“Thay vì yêu cầu doanh nghiệp khai báo nhiều lần, chúng ta cần tích hợp thông tin từ hệ thống dữ liệu đã có, như cơ sở dữ liệu thuế, ngân hàng, dân cư để hỗ trợ xác minh, đối soát. Việc kê khai cần rõ ràng về đối tượng, tránh hiểu sai, hiểu rộng, gây khó khăn cho doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Cần rà soát kỹ lưỡng các quy định chuyển tiếp để tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp đã thành lập”, đại biểu Lê Thu Hà góp ý.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn TP.HCM).

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP.HCM) cũng cho rằng, việc này cũng hoàn thiện quy định về chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp là cấp bách, để Việt Nam đáp ứng yêu cầu thực hiện cam kết quốc tế về phòng chống rửa tiền, trong bối cảnh Việt Nam đã bị đưa vào "danh sách xám" của FATF từ tháng 6/2023.

Trước đó, báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng chỉ rõ, Việt Nam là một trong 25 quốc gia/vùng lãnh thổ trong Danh sách xám của FAFT. Ngày 7/3/2025, Thủ tướng Chính phủ nhận được thư của Chủ tịch FAFT thông báo diễn biến mới nhất của Hội nghị toàn thể FAFT liên quan đến đến tiến triển của Việt Nam trong việc thực hiện hành động quốc gia. Theo đó, FAFT xác nhận Việt Nam chưa hoàn thành kế hoạch hành động và Việt Nam đã được đưa vào tài liệu công khai tại mục Các quốc gia trong quy trình giám sát tăng cường trên trang web FAFT và chịu sự giám sát tăng cường tối thiểu 1-2 năm tới (giám sát tăng cường được hiểu là các nước đang trong Danh sách xám, đang xem xét đưa vào danh sách đen nếu không có tiến triển ở các hành động đã cam kết).

Đại biểu Nguyễn Thành Trung (đoàn Yên Bái), việc bổ sung quy định về chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp cũng khiến thị trường minh bạch hơn về cấu trúc sở hữu, tránh tình trạng “chủ thực sự” ẩn sau nhiều lớp giấy phép hay người đại diện. Khi thông tin về người kiểm soát doanh nghiệp được công bố, trách nhiệm của người đại diện pháp luật và ban lãnh đạo công ty được tăng cường.

Góp ý thêm, đại biểu Hoàng Đức Thắng (đoàn Quảng Trị) nêu ý kiến: dự thảo Luật quy định phải lưu giữ thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp ít nhất 5 năm từ khi cơ quan quản lý nhà nước có quyết định giải thể, phá sản, chấm dứt hoạt động của doanh nghiệp. Tuy nhiên, quy định không nêu rõ doanh nghiệp hay cơ quan quản lý phải lưu giữ thông tin. Để đảm bảo tính khả thi, đại biểu đề nghị quy định rõ cơ quan đăng ký kinh doanh phải lưu trữ hồ sơ về chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp. Điều này cũng tạo thuận lợi cho cơ quan quản lý khi xử lý các tranh chấp phát sinh hoặc để có dữ liệu khi doanh nghiệp quay trở lại thị trường.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng.

Tiếp thu ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho hay, có hai lý do chính phải sửa đổi, bổ sung Luật Doanh nghiệp: Một là để xử lý các vướng mắc bất cập thực tiễn; Hai là để đảm bảo thực hiện cam kết phòng chống rửa tiền và đây cũng là vấn đề cấp bách nhất.

"Trong 23 nội dung sửa đổi, bổ sung của dự thảo Luật Doanh nghiệp lần này, có 1/3 nội dung là liên quan đến phòng chống rửa tiền, đây là vấn đề cấp bách chúng ta cần phải đưa vào ngay theo yêu cầu của FAFT, tháng 5 là thời hạn cuối cùng", Bộ trưởng khẳng định.

Đề xuất bổ sung chế tài xử phạt doanh nghiệp ma, đăng ký vốn khống

Một trong những nội dung của dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) được các đại biểu quan tâm là các quy định về khai khống vốn điều lệ.

Đại biểu Bố Thị Xuân Linh (đoàn Bình Thuận) cho rằng, việc bổ sung khái niệm kê khai khống vốn là bước đi đúng đắn và cần thiết để chống lại hành vi khai khống vốn điều lệ, tạo uy tín giả, gây rủi ro cho đối tác và người tiêu dùng. Tuy nhiên, dự thảo nên bổ sung chế tài xử phạt, trình tự xác minh hành vi khai khống vốn, thời gian góp vốn tối đa...

Tương tự, đại biểu Thạch Phước Bình cũng cho rằng, bổ sung quy định xử lý hành vi kê khai khống vốn điều lệ là cần thiết để góp phần hạn chế tình trạng doanh nghiệp “ma”, tạo môi trường kinh doanh lành mạnh.

Để có tính khả thi cao, đại biểu đề nghị hướng dẫn rõ tiêu chí xác định "khống", đặc biệt đối với các loại hình doanh nghiệp góp vốn bằng tài sản vô hình hoặc góp vốn (tiền mặt, tài sản, quyền tài sản) theo lộ trình. Đồng thời, dự thảo cũng cần phải quy định rõ cơ quan có thẩm quyền xác minh hành vi này cũng như quy trình xử lý vi phạm để đảm bảo tính minh bạch.

Báo cáo của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) năm 2020, có tới 30% doanh nghiệp kê khai vốn điều lệ từ 10 tỷ đồng trở lên, nhưng không có khả năng tài chính thực sự, gây rủi ro cho đối tác và ngân hàng khi ký kết hợp đồng, mở tín dụng.

Theo dự thảo luật, việc kiểm tra vốn ảo của doanh nghiệp sẽ chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Theo các đại biểu, quy định này rất tiến bộ, giảm bớt gánh nặng cho cả doanh nghiệp lẫn cơ quan quản lý.

Đối với thủ tục đăng ký gia nhập thị trường, các đại biểu đánh giá rất cao các quy định của dự thảo đã cắt bỏ mạnh mẽ thủ tục hành chính trong lĩnh vực này. Theo đó, cá nhân đại diện cho doanh nghiệp khi đăng ký thành lập doanh nghiệp chỉ cần mang theo thẻ căn cước, căn cước công dân hoặc "giấy tờ chứng thực cá nhân khác".

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định, vừa qua, Tổng Bí thư và Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo quyết liệt cắt giảm thủ tục hành chính. Theo đó, các bộ, ngành cắt giảm tối thiểu 30%. Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) cũng nhằm mục tiêu này, cụ thể thông qua sửa luật sẽ cắt giảm mạnh thủ tục hành chính, trong đó có thủ tục gia nhập thị trường.

Chẳng hạn, các quy định thủ tục gia nhập thị trường đã được sửa đổi theo hướng cắt giảm các thủ tục hành chính; nhiều quy trình đăng ký đã được chuyển sang dùng định danh cá nhân thay vì giấy tờ như truyền thống, nên Luật cần sửa đổi cho phù hợp… Ngoài ra, lần sửa đổi này cũng khắc phục những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn khi triển khai Luật Doanh nghiệp.

Phát biểu tại thảo luận tổ chiều 10/5, các đại biểu cũng tán thành với quy định bổ sung trường hợp viên chức làm việc tại cơ sở giáo dục đại học công lập được quyền góp vốn vào doanh nghiệp do cơ sở đó thành lập hoặc tham gia thành lập để thương mại hóa kết quả nghiên cứu do cơ sở đó tạo ra.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết hiện có hai phương án để giải quyết vấn đề này. Một là, sửa khoản 2, khoản 3 Điều 17 Luật Doanh nghiệp để bổ sung cho phù hợp với Luật Khoa học, công nghệ. Hai là, có thể bổ sung vào dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Viên chức mà Chính phủ sẽ trình Quốc hội tới đây, dự kiến sẽ thông qua tại Kỳ họp cuối năm.

Theo Bộ trưởng, việc đưa ngay quy định này vào Luật Doanh nghiệp phù hợp hơn để cùng lúc tạo sự thống nhất giữa Luật Doanh nghiệp và Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Nếu để đưa vào Luật Viên chức để thông qua tại Kỳ họp sau thì có thể sẽ phải sửa đổi lại Luật Doanh nghiệp.

T.L